کاربر ناشناس
حسن بن موسی خشاب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
(( در حال تکمیل )) | (( در حال تکمیل )) | ||
'''حسن بن موسى الخشّاب؛''' راوى شيعى قرن دوم و سوم. | '''حسن بن موسى الخشّاب؛''' راوى [[شيعه|شيعى]] [[قرن دوم]] و [[قرن سوم]]. | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
===ولادت=== | ===ولادت=== | ||
از تاريخ تولد وى اطلاعى در دست نيست اما چنانچه نقل خشّاب از اسحاق‌بن عَمّار صيرفى، از اصحاب امام كاظم(ع)، صحيح باشد،<ref>طوسى، الاستبصار، ج 2، ص 214</ref> زمان ولادت او را بايد دست‌كم نيمه دوم قرن دوم در نظر گرفت. به گفته شوشترى<ref>ج 3، ص 385</ref> در مواردى حسن‌بن موسى خشّاب با حسن‌بن موسى حَنّاط، از ياران امام صادق(ع)، خلط شده است.<ref>طوسى، تهذیب، ج 2، ص 357 ـ 358</ref> | از تاريخ تولد وى اطلاعى در دست نيست اما چنانچه نقل خشّاب از اسحاق‌بن عَمّار صيرفى، از اصحاب [[امام كاظم]](ع)، صحيح باشد،<ref>طوسى، الاستبصار، ج 2، ص 214</ref> زمان ولادت او را بايد دست‌كم نيمه دوم قرن دوم در نظر گرفت. به گفته [[شوشترى]]<ref>ج 3، ص 385</ref> در مواردى حسن‌بن موسى خشّاب با حسن‌بن موسى حَنّاط، از ياران [[امام صادق]](ع)، خلط شده است.<ref>طوسى، تهذیب، ج 2، ص 357 ـ 358</ref> | ||
==مشایخ== | ==مشایخ== | ||
با اينكه طوسى<ref>رجال، ص 398</ref> نام او را ذيل نام اصحاب امام حسن عسكرى(ع) آورده اما مستقيما از آن حضرت روايتى نقل نكرده<ref>رجال، ص 420</ref> بلكه عمده روايات وى با واسطه از امام صادق(ع) است. | با اينكه [[شیخ طوسی|طوسى]]<ref>رجال، ص 398</ref> نام او را ذيل نام اصحاب [[امام عسکری|امام حسن عسكرى]](ع) آورده اما مستقيما از آن حضرت روايتى نقل نكرده<ref>رجال، ص 420</ref> بلكه عمده روايات وى با واسطه از امام صادق(ع) است. | ||
خشّاب از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) چون احمدبن محمدبن ابى‌نصر | خشّاب از اصحاب [[امام رضا]](ع) و [[امام جواد]](ع) چون [[احمد بن محمد بن ابى‌نصر بزنطى|احمدبن محمدبن ابى‌نصر بَزَنطى]]، [[على بن اسباط|على بن اَسْباط]]، و [[على بن حسان|على بن حَسّان]] واسطى نقل حديث كرده است.<ref>كلينى، ج 1، ص 192؛ ابن‌بابويه، کتاب من لایحضر، ج 4، ص 531؛ طوسى، تهذیب، ج1، ص 202، ج 3، ص 37، 249، ج 6، ص 214، 301؛ خويى، ج 5، ص 392ـ393</ref> | ||
از ديگر مشايخ او غياث‌بن كَلّوب است<ref>طوسى، تهذیب، ج 3، ص 29، ج 6، ص 314؛ طوسی، فهرست، ص355ـ356</ref>كه بيشتر روايات خشّاب از اوست.<ref>خويى، ج 5، ص 391ـ395</ref> | از ديگر مشايخ او غياث‌بن كَلّوب است<ref>طوسى، تهذیب، ج 3، ص 29، ج 6، ص 314؛ طوسی، فهرست، ص355ـ356</ref>كه بيشتر روايات خشّاب از اوست.<ref>خويى، ج 5، ص 391ـ395</ref> | ||
خشّاب، راوى كتاب غياث نيز ذكر شده است.<ref>نجاشى، ص305؛ طوسى، فهرست، ص356</ref> به‌گفته طوسى<ref>عدة، ج 1، ص 379ـ380</ref> | خشّاب، راوى كتاب غياث نيز ذكر شده است.<ref>نجاشى، ص305؛ طوسى، فهرست، ص356</ref> به‌گفته طوسى<ref>عدة، ج 1، ص 379ـ380</ref> غياث بن كلّوب از اهل سنت است اما اصحاب [[امامیه|اماميه]] به روايت او در صورت عدم روايت معارض از طريق [[شيعه]]، عمل كرده‌اند و خويى<ref>ج 13، ص 235</ref> بر همين مبنا به وثاقت غياث‌بن كلّوب حكم داده است. | ||
راويان معتبر و محدّثان سرشناسى از خشّاب روايت كرده‌اند،<ref>خويى، ج 5، ص 392ـ395</ref> از جمله محمدبن حسن صفار قمى،<ref>صفّار قمى، ص 31، 78، 337، 527؛ طوسى، تهذیب، ج 5، ص 377، ج 6، ص 162</ref> | راويان معتبر و محدّثان سرشناسى از خشّاب روايت كرده‌اند،<ref>خويى، ج 5، ص 392ـ395</ref> از جمله محمدبن حسن صفار قمى،<ref>صفّار قمى، ص 31، 78، 337، 527؛ طوسى، تهذیب، ج 5، ص 377، ج 6، ص 162</ref>[[على بن ابراهيم]]<ref>كلينى، ج 1، ص 337، ج 5، ص 470</ref> و [[سعد بن عبداللّه اشعرى]].<ref>ابن‌قولويه، ص 84، 215، 427؛ ابن‌بابويه، کتاب من لایحضر، ج 4، ص 531؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 202، ج 3، ص 200، 324</ref> همچنين حُمَيْدبن زياد روايات زيادى از خشّاب به نقل از حسن‌بن على‌بن يوسف معروف به ابن‌بَقّاح راوى شيعى كه از اصحاب امام صادق(ع) روايت كرده شنيده است.<ref>كلينى، ج 2، ص 87، 114، 467، 621، ج 3، ص 504، ج 5، ص 34، 147، 325، ج 6، ص 297، 300، 539؛ خويى، ج 5، ص 392ـ395، ج 23، ص 343ـ344</ref> | ||
==اعتبار رجالی== | ==اعتبار رجالی== | ||
رجاليان متقدم | رجاليان متقدم حسن بن موسى را توثيق كرده و از وجوه اصحاب شمرده و او را به علم و كثرت حديث ستوده‌اند.<ref>نجاشى، ص 42؛ ابن‌داوود حلّى، ص 78؛ علامه حلّى، ص 104</ref> | ||
رجاليان متأخر وى را ممدوح دانسته‌اند<ref>طريحى، ص 105؛ اردبيلى، ج 1، ص 227؛ مجلسى، ص60؛ كاظمى، ص 193</ref> و جزائرى<ref>ج 3، ص100</ref> او را در شمار راويان حَسَن آورده است.<ref>موسوى عاملى، ج 7، ص 360</ref> | رجاليان متأخر وى را ممدوح دانسته‌اند<ref>طريحى، ص 105؛ اردبيلى، ج 1، ص 227؛ مجلسى، ص60؛ كاظمى، ص 193</ref> و جزائرى<ref>ج 3، ص100</ref> او را در شمار راويان حَسَن آورده است.<ref>موسوى عاملى، ج 7، ص 360</ref> | ||
محمدباقر بهبهانى<ref>ص 155</ref> براى وثاقت خشّاب ادله‌اى اقامه كرده است، از جمله: اوصافى كه نجاشى براى خشّاب شمرده و به گزارش وى، ابن‌وليد خشّاب را در شمار راويان ضعيفى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت مى‌كند، قرار نداده است،<ref>مامقانى، ج 21، ص 89ـ90</ref> اعتماد و استناد كشّى و شيخش، حمدويه‌بن نصير، به روايات حسن‌بن موسى از جمله درباره واقفى بودنِ احمدبن حسن‌بن اسماعيل ميثمى<ref>كشّى، ص 468</ref> و حسن‌بن سَماعه<ref>كشّى، ص 469</ref> و روايت مشايخ حديث قم، نظير عمران‌بن موسى و محمدبن حسن صفار، از وى. | [[محمدباقر بهبهانی|محمدباقر بهبهانى]]<ref>ص 155</ref> براى وثاقت خشّاب ادله‌اى اقامه كرده است، از جمله: اوصافى كه نجاشى براى خشّاب شمرده و به گزارش وى، ابن‌وليد خشّاب را در شمار راويان ضعيفى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت مى‌كند، قرار نداده است،<ref>مامقانى، ج 21، ص 89ـ90</ref> اعتماد و استناد [[کشی|كشّى]] و شيخش، حمدويه‌بن نصير، به روايات حسن‌بن موسى از جمله درباره واقفى بودنِ احمدبن حسن‌بن اسماعيل ميثمى<ref>كشّى، ص 468</ref> و حسن‌بن سَماعه<ref>كشّى، ص 469</ref> و روايت مشايخ حديث قم، نظير عمران‌بن موسى و محمدبن حسن صفار، از وى. | ||
مامقانى<ref>ج 21، ص90</ref> نيز باتوجه به قرائن | [[مامقانى]]<ref>ج 21، ص90</ref> نيز باتوجه به قرائن پيش گفته خشّاب را موثق و احاديث او را صحيح يا حَسَن نزديك به صحيح دانسته است.<ref>زنجانى، ص 559؛ موحد ابطحى، ج 2، ص 55؛ مامقانى، ج 21، ص 92، پانويس</ref> | ||
شوشترى<ref>ج 3، ص 385</ref> دلايل بهبهانى را نقد كرده و نقل قميان از وى را دليل ثقه‌بودن او ندانسته است، زيرا در بين آنان افرادى هستند كه غث‌وسمين را نقل مى‌كنند و محدثان قُمىِ اهل نقد همچون احمدبن محمدبن عيسى اشعرى و ابن‌وليد نيز از آنها روايت نمى‌كنند. همچنين به نظر او استثنا نشدن وى از راويانى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت كرده، حداكثر دال بر عدم ضعف اوست و وثاقت خشّاب را ثابت نمى‌كند.<ref>مامقانى، ج 21، ص90ـ91، پانويس محيى‌الدين مامقانى؛خويى، ج 1، ص 74ـ75</ref> | شوشترى<ref>ج 3، ص 385</ref> دلايل بهبهانى را نقد كرده و نقل قميان از وى را دليل ثقه‌بودن او ندانسته است، زيرا در بين آنان افرادى هستند كه غث‌وسمين را نقل مى‌كنند و محدثان قُمىِ اهل نقد همچون احمدبن محمدبن عيسى اشعرى و ابن‌وليد نيز از آنها روايت نمى‌كنند. همچنين به نظر او استثنا نشدن وى از راويانى كه محمدبن احمدبن يحيى از آنها روايت كرده، حداكثر دال بر عدم ضعف اوست و وثاقت خشّاب را ثابت نمى‌كند.<ref>مامقانى، ج 21، ص90ـ91، پانويس محيى‌الدين مامقانى؛خويى، ج 1، ص 74ـ75</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
==موضوع روایات خشاب== | ==موضوع روایات خشاب== | ||
موضوع بيشتر روايات خشّاب، فقهى<ref>كلينى، ج 3، ص 542، ج 5، ص 147، 470، ج 6، ص 252، 297، 300، 305، ج 7، ص 173؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 138، 202، 237ـ238، 337، 444، ج 2، ص 53ـ54، 297، 358؛ اردبيلى، ج 1، ص 227ـ228؛ خويى، ج 5، ص 391ـ395، ج 23، ص 343ـ 344</ref> يا اعتقادى با مضامينى چون صفات خدا،<ref>كلينى، ج 1، ص 127؛ ابن‌بابويه، التوحید، ص 316ـ317؛ كشى، ص 279ـ280</ref> شأن و منزل اهل‌بيت و امامان شيعه،<ref>صفّار قمى، ص 31، 37، 60، 65، 77ـ78، 81، 91ـ92، 98، 125، 138، 226، 340، 500؛ كلينى، ج 1، ص 180، 192، 221، 275</ref> علم امام،<ref>صفّار قمى، ص 232ـ234، 242ـ243، 337، 346ـ347، 413، 440؛ كلينى، ج 1، ص 229؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص 412؛ كشّى ص 614</ref> مسئله غيبت<ref>كلينى، ج 1، ص 337؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص360، 382</ref> و ردّ غُلات<ref>كشّى، ص 225ـ226</ref> است. | موضوع بيشتر روايات خشّاب، [[فقه|فقهى]]<ref>كلينى، ج 3، ص 542، ج 5، ص 147، 470، ج 6، ص 252، 297، 300، 305، ج 7، ص 173؛ طوسى، تهذیب، ج 1، ص 138، 202، 237ـ238، 337، 444، ج 2، ص 53ـ54، 297، 358؛ اردبيلى، ج 1، ص 227ـ228؛ خويى، ج 5، ص 391ـ395، ج 23، ص 343ـ 344</ref> يا اعتقادى با مضامينى چون صفات خدا،<ref>كلينى، ج 1، ص 127؛ ابن‌بابويه، التوحید، ص 316ـ317؛ كشى، ص 279ـ280</ref> شأن و منزل [[اهل بیت|اهل‌بيت]](ع) و امامان شيعه،<ref>صفّار قمى، ص 31، 37، 60، 65، 77ـ78، 81، 91ـ92، 98، 125، 138، 226، 340، 500؛ كلينى، ج 1، ص 180، 192، 221، 275</ref> علم امام،<ref>صفّار قمى، ص 232ـ234، 242ـ243، 337، 346ـ347، 413، 440؛ كلينى، ج 1، ص 229؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص 412؛ كشّى ص 614</ref> مسئله [[غيبت]]<ref>كلينى، ج 1، ص 337؛ ابن‌بابويه، کمال الدین، ج 2، ص360، 382</ref> و ردّ غُلات<ref>كشّى، ص 225ـ226</ref> است. | ||
وى همچنين رواياتى با مضمون اخلاقى<ref>كلينى، ج 1، ص 27، ج 2، ص 87، 114، 467، ج 4، ص 22</ref> نقل كرده است. | وى همچنين رواياتى با مضمون اخلاقى<ref>كلينى، ج 1، ص 27، ج 2، ص 87، 114، 467، ج 4، ص 22</ref> نقل كرده است. | ||
ابن‌قولويه نيز رواياتى از وى درباره فضل نماز در مسجد سَهله<ref>ص 74ـ76</ref> و ثوابت ذكر و زيارت امام حسين(ع)<ref>ص 212، 215، 286، 427</ref> آورده است. | ابن‌قولويه نيز رواياتى از وى درباره فضل نماز در [[مسجد سهله|مسجد سَهله]]<ref>ص 74ـ76</ref> و ثوابت ذكر و زيارت [[امام حسین|امام حسين]](ع)<ref>ص 212، 215، 286، 427</ref> آورده است. | ||
به گفته نجاشى<ref>ص 42</ref> خشّاب دو كتاب به نامهاى كتاب‌الرد على الواقفه و كتاب‌النوادر داشته و كتاب‌الحج و كتاب‌الانبياء نيز به او نسبت داده شده است. نجاشى<ref>ص 42</ref> و طوسى،<ref>فهرست، ص 127</ref> هريك، طريق خود را به كتاب خشّاب ذكر كرده‌اند كه طريق طوسى را ضعيف دانسته‌اند.<ref>خويى، ج 5، ص 145؛ موحد ابطحى، ج 2، ص 56</ref> | به گفته [[نجاشى]]<ref>ص 42</ref> خشّاب دو كتاب به نامهاى كتاب‌الرد على الواقفه و كتاب‌النوادر داشته و كتاب‌الحج و كتاب‌الانبياء نيز به او نسبت داده شده است. نجاشى<ref>ص 42</ref> و طوسى،<ref>فهرست، ص 127</ref> هريك، طريق خود را به كتاب خشّاب ذكر كرده‌اند كه طريق طوسى را ضعيف دانسته‌اند.<ref>خويى، ج 5، ص 145؛ موحد ابطحى، ج 2، ص 56</ref> | ||
موحد ابطحى<ref>موحد ابطحى، ج 2، ص 56</ref> احتمال مى‌دهد خشّاب كتابى رجالى نيز داشته باشد، زيرا كشّى نقلهاى فراوانى از وى درباره احوال راويان آورده است.<ref>كشّى، ص 80، 89ـ90</ref> | [[موحد ابطحى]]<ref>موحد ابطحى، ج 2، ص 56</ref> احتمال مى‌دهد خشّاب كتابى رجالى نيز داشته باشد، زيرا كشّى نقلهاى فراوانى از وى درباره احوال راويان آورده است.<ref>كشّى، ص 80، 89ـ90</ref> | ||