Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۳۲۷
ویرایش
خطبه قاصعه: تفاوت میان نسخه‌ها
←مضمون
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) (←مضمون) |
||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
==مضمون== | ==مضمون== | ||
خطبه قاصعه دارای مضامین متفاوتی | خطبه قاصعه دارای مضامین متفاوتی در موضوعات اجتماعی، کلامی و اخلاقی است؛ از جمله نهی از تعصب منفی، توصیه به فروتنی، همچنین بیان مواردی از تعصب مثبت، تحسین وحدت و نهی از اختلاف و تفرقه، و نیز آزمودن بندگان با عبادت، برای دورکردن آنان از کبر و خودبرتربینی. | ||
===تعصب مثبت و منفی=== | ===تعصب مثبت و منفی=== | ||
*نفی تعصب: به‌گفته ابن‌میثم بحرانی، امام علی در این خطبه شنوندگان را | *نفی تعصب: به‌گفته ابن‌میثم بحرانی، امام علی در این خطبه شنوندگان را به عبرت‌گرفتن از سرانجام ابلیس امر کرده که به‌دلیل تکبر و تعصب، اعمال صالحش را که مدت طولانی انجام داده بود، باطل کرد.<ref>ابن‌میثم، شرح نهج‌البلاغة، ۱۳۸۱ق، ج۴، ص۲۴۱</ref> [[حسینعلی منتظری]]، نوشته است در این خطبه، ابلیس اولین کسی معرفی شده که تعصب قبیله‌ای و نژادی را بیان کرد و بدین ترتیب، این خطبه حاوی ترساندن مردم از دنبال‌کردن راه شیطان است.<ref>منتظری، «درس‌هایی از نهج‌البلاغه...»، ص۱۷.</ref> | ||
*تحسین فروتنی: [[امام علی|امام علی(ع)]] در این خطبه گفته است که خداوند انسان‌ها را با سختی‌ها می‌آزماید تا فروتنی را در دل‌های آنها مستقر کند و در نتیجه، درهایی برای بخشش و وسیله‌هایی برای آمرزش مردم باز | *تحسین فروتنی: [[امام علی|امام علی(ع)]] در این خطبه گفته است که خداوند انسان‌ها را با سختی‌ها می‌آزماید تا فروتنی را در دل‌های آنها مستقر کند و در نتیجه، درهایی برای بخشش و وسیله‌هایی برای آمرزش مردم باز کند.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۶.</ref> علت این امر، به‌گفته حسینعلی منتظری این است که خدا نمی‌خواهد روحیه خودخواهی و تکبر در هیچ‌یک از بندگانش باشد.<ref>منتظری، «درس‌هایی از نهج‌البلاغه...»، ص۲۹.</ref> | ||
*جنبه مثبت تعصب: به‌گفته علی‌نقی فیض‌الاسلام، امام علی پس از نکوهش و تقیبح عَصَبیت، به تعصب در امور شایسته می‌پردازد؛ از جمله در [[بردباری]]، | *جنبه مثبت تعصب: به‌گفته علی‌نقی فیض‌الاسلام، امام علی پس از نکوهش و تقیبح عَصَبیت، به تعصب در امور شایسته می‌پردازد؛ از جمله در [[بردباری]]، نگاه‌داشتن حقّ همسایه، [[وفای به عهد |وفای به عهد]]، فرمانبری از نیکوکاران، نافرمانی از گردنکشان، فراگرفتن احسان (کار نیکو) و دست‌کشیدن از ستم، پرهیز از خونریزی، [[انصاف]] و دادگری در حق مردم، [[کظم غیظ|فرونشاندن خشم]]، و دوری جستن از تباهکاری در زمین.<ref>فیض‌الاسلام، ترجمه و شرح نهج‌البلاغه، خطبه ۲۳۴، ج۴، ص۸۰۱.</ref> | ||
===وحدت و تفرقه=== | ===وحدت و تفرقه=== | ||
*تحسین وحدت: در خطبه قاصعه، لازمه دستیابی به عزت، شکست دشمن، عافیت، نعمت و کرامت این امور بیان شده است: پرهیز از تفرقه و پراکندگی، تأکید بر الفت و اتحاد، و تشویق دیگران به این کار.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۴۵۵ و ۴۶۲.</ref> به‌گفته ابن‌میثم | *تحسین وحدت: در خطبه قاصعه، لازمه دستیابی به عزت، شکست دشمن، عافیت، نعمت و کرامت این امور بیان شده است: پرهیز از تفرقه و پراکندگی، تأکید بر الفت و اتحاد، و تشویق دیگران به این کار.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۴۵۵ و ۴۶۲.</ref> به‌گفته [[ابن‌میثم بحرانی|ابن‌میثم بَحرانی]]، امام علی الفت و وحدت و اجتماع بر دین را موجب کسب سعادت در دنیا و آخرت معرفی کرده است.<ref>ابن‌میثم، شرح نهج‌البلاغة، ۱۳۸۱ق، ج۴، ص۳۰۲.</ref> | ||
*عوامل اختلاف و تفرقه: بر اساس خطبه قاصعه، باید از اقوام گذشته عبرت گرفت که چگونه تفرقه مایهٔ زوال آنها شده. در همین راستا، عوامل ایجاد تفرقه چنین بیان شده است: کینهٔ هم در دل داشتن، تخم نفاق در سینه کاشتن، از هم بریدن و دست از یاری یکدیگر کشیدن.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۸؛ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۴۵۶.</ref> | *عوامل اختلاف و تفرقه: بر اساس خطبه قاصعه، باید از اقوام گذشته عبرت گرفت که چگونه تفرقه مایهٔ زوال آنها شده است. در همین راستا، عوامل ایجاد تفرقه چنین بیان شده است: کینهٔ هم در دل داشتن، تخم نفاق در سینه کاشتن، از هم بریدن و دست از یاری یکدیگر کشیدن.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۸؛ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۴۵۶.</ref> | ||
===آزمایش بندگان با عبادت=== | ===آزمایش بندگان با عبادت=== | ||
پاره‌ای نکات کلامی خطبه قاصعه به این شرح‌اند: خداوند به‌دلیل [[کبر]] و خودبینی بندگان، آنها را با اموری می‌آزماید که از آن شناختی ندارند.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۱؛ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۴۳۶-۴۳۸.</ref> علاوه بر این، دلیل فقر انبیا آن است که اگر [[انبیای الهی]] انسان‌هایی ثروتمند و قدرتمند بودند و همه به‌ناچار سر تعظیم در مقابل آنها فرومی‌آوردند، آزمایش از میان می‌رفت و پاداش باطل می‌شد و شائبه عدم اخلاص داشت؛<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۵.</ref> چنان‌که به همین ترتیب، اگر [[کعبه]] به‌جای بیابان بی‌آب و علف، در میان باغ‌ها و میوه‌ها بود، پاداش زیارت آن کم، و آزمایش آن ناچیز بود.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۶.</ref> | پاره‌ای نکات کلامی خطبه قاصعه به این شرح‌اند: خداوند به‌دلیل [[کبر]] و خودبینی بندگان، آنها را با اموری می‌آزماید که از آن شناختی ندارند.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۱؛ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۴۳۶-۴۳۸.</ref> علاوه بر این، دلیل فقر انبیا آن است که اگر [[انبیای الهی]] انسان‌هایی ثروتمند و قدرتمند بودند و همه به‌ناچار سر تعظیم در مقابل آنها فرومی‌آوردند، آزمایش از میان می‌رفت و پاداش باطل می‌شد و شائبه عدم اخلاص داشت؛<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۵.</ref> چنان‌که به همین ترتیب، اگر [[کعبه]] به‌جای بیابان بی‌آب و علف، در میان باغ‌ها و میوه‌ها بود، پاداش زیارت آن کم، و آزمایش آن ناچیز بود.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۶.</ref> | ||
براساس آنچه در این خطبه درباره حکمت عبادات | براساس آنچه در این خطبه درباره حکمت عبادات آمده از آنجا که کبر به دل همگان راه می‌یابد، [[عبادت|عباداتی]] چون [[نماز]]، [[زکات]] و [[روزه]] برای خشوع و فروتنی و بردن خودبینی تشریع شده است.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۷.</ref> | ||
====تربیت پیامبر(ص) و امام علی(ع)==== | ====تربیت پیامبر(ص) و امام علی(ع)==== | ||
امام علی در این خطبه شیوه | امام علی در این خطبه شیوه تربیت‌شدن پیامبر(ص) را توصیف می‌کند و می‌گوید هنگامی که پیامبر(ص) از شیر گرفته شد، [[خداوند]] بزرگترین [[فرشته]] از فرشتگانش را شب و روز همنشین او کرد تا اخلاق نیکو را آموخت.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۲۲؛ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۴۹۶.</ref> [[امام علی(ع)]] همچنین توضیح داده که چطور تحت تربیت پیامبر قرار داشته و سومین نفر، پس از پیامبر و همسرش بوده که به اسلام ایمان آورده است.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۲۲؛ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۴۹۶.</ref> | ||
به‌گفته ابن‌میثم بحرانی، از این | به‌گفته ابن‌میثم بحرانی، از این گفتارِ امام علی می‌توان به مواردی از جمله نزدیکی او با پیامبر اسلام،<ref>ابن‌میثم، شرح نهج‌البلاغة، ۱۳۸۱ق، ج۴، ص۳۱۲.</ref> و جایگاه ویژه‌اش نزد پیامبر دست یافت؛<ref>ابن‌میثم، شرح نهج‌البلاغة، ۱۳۸۱ق، ج۴، ص۳۱۳.</ref> همچنین پیروی امام علی از پیامبر را می‌توان برداشت نمود.<ref>ابن‌میثم، شرح نهج‌البلاغة، ۱۳۸۱ق، ج۴، ص۳۱۴.</ref> | ||
==== | ====معجزهٔ حرکت درخت==== | ||
در خطبه قاصعه، یکی از [[معجزات پیامبر(ص)]] که به درخواست بزرگان [[قریش]] بوده، ذکر شده است | در خطبه قاصعه، یکی از [[معجزات پیامبر(ص)]] که به درخواست بزرگان [[قریش]] بوده، ذکر شده است. بر اساس آن، پیامبر پس از پیشگویی‌هایی درباره [[جنگ بدر]]<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۵۰۳، پانویس شماره ۵۸.</ref> و [[جنگ خندق|خندق]]<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۵۰۳، پانویس شماره ۵۹.</ref> به درخت گفت که با ریشه از جای برآید و نزد او برود. چنین شد؛ اما با این حال قریشیان ایمان نیاوردند.<ref>نهج‌البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، ۱۳۷۷ش، ص۲۲۳-۲۲۴؛ مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۵۱۲-۵۱۶.</ref> | ||
==سند خطبه== | ==سند خطبه== | ||