پرش به محتوا

توحید عبادی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۷: خط ۷:


عبادت غیر خدا، خروج از [[اسلام]] و [[شرک]] است. [[وهابیت|وهابیون]] اعمالی همچون [[توسل]]،‌ [[تبرک]]، [[زیارت قبور]]، درخواست [[شفاعت]] و یاری از غیر خدا را عبادت و شرک شمرده‌اند؛‌ اما به باور مسلمانان این گونه اعمال اگر همراه با اعتقاد به [[الوهیت]]، ربوبیت غیرخدا یا [[تفویض]] افعال خدایی به غیرخدا باشد، شرک است و در غیر این صورت شرک نیست و با توحید در عبادت منافات ندارد.
عبادت غیر خدا، خروج از [[اسلام]] و [[شرک]] است. [[وهابیت|وهابیون]] اعمالی همچون [[توسل]]،‌ [[تبرک]]، [[زیارت قبور]]، درخواست [[شفاعت]] و یاری از غیر خدا را عبادت و شرک شمرده‌اند؛‌ اما به باور مسلمانان این گونه اعمال اگر همراه با اعتقاد به [[الوهیت]]، ربوبیت غیرخدا یا [[تفویض]] افعال خدایی به غیرخدا باشد، شرک است و در غیر این صورت شرک نیست و با توحید در عبادت منافات ندارد.
==اهمیت و جایگاه==
توحید عبادی و یکتاپرستی را از اساسی‌ترین آموزه‌های آسمانی و هدف اصلی دعوت همه [[پیامبران|پیامبران(ع)]] شمرده‌اند‌؛‌ چنانچه در [[آیه ۳۶ سوره نحل]] و [[آیه ۲۵ سوره انبیاء]] بدان اشاره شده است.<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۸ و ۴۲۹؛ سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۵.</ref> گفته شده همه [[مسلمان|مسلمانان]] و موحدان بر اختصاص عبادت به خداوند اتفاق‌نظر دارند<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۹؛ سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۵؛ ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۱۰۰.</ref> و اگر اختلافی هست، در تفسیر عبادت و مصادیق آن است.<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۹.</ref>
به نظر [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، مشرکین قریش به [[توحید در خالقیت]] و [[توحید در ربوبیت|ربوبیت]] اقرار داشتند و اختلاف اساسی آنها در توحید عبادی بود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳، ۲۰۹.</ref> برخی توحید عبادی را منشأ تمام اختلاف‌های مسلمانان و دستاویز وهابیون برای [[تکفیر اهل قبله|تکفیر]] و نسبت [[شرک]] به دیگران دانسته‌اند.<ref>عابدی، توحید و شرک،‌ نشر مشعر، ص۸۳.</ref> همچنین گفته شده براساس آیات قرآن و گزارش‌های تاریخی، بیشترین انحرافی که در مسئله توحید رخ داده،‌ مربوط به توحید در عبادت و ربوبیت بوده است.<ref>ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۹۹ و ۱۰۰.</ref>
آیات متعددی بر توحید عبادی دلالت دارند؛ از جمله: [[آیه ۵۱ سوره آل عمران|آیه ۵۱]] و [[آیه ۶۴ سوره آل عمران|۶۴ سوره آل عمران]]، [[آیه ۱۰۲ سوره انعام]]، [[آیه ۳۶ سوره نحل]]، [[آیه ۲۵ سوره انبیاء]]، [[آیه ۶۱ سوره یس]].<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۵-۴۲۶.</ref> در آیات قرآن، [[احباط|حبط اعمال]]، گمراهی، شقاوت و زیانکاری در قیامت و خشم خدا از جمله آثار عبادت غیرخدا شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به: هاشمی رفسنجانی و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۷ش، ج۱۹، ص۵۳۷-۵۴۰.</ref> کلمه [[تهلیل|لا اله الا الله]] را نیز بیش از هر چیز، ناظر به توحید در عبادت دانسته‌اند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۰۶.</ref> در دومین فرمان از [[ده فرمان|ده فرمان حضرت موسی(ع)]] نیز از پرستش غیرخدا نهی و بر توحید در عبادت تأکید شده است.<ref>نگاه کنید به: عهد عتیق، سفر خروج، باب۲۰، آیه ۱ - ۱۷.</ref>
به گفته علی ربانی گلپایگانی، کلام‌پژوه شیعی، به دلیل وضوح مسئله توحید در عبادت و اختلافی نبون آن میان مسلمانان، این مسئله در کتاب‌های کلامی قدیم مطرح نبود و بیشتر در کتاب‌های اخلاقی مطرح می‌شد؛ اما پس از ظهور [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه]] و عقاید جدیدش درباره توحید و شرک در عبادت، طرح این مسئله ضرورت و اهمیت یافت.<ref>ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۱۰۰.</ref>


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
توحید عبادی، به این معناست که معبودی جز [[خدا]] نیست و فقط خدا شایسته [[عبادت]] است.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۵۱۶؛ سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۵.</ref> [[محمدتقی مصباح یزدی]] گفته است توحید در عبادت مربوط به عمل انسان و به این معناست که انسان در عمل کسی غیر از خدا را نپرستد؛ اما اعتقاد به اینکه کسی جز خدا شایسته پرستش نیست، [[توحید در  الوهیت]] و معبودیت نامیده می‌شود.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۹۳ش، ص۵۹.</ref> از نظر او معنای [[تهلیل|لا اله الا الله]] توحید در الوهیت است.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۹۳ش، ص۵۹.</ref> با این حال برخی از عالمان شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به: عابدی، توحید و شرک، نشر مشعر، ص۸۸و۸۹.</ref> و [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه]]<ref>ابن‌تیمیه، منهاج السنة، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۸۹ و ۲۹۰.</ref> و [[وهابیت]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: قفاری، اصول مذهب الشیعة الامامیة، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۴۲۵؛ عابدی، توحید و شرک،‌ نشر مشعر، ص۸۸.</ref> توحید عبادی و توحید در اولوهیت را به یک معنا دانسته‌اند.
توحید عبادی، به این معناست که معبودی جز [[خدا]] نیست و فقط خدا شایسته [[عبادت]] است.<ref>جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۵۱۶؛ سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۵.</ref> [[محمدتقی مصباح یزدی]] گفته است توحید در عبادت مربوط به عمل انسان و به این معناست که انسان در عمل کسی غیر از خدا را نپرستد؛ اما اعتقاد به اینکه کسی جز خدا شایسته پرستش نیست، [[توحید در  الوهیت]] و معبودیت نامیده می‌شود.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۹۳ش، ص۵۹.</ref> از نظر او معنای [[تهلیل|لا اله الا الله]] توحید در الوهیت است.<ref>مصباح یزدی، خداشناسی، ۱۳۹۳ش، ص۵۹.</ref> با این حال برخی از عالمان شیعه<ref>برای نمونه نگاه کنید به: عابدی، توحید و شرک، نشر مشعر، ص۸۸و۸۹.</ref> و [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه]]<ref>ابن‌تیمیه، منهاج السنة، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۲۸۹ و ۲۹۰.</ref> و [[وهابیت]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به: قفاری، اصول مذهب الشیعة الامامیة، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۴۲۵؛ سبحانی،‌ التوحید و الشرک فی القرآن الکریم، ۱۴۲۶ق، ص۲۹.</ref> توحید عبادی و توحید در اولوهیت را به یک معنا دانسته‌اند؛ اما [[جعفر سبحانی]]، متکلم و مفسر شیعی، یکی دانستن توحید عبادی و توحید الوهیت را اشتباه دانسته است.<ref>سبحانی،‌ التوحید و الشرک فی القرآن الکریم، ۱۴۲۶ق، ص۲۹و۳۰.</ref>


عده‌ای اِله و [[الوهیت|اُلوهیت]] را به معنای پرستیدنی و شایسته عبادت معنا کرده‌اند؛<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۴۵و۴۴۶؛ مصباح یزدی، آموزش عقاید، ۱۳۸۴ش، ص۸۵.</ref> اما از دیدگاه گروهی، معنای حقیقی اله، معبود نیست؛ بلکه معبود بودن از لوازم معنای الوهیت است.<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۳۶؛ جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۵۲۴.</ref>
عده‌ای اِله و [[الوهیت|اُلوهیت]] را به معنای پرستیدنی و شایسته عبادت معنا کرده‌اند؛<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۴۵و۴۴۶؛ مصباح یزدی، آموزش عقاید، ۱۳۸۴ش، ص۸۵.</ref> اما از دیدگاه گروهی، معنای حقیقی اله، معبود نیست؛ بلکه معبود بودن از لوازم معنای الوهیت است.<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۳۶؛ جوادی آملی، توحید در قرآن، ۱۳۹۵ش، ص۵۲۴.</ref>
خط ۱۷: خط ۲۶:


[[عبادت]] را در لغت به معنای تسلیم بودن، ابراز خشوع و تَذَلُّل دانسته‌اند.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۰۸ ق، ج۹، ص۱۰.</ref> پرستش را معادل فارسی واژه عبادت ذکر کرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه عبادت؛ سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۴۰.</ref>
[[عبادت]] را در لغت به معنای تسلیم بودن، ابراز خشوع و تَذَلُّل دانسته‌اند.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۰۸ ق، ج۹، ص۱۰.</ref> پرستش را معادل فارسی واژه عبادت ذکر کرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: دهخدا، لغتنامه، ذیل واژه عبادت؛ سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۴۰.</ref>
==اهمیت و جایگاه==
توحید عبادی و یکتاپرستی را از اساسی‌ترین آموزه‌های آسمانی و هدف اصلی دعوت همه [[پیامبران|پیامبران(ع)]] شمرده‌اند‌؛‌ چنانچه در [[آیه ۳۶ سوره نحل]] و [[آیه ۲۵ سوره انبیاء]] بدان اشاره شده است.<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۸ و ۴۲۹؛ سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۵.</ref> گفته شده همه [[مسلمان|مسلمانان]] و موحدان بر اختصاص عبادت به خداوند اتفاق‌نظر دارند<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۹؛ سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۸۵؛ ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۱۰۰.</ref> و اگر اختلافی هست، در تفسیر عبادت و مصادیق آن است.<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۹.</ref>
به نظر [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، مشرکین قریش به [[توحید در خالقیت]] و [[توحید در ربوبیت|ربوبیت]] اقرار داشتند و اختلاف اساسی آنها در توحید عبادی بود.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳، ۲۰۹.</ref> برخی توحید عبادی را منشأ تمام اختلاف‌های مسلمانان و دستاویز وهابیون برای [[تکفیر اهل قبله|تکفیر]] و نسبت [[شرک]] به دیگران دانسته‌اند.<ref>عابدی، توحید و شرک،‌ نشر مشعر، ص۸۳.</ref> همچنین گفته شده براساس آیات قرآن و گزارش‌های تاریخی، بیشترین انحرافی که در مسئله توحید رخ داده،‌ مربوط به توحید در عبادت و ربوبیت بوده است.<ref>ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۹۹ و ۱۰۰.</ref>
آیات متعددی بر توحید عبادی دلالت دارند؛ از جمله: [[آیه ۵۱ سوره آل عمران|آیه ۵۱]] و [[آیه ۶۴ سوره آل عمران|۶۴ سوره آل عمران]]، [[آیه ۱۰۲ سوره انعام]]، [[آیه ۳۶ سوره نحل]]، [[آیه ۲۵ سوره انبیاء]]، [[آیه ۶۱ سوره یس]].<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۵-۴۲۶.</ref> در آیات قرآن، [[احباط|حبط اعمال]]، گمراهی، شقاوت و زیانکاری در قیامت و خشم خدا از جمله آثار عبادت غیرخدا شمرده شده است.<ref>نگاه کنید به: هاشمی رفسنجانی و محققان مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۷ش، ج۱۹، ص۵۳۷-۵۴۰.</ref> کلمه [[تهلیل|لا اله الا الله]] را نیز بیش از هر چیز، ناظر به توحید در عبادت دانسته‌اند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۰۶.</ref>
در دومین فرمان از [[ده فرمان|ده فرمان حضرت موسی(ع)]] نیز از پرستش غیرخدا نهی و بر توحید در پرستش تأکید شده است.<ref>نگاه کنید به: عهد عتیق، سفر خروج، باب۲۰، آیه ۱ - ۱۷.</ref>
به گفته علی ربانی گلپایگانی، کلام‌پژوه شیعی، به دلیل وضوح مسئله توحید در عبادت و اختلافی نبون آن میان مسلمانان، این مسئله در کتاب‌های کلامی قدیم مطرح نبود و بیشتر در کتاب‌های اخلاقی مطرح می‌شد؛ اما پس از ظهور [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن‌تیمیه]] و عقاید جدیدش درباره توحید و شرک در عبادت، طرح این مسئله ضرورت و اهمیت یافت.<ref>ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۱۰۰.</ref>


==دلایل توحید عبادی==
==دلایل توحید عبادی==
خط ۳۸: خط ۳۶:


==شرک در عبادت==
==شرک در عبادت==
به گفته آیت‌الله سبحانی، به اتفاق‌نظر تمام مسلمانان، پرستش غیر خدا [[شرک]] و موجب خروج از دایره توحید اسلامی به شمار می‌رود.<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۷۲.</ref> از نظر [[مرتضی مطهری]] نیز عبادت غیر خدا به حکم عقل و شرع جایز نیست و موجب خروج از اسلام می‌شود.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۰۴، ۱۲۴و۱۲۹.</ref>
به گفته آیت‌الله سبحانی، به اتفاق‌نظر تمام مسلمانان، پرستش غیر خدا [[شرک]] و موجب خروج از دایره توحید اسلامی به شمار می‌رود.<ref>سبحانی،‌ منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۷۲.</ref> از نظر [[مرتضی مطهری]] نیز عبادت غیر خدا به حکم عقل و شرع جایز نیست و موجب خروج از [[اسلام]] می‌شود.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۰۴، ۱۲۴و۱۲۹.</ref>


[[وهابیت|وهابیون]] اموری مانند [[توسل]]،<ref>نگاه کنید به: قفاری، اصول مذهب الشیعة الامامیة، ۱۴۳۱‍ق، ج۲،‌ ص۴۴۱-۴۴۳.</ref> [[تبرک]]،<ref>آل الشیخ، فتح المجید، ۱۳۷۷ق، ص۱۳۳.</ref> [[زیارت قبور]]<ref>ابن تیمیه،‌ زيارة القبور والاستنجاد بالمقبور،‌ نشر دار طیبه، ص۵۴؛ آل الشیخ، فتح المجید، ۱۳۷۷ق، ص۲۲۹-۲۳۲؛ قفاری، اصول مذهب الشیعة الامامیة، ۱۴۳۱‍ق، ج۲،‌ ص۴۷۸-۴۸۰.</ref> و طلب [[شفاعت]]<ref>آل الشیخ، فتح المجید، ۱۳۷۷ق، ص۲۰۵ و ۲۰۶.</ref> را به معنای عبادت اشخاص و شرک شمرده‌اند.<ref>همچنین نگاه کنید به: مغنیه، هذه هی الوهابیة، منظمة الاعلام الاسلامی، ص۷۴-۷۶؛ عابدی، توحید و شرک، نشر مشعر، ص۱۶۰-۱۸۰.</ref> ازاین‌رو، آنها همه [[مسلمان|مسلمانانی]] را که به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت]] و [[پیامبران]] و اولیاءالله توسل و به نام و یاد آنان تبرک می‌جویند، مشرک می‌دانند.<ref>ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۱۱۲.</ref> گفته شده اعمالی همچون توسل و تبرک به اولیاء الله و درخواست یاری و شفا و شفاعت از آنان،‌ اگر همراه با اعتقاد به [[الوهیت]]، [[ربوبیت]] آنها یا [[تفویض]] (به معنای واگذاری امور به پیامبر و امامان و...) باشد، عبادت و شرک در عبادت محسوب می‌شود؛ اما اگر این اعمال با چنین اعتقادی باشد که اولیاء‌الله بندگان خالص خدا هستند، چنین اعمالی عبادت و شرک در عبادت شمرده نمی‌شود حتی اگر همراه با خضوع باشد.<ref>سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۱ و ۱۰۲.</ref> البته سجده در [[اسلام]] برای غیرخدا و بدون اذن خدا [[حرام]] است؛ ولی بدون اعتقاد به الوهیت و ربوبیت عبادت محسوب نمی‌شود.<ref>سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۴۷.</ref>
[[وهابیت|وهابیون]] اموری مانند [[توسل]]،<ref>نگاه کنید به: قفاری، اصول مذهب الشیعة الامامیة، ۱۴۳۱‍ق، ج۲،‌ ص۴۴۱-۴۴۳.</ref> [[تبرک]]،<ref>آل الشیخ، فتح المجید، ۱۳۷۷ق، ص۱۳۳.</ref> [[زیارت قبور]]<ref>ابن تیمیه،‌ زيارة القبور والاستنجاد بالمقبور،‌ نشر دار طیبه، ص۵۴؛ آل الشیخ، فتح المجید، ۱۳۷۷ق، ص۲۲۹-۲۳۲؛ قفاری، اصول مذهب الشیعة الامامیة، ۱۴۳۱‍ق، ج۲،‌ ص۴۷۸-۴۸۰.</ref> و طلب [[شفاعت]]<ref>آل الشیخ، فتح المجید، ۱۳۷۷ق، ص۲۰۵ و ۲۰۶.</ref> را به معنای عبادت اشخاص و شرک شمرده‌اند.<ref>همچنین نگاه کنید به: مغنیه، هذه هی الوهابیة، منظمة الاعلام الاسلامی، ص۷۴-۷۶؛ عابدی، توحید و شرک، نشر مشعر، ص۱۶۰-۱۸۰.</ref> ازاین‌رو، آنها [[مسلمان|مسلمانانی]] را که به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، [[اهل‌بیت(ع)|اهل‌بیت]] و [[پیامبران]] و اولیاءالله توسل و به نام و یاد آنان تبرک می‌جویند، مشرک می‌دانند.<ref>ربانی گلپایگانی، کلام تطبیقی (۱)، ۱۳۹۹ش، ص۱۱۲.</ref> گفته شده اعمالی همچون توسل و تبرک به اولیاء الله و درخواست یاری و شفا و شفاعت از آنان،‌ اگر همراه با اعتقاد به [[الوهیت]]، [[ربوبیت]] آنها یا [[تفویض]] (به معنای واگذاری امور به پیامبر و امامان و...) باشد، عبادت و شرک در عبادت محسوب می‌شود؛ اما اگر این اعمال با چنین اعتقادی باشد که اولیاء‌الله بندگان خالص خدا هستند، چنین اعمالی عبادت و شرک در عبادت شمرده نمی‌شود حتی اگر همراه با خضوع باشد.<ref>سبحانی، الالهیات، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۱ و ۱۰۲.</ref> البته سجده در [[اسلام]] برای غیرخدا و بدون اذن خدا [[حرام]] است؛ ولی بدون اعتقاد به الوهیت و ربوبیت عبادت محسوب نمی‌شود.<ref>سبحانی، منشور جاوید، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۴۷.</ref>


==تک نگاری==
==تک نگاری==
Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۵۲۰

ویرایش