confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۴۴۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
| تأثیرگرفته از = | | تأثیرگرفته از = | ||
}} | }} | ||
'''دِعْبِل بْن عَلی خُزاعی''' | '''دِعْبِل بْن عَلی خُزاعی''' | ||
== معرفی و جایگاه == | |||
دعبل بن علی خزاعی از شاعران و از راویان احادیث اهل بیت(ع) در قرن دوم و سوم هجری قمری بود.<ref>قلیزاده علیار، «مزارات الشیعه در قصیده تائیه دعبل خزاعی»، ص۵۳.</ref> قصیده تائیه، مشهورترین قصیده دعبل است که درباره تاریخ [[اهل بیت]] و ستمهایی است که بر آنها رفته است. وی این قصیده را برای نخستین بار برای [[امام رضا]](ع) خواند.<ref>نک: امینی، الغدیر، ج۲، ص۵۱۷-۵۰۳</ref> همچنین هنگامی که خبر شهادت امام رضا(ع) به دعبل رسید، او در قم بود و [[قصیده رائیه]] را در رثایش سرود.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۵۱.</ref> دعبل اشعار متعددی را در مدح و رثای اهل بیت سروده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۳۸-۵۴۰.</ref> به گفته برخی محققان، دعبل جایگاه ویژهای در شعر داشته است.<ref>حمد، «مقدمه»، در دیوان دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۱۴ق، ص۱۱.</ref> دعبل بر اهل بیت(ع) متعصب بود<ref>حصری، زهر الآداب، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۹۹.</ref> «طبقات الشعرا» و دیوان اشعار او، از آثار دعبل به شمار آمده است.<ref>حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷.</ref> به گفته سید محسن امین، دیوان اشعار او تا قرن ۱۳ق وجود داشت، اما پس از مدتی از بین رفت.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۱۵.</ref> برخی نویسندگان تلاش کردهاند تا شعرهای او را که در کتابهای مختلف نقل شده، جمعآوری کنند.<ref>حمد، «مقدمه»، در کتاب دیوان دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۱۴ق، ص۱۳.</ref> | |||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقلقول = بخشی از [[تائیه دعبل|تائیه]] که [[امام رضا(ع)]] دو بیت به آن افزود:{{سخ}}{{شعر}}{{ب|أَ فَاطِمُ لَوْ خِلْتِ الْحُسَيْنَ مُجَدَّلا|وَ قَدْ مَاتَ عَطْشَاناً بِشَطِّ فُرَات}}{{ب|إِذاً لَلَطَمْتِ الْخَدَّ فَاطِمُ عِنْدَه|وَ أَجْرَيْتِ دَمْعَ الْعَيْنِ فِي الْوَجَنَات}}{{ب|أَ فَاطِمُ قُومِي يَا ابْنَةَ الْخَيْرِ وَ انْدُبِي|نُجُومُ سَمَاوَاتٍ بِأَرْضِ فَلَاة}}{{ب|قُبُورٌ بِكُوفَانَ وَ أُخْرَى بِطَيْبَة|وَ أُخْرَى بِفَخٍّ نَالَهَا صَلَوَات}}{{ب|وَ أُخْرَى بِأَرْضِ الْجَوْزَجَانِ مَحَلُّهَا|وَ قَبْرٌ بِبَاخَمْرَى لَدَى الْغُرُبَات}}{{ب|وَ قَبْرٌ بِبَغْدَادٍ لِنَفْسٍ زَكِيَّة|تَضَمَّنَهَا الرَّحْمَنُ فِي الْغُرُفَات}}{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی|| منبع =<small>شُبَّر، ادب الطف، ج۱، ص۲۹۷</small>|تراز = چپ| عرض = ۴۰۰px| اندازه خط = ۱۴px|رنگ پسزمینه =#FDF9D9| گیومه نقلقول =| تراز منبع = چپ}} | |||
نام دعبل، را حسن، عبدالرحمن یا محمد دانستهاند، ولی او به لقب «دعبل» شهرت دارد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۰۱.</ref> [[کنیه|کنیهاش]] ابوعلی<ref>امینی، الغدیر، ج۲، ص۵۲۴</ref> یا ابوجعفر<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۷۹</ref> است. وی در [[سال ۱۴۸ هجری قمری|سال ۱۴۸ق]] متولد شد،<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۸ق، ص۲۷۷.</ref> او اهل کوفه بود و به شهرهای مختلفی سفر میکرد.<ref>حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۴.</ref> نسب دعبل به قبیله خزاعه یکی از قبیلههای یمن میرسد.<ref>اعلمی، «مقدمه»، در کتاب دیوان دعبل الخزاعی، ۱۴۱۷ق، ص۴.</ref> [[بدیل بن ورقاء|بُدَیل بن ورقاء]] و پسرش [[عبدالله بن بدیل|عبدالله بن بُدَیل]]، دو تن از اجداد دعبل، صحابی پیامبر(ص) بودند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۱۳.</ref> عبدالله بن بُدَیل از یاران امام علی(ع) نیز بود که با قبیله خزاعه در جنگ صفین علیه معاویه جنگید و به شهادت رسید.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۱۴-۵۱۶.</ref> البته در برخی منابع دیگر، نسَب او را به گونه دیگری ثبت کردهاند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.</ref> | |||
== نقل احادیث == | |||
دعبل از [[اصحاب امام کاظم(ع)]] و [[اصحاب امام رضا(ع)|امام رضا(ع)]] است<ref>ابنشهرآشوب، معالم العلماء، المطبعة الحیدریه، ص۱۵۱.</ref> و محضر [[امام جواد(ع)]] را نیز درک کرده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۷.</ref> او از جمله راویانی است که خطبه شقشقیه را نقل کرده است.<ref>نگاه کنید به: شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۷۲.</ref> در میان اصحاب ائمه منزلت بزرگی داشت؛<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۰۱.</ref> چنانکه علامه حلی نیز در کتاب رجالی خود، مقام و منزلت دعبل را ستوده است.<ref>حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۴.</ref> دعبل از افرادی چون [[شعبة بن حجاج]]، [[سفیان ثوری]]، [[مالک بن انس]] (پیشوای مالکیان)، [[محمد بن سلامه]]، [[سعید بن سفیان]] و [[محمد بن اسماعیل]] روایت نقل کرده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۷-۵۲۸.</ref> همچنین [[علی بن علی بن رزین]] (برادر دعبل)، [[موسی بن حماد یزیدی]]، [[ابوالصلت هروی]]، [[هارون بن عبدالله مهلبی]] و [[علی بن حکیم]] از جمله افرادی هستند که از دعبل حدیث نقل کردهاند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۸-۵۲۹.</ref> | دعبل از [[اصحاب امام کاظم(ع)]] و [[اصحاب امام رضا(ع)|امام رضا(ع)]] است<ref>ابنشهرآشوب، معالم العلماء، المطبعة الحیدریه، ص۱۵۱.</ref> و محضر [[امام جواد(ع)]] را نیز درک کرده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۷.</ref> او از جمله راویانی است که خطبه شقشقیه را نقل کرده است.<ref>نگاه کنید به: شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۷۲.</ref> در میان اصحاب ائمه منزلت بزرگی داشت؛<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۴۰۱.</ref> چنانکه علامه حلی نیز در کتاب رجالی خود، مقام و منزلت دعبل را ستوده است.<ref>حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۱۴۴.</ref> دعبل از افرادی چون [[شعبة بن حجاج]]، [[سفیان ثوری]]، [[مالک بن انس]] (پیشوای مالکیان)، [[محمد بن سلامه]]، [[سعید بن سفیان]] و [[محمد بن اسماعیل]] روایت نقل کرده است.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۷-۵۲۸.</ref> همچنین [[علی بن علی بن رزین]] (برادر دعبل)، [[موسی بن حماد یزیدی]]، [[ابوالصلت هروی]]، [[هارون بن عبدالله مهلبی]] و [[علی بن حکیم]] از جمله افرادی هستند که از دعبل حدیث نقل کردهاند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۸-۵۲۹.</ref> | ||
== درگذشت == | |||
به خاطر هجو یکی از حاکمان بنیعباس کشته و در شوش دفن شد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۴۲.</ref> او شاعری تندزبان بود که هیچ خلیفه و وزیری از هجو او در امان نماند و بسیاری از مردم از هجو او میترسیدند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.</ref> به گفته علامه امینی او تنها دشمنان اهلبیت(ع) را هجو میکرد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۲.</ref> دعبل به سبب هجوهایی که از خلیفهها میکرد، همیشه در حال فرار بود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۵.</ref> دعبل در سال ۲۴۵<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۷۷.</ref> برخی محققان احتمال دادهاند کشته شدن او، به دلیل هجو متوکل باشد؛ چون بعد از آنکه متوکل قبر امام حسین(ع) را تخریب کرد، دعبل در سرودهای، متوکل را هجو کرد و بر امام حسین(ع) مرثیه گفت.<ref>قربانیزرّین، «دعبل خزاعی»، ص۷۹۲؛ همچنین نگاه کنید به: دعبل خزاعی، شعر دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۰۳ق، ص۳۳۷-۳۳۸.</ref> در برخی منابع، مکانها و زمانهای دیگری برای درگذشت او گفته شده است.<ref>نگاه کنید به: حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷؛ ابنخلکان، وفیات الأعیان، ج۲، ص۲۷۰؛ حموی، معجم البلدان، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۶۰.</ref> به گزارش ابوالفتوح رازی، دعبل در لحظات آخر عمرش ابیاتی را در اقرار به توحید، نبوت و ولایت امام علی(ع) سرود<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۹.</ref> و آن شعر بر قبرش نوشته شد.<ref>نگاه کنید به: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۶۷.</ref> دعبل وصیت کرد که قصیده مدارس آیات را در قبرش بگذارند.<ref>تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، صدر، ص۱۹۵، به نقل از: طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۷ق، ج۱۱، ص۱۰۱.</ref> آرامگاه دعبل در شوش قرار دارد.<ref>حرزالدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | به خاطر هجو یکی از حاکمان بنیعباس کشته و در شوش دفن شد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۴۲.</ref> او شاعری تندزبان بود که هیچ خلیفه و وزیری از هجو او در امان نماند و بسیاری از مردم از هجو او میترسیدند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۴.</ref> به گفته علامه امینی او تنها دشمنان اهلبیت(ع) را هجو میکرد.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۲۲.</ref> دعبل به سبب هجوهایی که از خلیفهها میکرد، همیشه در حال فرار بود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، الأغانی، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۲۹۵.</ref> دعبل در سال ۲۴۵<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۷۷.</ref> برخی محققان احتمال دادهاند کشته شدن او، به دلیل هجو متوکل باشد؛ چون بعد از آنکه متوکل قبر امام حسین(ع) را تخریب کرد، دعبل در سرودهای، متوکل را هجو کرد و بر امام حسین(ع) مرثیه گفت.<ref>قربانیزرّین، «دعبل خزاعی»، ص۷۹۲؛ همچنین نگاه کنید به: دعبل خزاعی، شعر دعبل بن علی الخزاعی، ۱۴۰۳ق، ص۳۳۷-۳۳۸.</ref> در برخی منابع، مکانها و زمانهای دیگری برای درگذشت او گفته شده است.<ref>نگاه کنید به: حموی، معجم الادباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸۷؛ ابنخلکان، وفیات الأعیان، ج۲، ص۲۷۰؛ حموی، معجم البلدان، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۱۶۰.</ref> به گزارش ابوالفتوح رازی، دعبل در لحظات آخر عمرش ابیاتی را در اقرار به توحید، نبوت و ولایت امام علی(ع) سرود<ref>ابوالفتوح رازی، روض الجنان، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۹.</ref> و آن شعر بر قبرش نوشته شد.<ref>نگاه کنید به: شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۶۷.</ref> دعبل وصیت کرد که قصیده مدارس آیات را در قبرش بگذارند.<ref>تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، صدر، ص۱۹۵، به نقل از: طهرانی، مطلع الانوار، ۱۴۳۷ق، ج۱۱، ص۱۰۱.</ref> آرامگاه دعبل در شوش قرار دارد.<ref>حرزالدین، مراقد المعارف، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== |