Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۳٬۴۸۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات روایت|عنوان=خطبه ۱۱۵ نهج البلاغه|عرض تصویر=|نامهای دیگر=استسقاء|موضوع=طلب باران|صادره از=[[امام علی(ع)]]|راوی اصلی=|راویان=|اعتبار سند=|منابع شیعه=[[نهج البلاغه]]، [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]، [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب]]، [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]|منابع سنی=ربيع الأبرار و نصوص الأخبار، النهايه في غريب الحديث والاثر|مؤید قرآنی=}} | {{جعبه اطلاعات روایت|عنوان=خطبه ۱۱۵ نهج البلاغه|عرض تصویر=|نامهای دیگر=استسقاء|موضوع=طلب باران|صادره از=[[امام علی(ع)]]|راوی اصلی=|راویان=|اعتبار سند=|منابع شیعه=[[نهج البلاغه]]، [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لا یحضره الفقیه]]، [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب]]، [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]|منابع سنی=ربيع الأبرار و نصوص الأخبار، النهايه في غريب الحديث والاثر|مؤید قرآنی=}} | ||
'''خطبه ۱۱۵ نهجالبلاغه''' یا '''خطبه اِستِسقاء''' دعایی در طلب باران است که پس از [[استسقاء|نماز باران]] در یکی از خشکسالیهای | '''خطبه ۱۱۵ نهجالبلاغه''' یا '''خطبه اِستِسقاء''' دعایی در طلب باران است که پس از [[استسقاء|نماز باران]] در یکی از خشکسالیهای کوفه در [[حکومت امام علی(ع)|ایام حکومت امام علی(ع)]] ایراد شد. گزارش این [[خطبه]] با عبارتهای متفاوتی توسط [[شیخ صدوق]] و [[شیخ طوسی]] نیز موجود است. بر همین اساس احتمال داده شده هریک از [[محدث|محدثین]] به نسخههای متفاوتی از خطبه دسترسی داشتهاند. همچنین احتمال نقل [[سید رضی]] به صورت برگزیده از عبارات شیخ صدوق وجود دارد. بخشهایی از خطبه استسقاء در مصادر اهل سنت نیز گزارش شده است. | ||
خطبه ۱۱۵ دو بخش اصلی دارد که در بخش | خطبه ۱۱۵ دو بخش اصلی دارد که در بخش اول، [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] به خشکسالی و آثار آن برای انسانها، طبیعت و حیوانات اشاره کرده و یکی از عوامل بروز این مسئله را [[گناه|گناهان]] مردم معرفی میکند. در بخش دوم نیز ضمن طلب باران از [[خدا|خداوند]]، ویژگیهایی را برای آن ذکر میکند که همه عوامل مفید را برای انسان و طبیعت دارا باشد و هر چیزی که مانع برای این امر است از آن دور باشد. خواندن این خطبه را در نماز باران مطلوب دانستهاند. | ||
==تاریخچه و سند خطبه== | ==تاریخچه و سند خطبه== | ||
خطبه ۱۱۵ نهجالبلاغه یا خطبه استسقاء دعایی برای نزول باران است. این خطبه در روزهایی که کوفه دچار خشکسالی | خطبه ۱۱۵ نهجالبلاغه یا خطبه استسقاء دعایی برای نزول باران است. این خطبه در روزهایی که کوفه دچار خشکسالی بود، توسط امام علی(ع) بعد از نماز باران ایراد شد.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۲۵ و ص۱۳-۱۳۱.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] خوب است در نماز باران عبارات این خطبه خوانده شود.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۲۶.</ref> | ||
خطبه استسقاء با تفاوتهایی توسط [[شیخ صدوق]] ([[سال ۳۰۵ هجری قمری|۳۰۵]]-[[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]]) در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۲۷-۵۳۵.</ref> و [[شیخ طوسی]] ([[سال ۳۸۵ هجری قمری|۳۸۵]]-[[سال ۴۶۰ هجری قمری|۴۶۰ق]]) در [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب]]<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۵۱-۱۵۴.</ref> و [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۲۲۷-۲۳۰.</ref> نقل شده است. به گفته [[سید عبدالزهرا حسینی خطیب|عبدالزهرا حسینی]] ([[سال ۱۳۳۸ هجری قمری|۱۳۳۸]]-[[سال ۱۴۱۴ هجری قمری|۱۴۱۴ق]]) در [[مصادر نهجالبلاغه و اسانیده (کتاب)|کتاب مصادر نهجالبلاغه]]، اختلاف در نقل این خطبه نشان میدهد که شیخ صدوق، [[سید رضی]] ([[سال ۳۵۹ هجری قمری|۳۵۹]]-[[سال ۴۰۶ هجری قمری|۴۰۶ق]]) و شیخ طوسی هریک به منبع جداگانهای برای این خطبه دسترسی داشتهاند.<ref>حسینی، مصادر نهج البلاغة و أسانیده، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۵۲.</ref> به عقیده [[حبیبالله خویی]] ([[سال ۱۲۶۵ هجری قمری|۱۲۶۵]] ـ [[سال ۱۳۲۴ هجری قمری|۱۳۲۴ق]])، سید رضی این خطبه را از نقل شیخ صدوق گزینش کرده است.<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۷۲.</ref> از مصادر اهل سنت، زمخشری ([[سال ۴۶۷ هجری قمری|۴۶۷]]-[[سال ۵۳۸ هجری قمری|۵۳۸ق]]) در ربیع الابرار<ref>زمخشری، ربيع الأبرار و نصوص الأخبار، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۲۸-۱۲۹.</ref> و ابناثیر ([[سال ۵۵۵ هجری قمری|۵۵۵]]-[[سال ۶۳۰ هجری قمری|۶۳۰ق]]) در نهایه<ref>ابناثیر، النهايه في غريب الحديث والاثر، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۳۵۰ و ج۲، ص۱۷۳ و ج۲، ص۴۴۸.</ref> به بخشهایی از این خطبه اشاره کردهاند. | خطبه استسقاء با تفاوتهایی توسط [[شیخ صدوق]] ([[سال ۳۰۵ هجری قمری|۳۰۵]]-[[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]]) در [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵۲۷-۵۳۵.</ref> و [[شیخ طوسی]] ([[سال ۳۸۵ هجری قمری|۳۸۵]]-[[سال ۴۶۰ هجری قمری|۴۶۰ق]]) در [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب]]<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۵۱-۱۵۴.</ref> و [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]<ref>شیخ طوسی، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۲۲۷-۲۳۰.</ref> نقل شده است. به گفته [[سید عبدالزهرا حسینی خطیب|عبدالزهرا حسینی]] ([[سال ۱۳۳۸ هجری قمری|۱۳۳۸]]-[[سال ۱۴۱۴ هجری قمری|۱۴۱۴ق]]) در [[مصادر نهجالبلاغه و اسانیده (کتاب)|کتاب مصادر نهجالبلاغه]]، اختلاف در نقل این خطبه نشان میدهد که شیخ صدوق، [[سید رضی]] ([[سال ۳۵۹ هجری قمری|۳۵۹]]-[[سال ۴۰۶ هجری قمری|۴۰۶ق]]) و شیخ طوسی هریک به منبع جداگانهای برای این خطبه دسترسی داشتهاند.<ref>حسینی، مصادر نهج البلاغة و أسانیده، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۵۲.</ref> به عقیده [[حبیبالله خویی]] ([[سال ۱۲۶۵ هجری قمری|۱۲۶۵]] ـ [[سال ۱۳۲۴ هجری قمری|۱۳۲۴ق]])، سید رضی این خطبه را از نقل شیخ صدوق گزینش کرده است.<ref>هاشمی خویی، منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۷۲.</ref> از مصادر اهل سنت، زمخشری ([[سال ۴۶۷ هجری قمری|۴۶۷]]-[[سال ۵۳۸ هجری قمری|۵۳۸ق]]) در ربیع الابرار<ref>زمخشری، ربيع الأبرار و نصوص الأخبار، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۲۸-۱۲۹.</ref> و ابناثیر ([[سال ۵۵۵ هجری قمری|۵۵۵]]-[[سال ۶۳۰ هجری قمری|۶۳۰ق]]) در نهایه<ref>ابناثیر، النهايه في غريب الحديث والاثر، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۳۵۰ و ج۲، ص۱۷۳ و ج۲، ص۴۴۸.</ref> به بخشهایی از این خطبه اشاره کردهاند. | ||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
|} | |} | ||
===توبه از گناهان، دریچه امید به رحمت حق=== | ===توبه از گناهان، دریچه امید به رحمت حق=== | ||
در بخش اول خطبه، [[امام علی علیهالسلام|حضرت علی(ع)]] خشكسالى شديد آن زمان را ترسیم کرده و وضع كوهها، زمينها، مراتع و حيوانات را بيان فرموده است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۲۹.</ref> وی وقوع این شرایط را موجب ناامیدی و رنج شدید مردم دانسته و از خدا طلب میکند که آنها را به خاطر گناهانشان عقوبت نکند. گفته شده اين تعبير نشان مىدهد كه بسيارى از مشکلات به خاطر گناهان است و تا مردم به درگاه خدا نرفته و تقاضاى عفو و بخشش | در بخش اول خطبه، [[امام علی علیهالسلام|حضرت علی(ع)]] خشكسالى شديد آن زمان را ترسیم کرده و وضع كوهها، زمينها، مراتع و حيوانات را بيان فرموده است.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۲۹.</ref> وی وقوع این شرایط را موجب ناامیدی و رنج شدید مردم دانسته و از خدا طلب میکند که آنها را به خاطر گناهانشان عقوبت نکند. گفته شده اين تعبير نشان مىدهد كه بسيارى از مشکلات به خاطر گناهان است و تا مردم به درگاه خدا نرفته و تقاضاى عفو و بخشش نكنند، مشكل آنها حل نمىشود.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۱.</ref> [[ابنمیثم بحرانی]] ([[سال ۶۳۶ هجری قمری|۶۳۶]] - [[سال ۶۷۹ هجری قمری|۶۷۹]] یا [[سال ۶۹۹ هجری قمری|۶۹۹ق]]) نیز در شرح این خطبه، یکی از عوامل موثر در بروز سختیها و محروم شدن از رحمت پروردگار را عصیان انسان از اوامر خداوند معرفی میکند.<ref>ابنمیثم بحرانی، شرح نهجالبلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref> | ||
سپس امام علی(ع) خواسته اصلى خود را به پيشگاه خدا چنين عرضه مىدارد که رحمتش را به وسيله ابرهاى پر باران و بهار پر آب | سپس امام علی(ع) خواسته اصلى خود را به پيشگاه خدا چنين عرضه مىدارد که رحمتش را به وسيله ابرهاى پر باران و بهار پر آب و گياهان سر سبز و پر طراوت بگستراند. بارانى دانه درشت نازل كند كه زمينهاى مرده با آن زنده شوند و آنچه را از دست رفته بازگردد.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۲.</ref> | ||
===بارانی سراسر خیر و عاری از هر شرّ=== | ===بارانی سراسر خیر و عاری از هر شرّ=== | ||
امام علی(ع) در بخش دوم از خطبه، از خدا طلب باران میکند و براى آن ویژگیهایی را بیان میکند. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] هر يك از اين اوصاف، اشاره به نكته دقيق و شگفتآوری دارد. این اوصاف انسان را در برابر عظمت خالق، خاضع مىسازد و به شنوندگان مىفهماند كه اين قطرات باران چه بركات و آثارى مىتواند داشته باشد.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۴.</ref> | امام علی(ع) در بخش دوم از خطبه، از خدا طلب باران میکند و براى آن ویژگیهایی را بیان میکند. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]] هر يك از اين اوصاف، اشاره به نكته دقيق و شگفتآوری دارد. این اوصاف انسان را در برابر عظمت خالق، خاضع مىسازد و به شنوندگان مىفهماند كه اين قطرات باران چه بركات و آثارى مىتواند داشته باشد.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۴.</ref> | ||
گفته شده امام علی(ع) از این جهت ویژگیهایی را در باران مطلوبش از خداوند بیان میکند که ممکن است باران سیلآسا بوده و همه چیز را نابود کند. يا بارش در منطقه خاصی بوده و نفع آن عمومی نباشد. يا همراه با سردى هوا و يخبندان باشد كه آثار منفى بهجا بگذارد. و يا موانعى همچون بادهاى گرم، طوفانهاى شديد، آفات گياهی، حشرات موذى و امثال آن، آثار نیک باران را از بین ببرد. در دعای | گفته شده امام علی(ع) از این جهت ویژگیهایی را در باران مطلوبش از خداوند بیان میکند که ممکن است باران سیلآسا بوده و همه چیز را نابود کند. يا بارش در منطقه خاصی بوده و نفع آن عمومی نباشد. يا همراه با سردى هوا و يخبندان باشد كه آثار منفى بهجا بگذارد. و يا موانعى همچون بادهاى گرم، طوفانهاى شديد، آفات گياهی، حشرات موذى و امثال آن، آثار نیک باران را از بین ببرد. در دعای امام علی(ع) تمام اين جوانب در نظر گرفته شده و جمع همه شرايط و دفع همه موانع را از خدا مىطلبد.<ref>مکارم شیرازی، پيام امام امير المومنين(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۵.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== |