فرار از جنگ: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فرار از جنگ''' [[گناهان کبیره|گناه کبیره‌ای]] است که در [[فقه]]<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۱، ص۲۹۵.</ref> و [[اخلاق|علم اخلاق]]<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۷؛ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۵۶۲.</ref> با عنوان «الفَرارُ من الزَّحْفِ« (گریختن از برخورد با دشمن در جنگ)،<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه «زحف».</ref> شناخته می‌شود. دلیل قرآنی بر حرام بودن<ref>علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۹.</ref> فرار از جنگ در صورت رویارویی مستقیم با دشمن در میدان نبرد، در [[آیه ۱۶ سوره انفال|آیه ۱۶ سوره انفال]]{{یاد|وَمَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزًا إِلَىٰ فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ؛ و هر که در روز جنگ به آنها پشت نماید و فرار کند به طرف غضب و خشم خدا روی آورده و جایگاهش دوزخ که بدترین منزل است خواهد بود مگر آنکه از میمنه به میسره و یا از قلب به جناح برای مصالح جنگی رود یا از فرقه‌ای به یاری فرقه‌ای دیگر شتابد.}} آمده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۳، ص۳۱۲.</ref> در برخی از روایات آمده است که زشتی گناه فرار از جنگ، حتی با پرداخت کفاره، قابل جبران نیست.<ref>سید رضی، المجازات النبویة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۳۶۵.</ref>

به باور [[مجتهد|فقها]] زمانی‌که [[امامان شیعه|امام(ع)]] به یک عده خاصی دستور شرکت در جنگ دهد<ref>برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۹، ص۹.</ref> یا اگر یک رزمنده در مقابل یک یا دو نفر قرار گیرد (یعنی شمار دشمنان کمتر یا دو برابر [[مسلمان|مسلمانان]] باشند)،<ref>شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ص۸۲.</ref> حق ندارد فرار کند و در صورت فرار، گناهکار است،<ref>شیخ طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۲۹۴.</ref> حتی اگر ظن به کشته شدنش داشته باشد،<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۱، ص۶۱.</ref> البته [[علامه حلی]]، [[مجتهد|فقیه]] و [[کلام اسلامی|متکلم]] [[شیعه]] در [[قرن هشتم قمری]]، با استدلال به [[آیه تهلکه|آیه ۱۹۵ سوره بقره]]، در صورت ظن به کشته شدن، فرار را جایز دانسته است.<ref>علامه حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۹۰.</ref> گفته شده است حرمت فرار از جنگ شامل هر دو صورت اختیار و اضطرار (نظیر بیماری) است.<ref>طباطبایی، ریاض المسائل، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۵۰۱.</ref> به باور [[شیخ طوسی]] (درگذشت: [[سال ۴۶۰ هجری قمری|۴۶۰ق]])، حتی طلبکار یا پدر و مادر، نمی‌توانند رزمنده‌‌ای که در صحنه نبرد حاضر است بازگردانند.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۶.</ref> فرار و عقب‌نشینی در صورت تغییر تاکتیک یا به قصد ملحق شدن به گروهی دیگر جهت حمله مجدد جایز دانسته شده است.<ref>شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۲۳.</ref>

[[شیخ طوسی]]، از [[محدث|محدثان]] و [[مجتهد|فقیهان]] [[شیعه]]، در کتاب «[[المبسوط فی فقه الامامیه (کتاب)|المبسوط]]» بیان می‌دارد در آغاز [[اسلام]]، طبق بیان [[آیه ۶۵ سوره انفال]]، هریک از مسلمانان باید در مقابل ده نفر از [[شرک|مشرکان]] مقاومت می‌کردند، اما زمان عمل به این حکم با نزول [[آیه ۶۶ سوره انفال]]، [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] شد (پایان یافت) و حکم به وجوب ایستادگی یک فرد در مقابل دو نفر نازل شد؛<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۶.</ref> همچنین این حکم درباره مجموع نیروهای اسلام در مقابل دشمنان نیز جاری است؛ پس اگر رزمندگان مسلمان، نصف نیروهای دشمن یا نیروهای دشمن بیشتر از دو برابر مسلمانان نباشد، فرار از جنگ حرام است.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۶.</ref> به فتوای فقها اگر تعداد دشمنان بیش از دو برابر مسلمانان باشد در این صورت فرار جایز است؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به: طباطبایی، ریاض المسائل، ۱۴۱۵ق، ج۷، ص۵۰۱.</ref> البته شیخ طوسی بر این باور است که در این شرایط اگر رزمنده ظن غالب به سالم ماندن داشته باشد، دفاع، [[مستحب]] است،<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۱۰.</ref> اما [[سید ابوالقاسم خویی|آیت‌الله خویی]] (درگذشت: [[سال ۱۳۷۱ هجری شمسی|۱۳۷۱ش]]) مدعی شده است اگر مسلمانان اطمینان پیدا کنند که در صورت استقامت، بر کفار پیروز می‌شوند فرارشان جایز نیست.<ref>خویی، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۳۷۰.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] فرار از جنگ را در هیچ حالتی جایز نمی‌داند.<ref>امام خمینی، استفتائات، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۵۱۶.</ref>  

نویسنده مقاله «حکم فرار نظامیان از جهاد در راهبرد دفاعی اسلام»، با درنظر‌گرفتن رفتار [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] در [[غزوه احد|جنگ اُحُد]]، به این نتیجه می‌رسد که اگر در [[جهاد دفاعی]]، شرایط به گونه‌ای باشد که ظن کشته شدن نظامیان موجب به خطر افتادن [[حفظ بیضه اسلام|کیان اسلام]] و مسلمین باشد، فرار واجب است.<ref>قاسمی مقدم، «حکم فرار نظامیان از جهاد در راهبرد دفاعی اسلام»، ص۴۸.</ref>