Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۳۲۷
ویرایش
تعبد: تفاوت میان نسخه‌ها
←دیدگاه روشنفکران
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
تعبد، در برابر تعقل، یکی از اصول حاکم در استنباطات فقهی است.<ref>عمید زنجانی، دانشنامه فقه سیاسی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۲۰۱.</ref> تعیین حد و مرزِ تعقل و تعبد را یکی از مباحث مهم در احکام شرعی دانسته‌اند.<ref>لطفی، «تعقل و تعبد در احکام شرعی»، ص۳۲۵.</ref> به باور برخی از فقیهان، دایره تعبد در دین [[عبادات]] را در بر می‌گیرد و شامل [[معاملات]] نمی‌شود.<ref>معرفت، «اقتراح»، ص۲۶؛ قانت، «تعبد و تعقل در احکام شرعی از دیدگاه مذاهب اسلامی»، ص۴۲.</ref> ازاین‌رو فقیهان، در باب معاملات، باید [[ملاک احکام]] را از روایات استنباط کنند.<ref>معرفت، «اقتراح»، ص۲۷.</ref> به گفته عمید زنجانی، در [[فقه امامیه|فقه شیعه]]، تضاد بین تعبد و تعقل مسئله‌ای حل‌شده است؛ چرا که [[مجتهد|فقهای شیعه]] حوزه تعبد را مخصوص احکام مَنْصوص می‌دانند؛ یعنی احکامی که دلیل قرآنی یا روایی دارند، و حوزه تعقل را مخصوص احکام غیرمنصوص و احکام حکومتی دانسته‌اند.<ref>عمید زنجانی، دانشنامه فقه سیاسی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۷۱.</ref> | تعبد، در برابر تعقل، یکی از اصول حاکم در استنباطات فقهی است.<ref>عمید زنجانی، دانشنامه فقه سیاسی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۲۰۱.</ref> تعیین حد و مرزِ تعقل و تعبد را یکی از مباحث مهم در احکام شرعی دانسته‌اند.<ref>لطفی، «تعقل و تعبد در احکام شرعی»، ص۳۲۵.</ref> به باور برخی از فقیهان، دایره تعبد در دین [[عبادات]] را در بر می‌گیرد و شامل [[معاملات]] نمی‌شود.<ref>معرفت، «اقتراح»، ص۲۶؛ قانت، «تعبد و تعقل در احکام شرعی از دیدگاه مذاهب اسلامی»، ص۴۲.</ref> ازاین‌رو فقیهان، در باب معاملات، باید [[ملاک احکام]] را از روایات استنباط کنند.<ref>معرفت، «اقتراح»، ص۲۷.</ref> به گفته عمید زنجانی، در [[فقه امامیه|فقه شیعه]]، تضاد بین تعبد و تعقل مسئله‌ای حل‌شده است؛ چرا که [[مجتهد|فقهای شیعه]] حوزه تعبد را مخصوص احکام مَنْصوص می‌دانند؛ یعنی احکامی که دلیل قرآنی یا روایی دارند، و حوزه تعقل را مخصوص احکام غیرمنصوص و احکام حکومتی دانسته‌اند.<ref>عمید زنجانی، دانشنامه فقه سیاسی، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۵۷۱.</ref> | ||
==دیدگاه | ==دیدگاه روشنفکران== | ||
مهمترین دغدغه [[روشن‌فکر|روشنفکران]] نسبت به دین را تقابل عقلانیت با تعبد در دین دانسته‌اند.<ref>امامی، «روشنفکران دینی و مدرنیزاسیون فقه»، ص۲۳۳.</ref> گفته شده تعبد‌گریزی مهمترین دستاورد [[مدرنیته]] بوده است.<ref>امامی، «روشنفکران دینی و مدرنیزاسیون فقه»، ص۲۱۳.</ref> [[مصطفی ملکیان]] مؤلف [[راهی به رهایی (کتاب)|کتاب راهی به رهایی]]، معتقد است تعبد در مرحله فکری، با عقلانیت و در مرحله عملی، با آزادی منافات دارد.<ref>ملکیان، «اقتراح؛ سنت و تجدد در نظرخواهی از فرهیخته معاصر»، ص۱۵.</ref> با این حال ملکیان تعبدی را که پشتوانه عقلی داشته باشد، بی‌اشکال دانسته است.<ref>ملکیان، «اقتراح؛ سنت و تجدد در نظرخواهی از فرهیخته معاصر»، ص۱۶.</ref> | مهمترین دغدغه [[روشن‌فکر|روشنفکران]] نسبت به دین را تقابل عقلانیت با تعبد در دین دانسته‌اند.<ref>امامی، «روشنفکران دینی و مدرنیزاسیون فقه»، ص۲۳۳.</ref> گفته شده تعبد‌گریزی مهمترین دستاورد [[مدرنیته]] بوده است.<ref>امامی، «روشنفکران دینی و مدرنیزاسیون فقه»، ص۲۱۳.</ref> [[مصطفی ملکیان]] مؤلف [[راهی به رهایی (کتاب)|کتاب راهی به رهایی]]، معتقد است تعبد در مرحله فکری، با عقلانیت و در مرحله عملی، با آزادی منافات دارد.<ref>ملکیان، «اقتراح؛ سنت و تجدد در نظرخواهی از فرهیخته معاصر»، ص۱۵.</ref> با این حال ملکیان تعبدی را که پشتوانه عقلی داشته باشد، بی‌اشکال دانسته است.<ref>ملکیان، «اقتراح؛ سنت و تجدد در نظرخواهی از فرهیخته معاصر»، ص۱۶.</ref> | ||
[[عبدالکریم سروش]] صاحب [[بسط تجربه نبوی|نظریه بسط تجربه نبوی]]، معتقد است بخش عبادات در فقه رازآلود است و باید آن را با تعبد | [[عبدالکریم سروش]] صاحب [[بسط تجربه نبوی|نظریه بسط تجربه نبوی]]، معتقد است بخش عبادات در فقه رازآلود است و باید آن را با تعبد پذیرفت؛ اما او بخش معاملات فقه را فاقد رازآلودگی می‌داند.<ref>نگاه کنید به: سروش، سیاست‌نامه، ۱۳۷۹ش، ص۲۵۲-۲۵۶.</ref> [[محمد مجتهد شبستری]] از دیگر روشنفکران شیعه، علاوه بر بخش معاملات، بخش عبادات فقه را نیز فاقد رازآلودگی معرفی می‌کند.<ref>نگاه کنید به: مجتهد شبستری، نقدی بر قرائت رسمی از دین، ۱۳۷۹ش، ص۱۶۴-۱۷۵.</ref> به گفته شبستری، بیشتر فتوای فقیهان در [[فقه سیاسی|باب سیاسات]] توجیه عقلایی ندارد و باعث از بین رفتن مصالح مسلمانان می‌شود.<ref>مجتهد شبستری، نقدی بر قرائت رسمی از دین، ۱۳۷۹ش، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref> | ||
===نقد دیدگاه روشنفکران=== | ===نقد دیدگاه روشنفکران=== | ||
به گفته برخی محققان، | به گفته برخی محققان، روشنفکران بین دین و مدرنیته در تردیدند و این تردید آنها را گرفتار تناقض‌گویی کرده است؛ زیرا آنان از طرفی، پیوند دین و تعبد را انکار نمی‌کنند و از طرفی دیگر، پیوسته در تلاش‌اند از مفاهیم دینی، تفسیرهایی ارائه دهند که تعبدی نباشد.<ref>امامی، «روشنفکران دینی و مدرنیزاسیون فقه»، ص۲۱۵.</ref> [[محمدتقی جعفری]] معتقد است روشنفکران به این دلیل که تعبد را در مقابل عقلانیت قرار داده‌اند، دین و عقلانیت را متضاد دانسته‌اند.<ref>جعفری، «مسئله تعبد و چالش‌های عقلانی فرارو»، ص۱۰۲.</ref> | ||
به گفته | به گفته محققان، تعبدپذیری و رازباوری در دین بر پایه عقلانیت استوار است؛ زیرا از طرفی، دین با [[عالم غیب]] و راز پیوند دارد و [[پیامبران]] پیام جهان غیب را برای رستگاری انسان‌ها بازگو می‌کنند. از طرف دیگر، پذیرش سخنان پیامبران برای رستگاری، از احکام عقلانیِ رجوع جاهل به عالم است.<ref>امامی، «روشنفکران دینی و مدرنیزاسیون فقه»، ص۲۱۴.</ref> برخی پژوهشگران افراط در ارائه تفسیرهای تعبدگریز را ناصحیح دانسته و گفته‌اند روشنفکران در مواجه با آموزه‌های دینی دچار پیش‌داوری هستند؛ چراکه متون دینی را فاقد راز و تعبد تفسیر می‌کنند.<ref>امامی، «روشنفکران دینی و مدرنیزاسیون فقه»، ص۲۳۳.</ref> [[محمدتقی مصباح یزدی]] معتقد است روشنفکری در مسائل تعبدی، آغاز انحراف در بعضی از گروه‌های سیاسی بوده که ادعای اسلام دارند.<ref>مصباح یزدی، بر درگاه دوست، ۱۳۸۲ش، ص۸۵.</ref> | ||
==تک‌نگاری‌ها== | ==تک‌نگاری‌ها== | ||