آیه ۹۶ سوره اعراف: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه ۹۶ سوره اعراف''' بیانگر سنت الهی در آثار و برکات ایمان و تقوا در حیطه اجتماعی است که مفسران قرآن کریم، تحقق کامل آن را ناظر به دوران پس از [[ظهور امام زمان|ظهور امام زمان(عج)]] دانسته‌اند.

در اینکه برکت به چه معنا بوده و منظور از برکات آسمان و زمین در این آیه چیست، گفتگوهایی میان مفسران شکل گرفته که نزول باران، استجات دعا و برکات معنوی از مصادیق برکات آسمان دانسته شده و روئیدن گیاهان، برآورده شدن حاجات و برکات مادی از برکات زمینی قلمداد شده است.

در کتابهای [[تفسیر قرآن|تفسیر قرآن کریم]] این سؤال مطرح شده است که چرا ملت‌های غیرمسلمان دارای زندگی مرفه هستند در حالی که طبق مدلول آیه، این رفاه باید نصیب ملت‌های مسلمان و باتقوا باشد؟

در پاسخ به این سؤال به مواردی چون تفاوت میان ثروت و برکت، زمینه‌سازی برای عذاب بوسیله رفاه، بهره‌مندی از اصول پیشرفت نظیر [[نظم]]، [[مسئولیت‌پذیری]] و … اشاره شده است.

== جایگاه آیه ==

برخی از مفسران، تحقق کامل معنای این آیه در نزول برکات فراوان به جهت ایمان و تقوا را ناظر به دوران پس از [[ظهور امام زمان(عج)]] دانسته‌<ref>صادقی تهرانی، ترجمان فرقان، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۱۴؛ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۷، ص۱۷۵؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۱۲۲.</ref> و برخی از محققان نیز این آیه را به جهت بیان رابطه اعمال پسندیده انسان‌ها بر شکوفایی طبیعت، از جمله آیات مرتبط با [[اخلاق زیست‌محیطی]] می‌دانند.<ref>نجارزادگان، [https://ensani.ir/fa/article/299636/نقش-نظام-هستیشناختی-قرآن-در-ارتقای-اخلاق-زیست-محیطی نقش نظام هستی شناختی قرآن در ارتقای اخلاق زیست‌محیطی]، ص۸۵.</ref>

[[سلطان محمد گنابادی]]، در رویکردی عرفانی نسبت به این آیه، [[تقوا]] را به سلوک، تحت بیعت خاص ولی الهی معنا کرده<ref>گنابادی، بیان السعاده، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۹۶.</ref>و بر این باور است که یکی از معانی «اهل القری» در آیه، ناظر به قوا، اعضاء و استعدادهای درونی انسان است که اگر به حکومت عقل، آن‌هم عقلی که مطیع ولی خداست، اذعان کرده و تسلیم شود، خیرات جسمانی‌اش، از زمین و خیرات روحانی‌اش از آسمان، برای وی فراوان خواهد شد.<ref>گنابادی، بیان السعاده، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۹۶.</ref>

== متن و ترجمه ==

به گفته مفسران قرآنکریم، آیه ۹۶ سوره اعراف، دست‌کم دو سنت الهی را بیان می‌کند:

* اول اینکه اعمال انسان، علاوه بر آثار اخروی، آثار طبیعی و دنیوی داشته و موجبات صلاح و فساد دنیا را نیز فراهم می‌آورد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۲۶۵.</ref>

* دوم اینکه هرگاه از اکثر افراد جامعه عملی خاص سر بزند، آثار خوب و بد آن عمل، دامن همه افراد جامعه را خواهد گرفت. بدان معنا که اگر اکثر جامعه، با ایمان و باتقوا شد، برکات فراوان مادی و معنوی نصیب ایشان شده و در جهت عکس این قضیه، مستحق عذاب خداوند خواهند شد، حتی اگر افراد معدودی در آن جامعه با ایمان و باتقوا باشند.<ref>نگاه کنید به علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۰۱؛ آقایی، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/836103/اعجاز-اجتماعی-قران-با-تاکید-بر-قوانین-جامعه-شناسی?q=اعجاز%۲۰اجتماعی%۲۰قرآن%۲۰با%۲۰تأکید%۲۰بر%۲۰قوانین%۲۰جامعه%۲۰شناسی&scor اعجاز اجتماعی قرآن با تأکید بر قوانین جامعه‌شناسی].</ref>

==چیستی برکات آسمان و زمین==

* نزول باران (برکات آسمانی) و روئیدن گیاهان (برکات زمینی).<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۲۶۵؛ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۷، ص۱۷۵.</ref>

* استجابت دعاها (برکات آسمانی) و برآورده شدن حاجت‌ها (برکات زمینی).<ref>طبرسی، مجمع البیان، بی‌تا، ج۴، ص۶۹۸.</ref>

* برکات معنوی (برکات آسمانی) و برکات مادی (برکات زمینی).<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۲۶۶.</ref>

برخی از مفسران نیز برای آسمان و زمین به عنوان یک موضوع مستقل، خصوصیتی قائل نبوده و معتقدند که قید آسمان و زمین در اینجا نشان از فراگیر و همه‌جانبه بودن برکات است.<ref>بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۵.</ref>

صاحب تفسیر اثنی عشری نیز آسمان را به منزله «پدر» و زمین به منزله «مادر» دانسته و بر این باور است که از این دو، به خلق و تدبیر الهی، جمیع منافع و خیرات حاصل می‌شود.<ref>شاه عبدالعظیمی، تفسیر اثنی عشری، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۱۴۵.</ref>

== چرا ملل فاقد ایمان زندگی مرفه دارند؟ ==

مفسران قرآن کریم ذیل آیه ۹۶ سوره اعراف، به این پرسش پرداخته‌اند که اگر ایمان و تقوا موجب نزول انواع برکات است، چرا برخی از جوامع بی‌ایمان نظیر اروپائیان، غرق نعمت بوده و در نقطه مقابل، کشورهای مسلمان به سختی زندگی می‌کنند؟<ref>برای این منظور نگاه کنید به مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۶، ص۲۶۸–۲۷۰؛ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۱۲۲؛ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۷، ص۱۷۵.</ref>

برای این پرسش چند پاسخ در کتابهای تفسیری آمده است:

* پیشرفت مادی برخی از کشورهای بی‌ایمان، مانع گرفتاری ایشان به دردهای جانکاه روحی، روانی و جسمی ایشان به جهت دوری از خدا، نشده است که غارت فروشگاه‌ها در زمان‌های بحران، یکی از نشانه‌های آن است. درحالی که انسان‌های با ایمان غالباً از بهداشت روانی برخوردارند.

* هر نوع پیشرفت مادی به معنای برخورداری انسان از برکات الهی نیست. چرا که بسیاری از مواهب، ناپایدار بوده یا نظیر مسابقات تسلیحاتی که در معمولاً در جوامع پیشرفته وجود دارد، به معنای هدررفتن منابع است.

* گاهی رفاه مادی نوعی قهر الهی است. به این معنا که گاهی خدا به کافران و گناهکاران همهٔ نعمت‌ها را می‌دهد تا سرکشی کنند و زمینهٔ [[عذاب الهی]] را فراهم سازند. در نتیجه نمی‌توان به آن عنوان [[برکت]]، داد.

* گاهی ملت‌های بی‌ایمان همان اصول و تعلیمات اساسی دین، مثل نظم، مسئولیت‌پذیری و تلاش را به کار می‌بندند و از نتایج شیرین دنیایی آن بهره‌مند می‌شوند، در حالی که برخی از ملت‌های مسلمان، برخلاف آنها عمل می‌کنند و از ثمرات نعمت‌های الهی محروم می‌شوند.

* برخی از ملت‌ها به ظاهر مسلمان‌اند، اما اصول و آموزه‌های اسلامی را به کار نمی‌بندند و حقیقت [[ایمان]] و [[تقوا]] در اعمال و شئون زندگی آنان نفوذ نکرده است؛ از همین رو جامعه‌هایی عقب‌افتاده دارند.<ref>نگاه کنید به رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۷، ص۱۷۶.</ref>

== پانویس ==

== منابع ==