برهان‌های اثبات خدا: تفاوت میان نسخه‌ها

==اقسام برهان‌های اثبات خدا==

متفکران برای اثبات وجود خدا برهان‌های متنوعی اقامه کرده‌اند و تقسیم‌بندی‌های متفاوتی نیز از آنها ارائه شده است. [[محمدتقی مصباح یزدی]]، براهین اثبات خدا را در یک تقسیم‌بندی کلی به سه نوع تقسیم کرده است:

به گفته وی دسته اول از این براهین، با وجود اینکه روشن و خشنودکننده‌اند، اما پاسخگوی همه شبهات نیستند و بیشتر نقش بیدار کنندگی و تنبیهی دارند؛ در مقابل دسته سوم نسبت به سایر برهان‌ها از اعتبار منطقی بیشتری برخوردارند و شبهاتی که پیرامون دیگر برهان‌ها مطرح می‌شود به این دلایل راه نمی‌یابند.<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۴۲۱.</ref>

تمامی این استدلال‌ها، وابسته به اثبات [[اصل علیت]] و باطل بودن [[دور]] و [[تسلسل]] هستند. به این منظور، برای فهم بهتر این برهان‌ها، توضیح مختصری از این سه داده می‌شود.

بر اساس [[اصل علیت]]، هر پدیده‌ای که به وجود می‌آید، نیاز به موجودی دارد که آن را به وجود بیاورد. در این رابطه، موجود اول را معلول و موجود دوم را که باعث به وجود آمدن موجود دیگری می‌شود، علت و رابطه میان این دو را علّیت می‌نامند.<ref>جرجانی، التعریفات، ۱۴۰۳ق، ص۶۶.</ref> موضوع این اصل، موجود معلول است نه موجود به طور مطلق.<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ۱۳۹۸ش، ج۲، ص۴۶.</ref>

تصویر دور به این صورت است که مثلا به وجود آمدن موجود الف، متوقف است بر بودن موجود ب. حال اگر بوجود آمدن این موجود ب، خودش متوقف باشد بر اینکه اول موجود الف بوجود بیاید و همان باعث بوجود آمدن موجود ب بشود، در این صورت، دور اتفاق افتاده است. البته این حالت تنها یک تصویر ذهنی است و در عالم خارج نمی‌تواند محقق شود.<ref>صدرالدین، اسفار، ۱۹۸۱م، ج۱، ص۲۱</ref> تهانوی در تعریف دور آن را عبارت دانسته از توقف و احتیاج چیزی به دیگری، در چیزی که آن دیگری نیز در همان چیز متوقف و محتاج به آن  است. <ref>تهانوی،  كشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ناشر: مكتبة لبنان ناشرون‌، ج۱، ص۸۱۱.

</ref>

تسلسل در سلسله علتها در صورتی روی می‌دهد که در یک زنجیره موجودهایی که با هم رابطه [[علت و معلول]] دارند، هر یک از موجودها را در نظر بگیریم خودش معلول یک علتی باشد که قبل از آن موجود بوده است و این رابطه تا بی‌نهایت نیز به همین صورت است. یعنی هرچه به سمت عقب برویم و هر موجودی را در نظر بگیریم، خودش معلول موجود قبل از خود و علت موجود بعد از خود است. در عالم خارج این حالت نمی‌تواند وجود داشته باشد و بالاخره در میان این موجودها، باید به موجودی برسیم که خودش دیگر معلول نباشد. <ref>غفاری، ج۱، ص۱۱۰</ref>

برهان فطرت درصدد [[اثبات خدا]]، از طریق وجود [[فطرت]] خداجویی در نهاد انسان است.<ref>موسوی فراز، «برهان فطرت»، ص۳۸.</ref> گفته شده ویژگی این برهان، این است که تمام انسان‌ها آن را به گونه‌ای ساده و بدون دشواری درک می‌کنند.<ref>الیاسی، «بررسی تطبیقی برهان فطرت»، ص۷۵.</ref>

==برهان حرکت==

تقریرهای متعددی از این برهان ارائه شده است.<ref>نگاه کنید به: ربانی گلپایگانی، «برهان امکان در اندیشه فیلسوفان و متکلمان»، ص۱۱-۲۵؛ حسین‌زاده، «برهان امکان در الهیات اسلامی»، ص۳۴-۳۸.</ref> ابن سینا این برهان را به صورت مختصر این‌گونه بیان کرده است: شکی نیست که چیزی وجود دارد. موجود یا [[واجب الوجود]] است یا [[ممکن الوجود]]. اگر واجب باشد مطلوب ثابت است و اگر ممکن باشد، باید در نهایت به واجب الوجود منتهی شود.<ref>ابن سینا، مبدأ و معاد، ۱۳۶۳ش، ص ۲۲؛ ابن سینا، النجاة، دانشگاه تهران، ص۵۶۶ و ۵۶۷.</ref>

[[خواجه نصیرالدین طوسی]] با توضیحات خود آن را چنین تقریر کرده است:

==برهان علیت==

[[پرونده:کتاب تبیین براهین اثبات خدا.jpg|200px|بندانگشتی|کتاب تبیین براهین اثبات خدا نوشته [[عبدالله جوادی آملی|آیت الله جوادی آملی]].]]

درباره براهین اثبات وجود خدا کتاب‌های زیادی نوشته‌ شده است که برخی از آنها عبارتند از:

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}

==پیوند به بیرون==

{{خداشناسی}}