استغفار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''استغفار''' درخواست آمرزش گناهان از خدا به صورت زبانی با گفتن عبارت «استغفرالله» و همچنین به صورت عملی است. در [[قرآن]] و [[روایات]]، موارد بسیاری از تشویق و امر به استغفار دیده می‌شود که از این میان، ۳۰ آیه از قرآن کریم، درباره استغفار [[پیامبران]] است. پیشگیری از [[عذاب الهی]]، آمرزش گناهان و افزایش روزی از آثار استغفار معرفی شده است.  

استغفار، بهترین [[دعا]] و [[عبادت]] دانسته شده و انجام آن [[مستحب]] است؛ با این حال، در مواردی از جمله به عنوان کفاره بر شخص [[احرام|مُحرِم]]، [[واجب]] می‌شود. بر اساس آموزه‌های قرآن استغفار توسط [[پیامبر(ص)]] برای [[مشرک|مشرکان]] جایز نیست.  

استغفار در همه وقت‌ها و همه مکان‌ها سفارش شده است؛ اما بر انجام آن در وقت سحر، تأکید بیشتری شده است. استغفار گاه به دلیل گناه شخصی و ظلم بر نفس، گاه به خاطر تعدی به دیگران و گاه به سبب گناهان اجتماعی انجام می‌شود.

واژه استغفار، به معنای درخواست زبانی یا عملی<ref>راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۶ق، ص۶۰۹.</ref> از خداوند برای آمرزش گناهان است<ref>اسکندرانی، کشف الاسرار، ۲۰۱۰م، ج۲، ص۴۶.</ref> و هدف از آن، درخواست مصونیت از آثار بد [[گناه]] و عذاب الهی دانسته شده است.<ref>ابن عاشور، التحریر و التنویر، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۲۲۳؛ راغب، مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۶ق، ص۶۰۹.</ref>

برخی مفسران اهل سنت از جمله [[زمخشری]] و [[فخر رازی]]، واژه استغفار در آیاتی از قرآن مانند [[آیه۵۲ سوره هود]] (وَيا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ) را به معنای [[ایمان]]،<ref>زمخشری، الکشاف، دارالکتاب العربی، ج۲، ص۴۰۲.</ref> یا [[اسلام]] مانند [[آیه ۳۳ سوره انفال]] (وَما كانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ)<ref>فخر الرازی، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث العربی، ج۱۵، ص۱۵۸.</ref> دانسته‌اند. [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]]، مفسر شیعه در قرن پنجم هجری قمری، واژه استغفار در برخی از آیات قرآن کریم (آیه ۱۷ سوره آل عمران،الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنْفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ [اينانند= بندگان پرهیزکار] شكيبايان و راستگويان و فرمانبرداران و انفاق‌كنندگان و آمرزش‌خواهان در سحرگاهان) را بر اساس برخی از روایات به معنای گزاردن [[نماز]] تفسیر کرده و از مصادیق استغفار در مقام عمل شمرده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۷۱۴.</ref>

مفهوم آمرزش‌خواهی، ۶۸ بار در قرآن کریم بیان شده است که ۴۳ مورد، مشتقات استغفار، هفده مورد در قالب «إغفر»، سه مورد به صیغه «یغفر»، دو مورد «تغفر» و یک بار به صورت «مغفرة» به کار رفته است.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۳۴.</ref>

تشویق به استغفار یا امر به آن نیز در بسیاری از آیات قرآن کریم آمده مانند آیات ۱۹۹سوره بقره، ۱۱۰ سوره نساء و ۶۱ سوره هود<ref>عبدالباقی، المعجم المفهرس، ۱۴۱۲ق، ص۵۰۰.</ref> و در مواردی، قرآن به توبیخ کسانی پرداخته که استغفار نکرده‌اند.<ref>اَفَلایتوبونَ اِلَی اللهِ ویستَغفِرونَهُ (سوره المائدة، آیه ۷۴).</ref>

بنابر آموزه‌های قرآن، [[فرشته|فرشتگان]] برای [[مؤمن|مؤمنان]]،<ref>سوره غافر، آیه ۷.</ref> و اهل زمین استغفار می‌کنند<ref>سوره شوری، آیه۵.</ref> و درخواست آمرزشِ گناه، صفت [[تقوا|پرهیزکاران]] معرفی شده است.<ref>سوره آل عمران، آیه ۱۵-۱۶؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲، ص۴۶۳.</ref> همچنین درخواست گناهکاران از پیامبران برای استغفار و طلب آمرزش از خداوند از سوی آنان از مطالبی است که شبهه [[شرک]] بودن درخواست استغفار از غیرخدا را رد می‌کند. محققان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] نیز بر اساس آیات قرآن کریم درخواست استغفار از پیامبر را شرک قلمداد نکرده‌اند.<ref>[http://www.eshia.ir/feqh/archive/text/sobhani/vahabiat/89/016/ «درس‌هایی در مورد وهابیت آیت‌الله سبحانی»]، مدرسه فقاهت.</ref> فرزندان [[یعقوب (پیامبر)|یعقوب پیامبر]] پس از حوادث مربوط به برادرشان یوسف از پدرشان درخواست کردند که از خداوند برایشان استغفار (طلب آمرزش) کند و او نیز به آنان وعده داد که انجام بدهد.{{یاد|قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ. ترجمه: گفتند: «پدر! از خدا آمرزش گناهان ما را بخواه، که ما خطاکار بودیم!» [[آیه ۹۷ سوره یوسف]]}} و نیز در باره  پیامبر اسلام(ص) در آیات قرآن کریم{{یاد| وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللهَ تَوَّابًا رَحِيمًا؛ و اگر این مخالفان، هنگامی که به خود ستم می‌کردند (و فرمان های خدا را زیر پا می‌گذاردند)، به نزد تو می‌آمدند؛ و از خدا طلب آمرزش می‌کردند و پیامبر هم برای آنها استغفار می‌کرد؛ خدا را توبه پذیر و مهربان می‌یافتند. سوره نساء آیه۶۴ }} می خوانیم که گناهکارانی که با گناه بر خویشتن ستم کرده اند از خدا استغفار می طلبند و  پیامبر نیز از خدا برایشان طلب استغفار می‌کند. این مضمون قرآنی در زیارت نامه‌های پیامبر نیز آمده است. <ref>قمی، مفاتیح الجنان، زیارت حضرت رسول؛ https://miqat.hajj.ir/article_38077.html</ref> {{یاد|اَللّهُمَ اِنَّکَ قُلتَ لِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ الِهِ وَلَو اَنَّهُم اِذ ظَلَمُوااَنفُسَهُم جاوُکَ فَاستَغفَرُوا اللهَ وَ استَغفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا الله تَوّاباً رَحیماً... خدایا تو گفتی به پیغمبرت محمد صلی الله علیه و آله اگر آنان وقتی به خود ستم می‌کردند نزدت می‌آمدند و از خداوند آمرزش می‌خواستند و پیامبر نیز برایشان از خدا آمرزش می‌خواست؛ خدا را بسیار توبه پذیر و مهربان می‌یافتند.}}{{اصلی|استغفار معصومین}}حدود ۳۰ آیه از قرآن کریم، درباره استغفار انبیاست.<ref>مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دائرة المعارف قرآن کریم، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۱۴۲.</ref> با این حال [[علامه طباطبایی]]، با اشاره به [[عصمت پیامبران]]، ارتکاب معصیت توسط آنها را مغایر با وظایف تبلیغی آنها دانسته و احتمال داده است که پیامبران، اعمال [[مباح]] خود را گناه شمرده و برای آن استغفار می‌کرده‌اند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۳۶۷.</ref> این نکته مضمون جمله «حسنات الابرار سیئات المقربین» است که نه تنها کارهای مباح برخی برای برخی دیگر گناه است که می تواند کارهای نیک برخی مانند( ابرار) برای برخی(مقربان) [[گناه]] محسوب گردد. <ref>اربلی، کشف الغمه فی معرفة الائمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۲۵۴.</ref>