ارث: تفاوت میان نسخه‌ها

ارث را یکی از مسائل مهم فقهی می‌دانند.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> در [[فقه]]، در بخشی مستقل، به صورت مفصل از مسائل و احکام ارث بحث می‌شود.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> در [[قرآن]] هم احکام ارث و سهم هریک از وارثان بیان شده است.<ref>نگاه کنید به سورهٔ نساء، آیات ۷، ۱۱، ۱۲، ۱۹، ۱۷۶.</ref> در کتاب‌های حدیثی هم روایات بسیاری در خصوص مسائل و احکام ارث نقل می‌شود. برای مثال، در [[وسائل الشیعة (کتاب)|کتاب وسایل‌الشیعه]] در بخشی با عنوان «فرائض و مواریث»، در دوازده فصل، روایات مختلفی دربارهٔ مسائلی چون موانع ارث، موجبات ارث و ارث پدر و مادر و فرزندان ذکر شده است.<ref>نگاه کنید به حر عاملی، وسایل‌الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۲۶، ص۱۱-۳۲۰.</ref>  

«ارث»، در تعریف فقهی، به معنای دارایی‌هایی است که از شخص درگذشته باقی می‌ماند و به برخی از بازماندگان تعلق می‌گیرد.<ref>هاشمی شاهرودی و دیگران، موسوعة الفقه الاسلامی المقارن، ۱۴۳۳ق/۲۰۱۲م. ج۲، ص۱۲۱-۱۲۲.</ref> ارث، غیر از دارایی، شامل اموری مثل [[حق خیار]] و [[حق شفعه|شُفعه]] هم می‌شود.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> شخصی را که مستحق ارث است «وارث» و کسی را که از او ارث باقی مانده «مُوَرِّث» می‌نامند و به مال و حقی که از [[میت]] باقی مانده «تَرَکِه» یا «میراث» می‌گویند.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref> در فقه، به پیروی از قرآن، از ارث به «فرض» و «فریضه» تعبیر شده است.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۵.</ref>

::الف. [[ازدواج]]: ازدواج دائم، یا [[ازدواج موقت]] با شرط ارث‌بردن (بنا بر نظر مشهور)؛

::ب. وِلاء: پیوندی غیر از تولد و ازدواج که سه نوع است و ارث‌بردن از طریق آن شرایط خاصی دارد:

==طبقات ارث==

{{نوشتار اصلی|طبقات ارث|کلاله}}

گفته شده استحقاق ارث، گاهی به «فرض» و «تسمیه» است؛ یعنی در [[قرآن]]، به آن تصریح شده و گاهی به قرابت است که در قرآن، برای آن سهمی مشخص نشده و در قرآن، با عنوان «اولو الارحام» از آن یاد شده است؛ مانند سهم عمو و عمه.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۸.</ref> سهم‌های «فرائض» یا سهم‌های نام‌برده‌شده در قرآن به این شرح است:

زن و شوهر از یکدیگر ارث می‌برند و با دیگر وارثان شریک‌اند؛ هیچ‌کدام از آن‌ها همهٔ اموال دیگری را ارث نمی‌برد؛ مگر زمانی که وارثِ زن فقط شوهر باشد که در این صورت، شوهر همهٔ اموال را به ارث می‌برد.<ref>فاضل لنکرانی، تفصیل الشریعة (المواریث)، ۱۴۲۱ق، ص۴۵۵.</ref>

{{اصلی|ارث زن}}

در دو مورد زن نصف مرد ارث می‌برد:

#خواهر میت: در صورتی که برادر و خواهر میت از یک پدر و مادر باشند و میت دارای فرزند نباشند، خواهر میت نصف برادر او ارث می‌برد. [[آیه ۱۷۶ سوره نساء]] بر این حکم دلالت دارد.<ref>جوادی آملی، زن در آینه جلال و جمال، ۱۳۸۲ش، ص۳۴۶.</ref>

*'''لِعان:''' اگر میان زن و شوهری [[لعان]] واقع شود، از آنجا که لعان باعث قطع پیوند [[ازدواج]] و جدایی زن و شوهر می‌شود، آن زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی‌برند؛<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۸۰.</ref> اما فرزندی که لعان به خاطر او واقع شده، از مادرش ارث می‌برد؛ اما از پدر ارث نمی‌برد.<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۸۰.</ref>

*'''حَمل:''' فرزندی که در شکم مادر است وقتی ارث می‌برد که در زمان فوت مورِّث، منعقد شده باشد و زنده به دنیا بیاید؛ هرچند پس از تولد فوراً بمیرد.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۴۷؛ سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۹۲.</ref> فرزند مادامی که در شکم مادر است، ارث نمی‌برد؛ اما مانع از ارث‌بردن طبقه و مرتبهٔ بعدی می‌شود.<ref>سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۸۹.</ref>

*'''زِنا:''' فرزند حاصل از [[زنا]] از پدر و مادرش ارث نمی‌برد و پدر و مادر و نزدیکان [[ولد الزنا|ولدالزنا]] نیز از او ارث نمی‌برند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۹، ص۲۷۴ و۲۷۵.</ref>

*'''حَجْب''': حَجْب در ارث به معنای این است که وارثی، به دلیل بودن وارث دیگر، از کل یا بخشی از ارث محروم می‌شود. از اولی به «حَجبِ حِرْمان» و دومی به «حَجب نُقصان» تعبیر می‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۳۹، ص۷۵؛ سبحانی، نظام الإرث فی الشریعة الإسلامیة الغراء، ۱۴۱۵ق، ص۹۷.</ref> وجود هر طبقهٔ پیشین از طبقات سه‌گانهٔ ارث مانعِ ارث‌بردن طبقهٔ بعدی است.<ref>مؤسسه دایرة‌المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۷۸.</ref>

در قانون مدنی [[جمهوری اسلامی ایران]] که از مادهٔ ۸۶۱ تا ماده ۹۴۹ دربارهٔ ارث بحث می‌کند، مباحث مختلف ارث همچون طبقات، اسباب و [[موانع ارث]] براساس [[فقه شیعه]] آمده است.<ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/97937 «قانون مدنی»، مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی.]</ref> در قانون مدنی [[افغانستان]] هم که براساس [[مذهب حنفی]] تنظیم و تدوین شده، از ماده ۱۹۹۳ تا ۲۱۰۲، در چند فرع، به مباحث گوناگون ارث همچون احکام عمومی، اسباب و موانع ارث پرداخته شده است.<ref>[https://www.bsharat.com/id/ghavanin/0012.html «قانون مدنی افغانستان»، مؤسسه فرهنگی بشارت.].</ref>

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* ابن‌ادریس، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحرير الفتاوی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۰ق.

{{پایان}}

{{ارث}}

{{ابواب فقه}}