confirmed، templateeditor
۱۱٬۱۲۹
ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
(ویکی سازی) |
||
خط ۵: | خط ۵: | ||
| توضیح تصویر = مقبره شیخ صدوق در [[قبرستان ابنبابویه]] | | توضیح تصویر = مقبره شیخ صدوق در [[قبرستان ابنبابویه]] | ||
| اندازه تصویر = 200px | | اندازه تصویر = 200px | ||
| سرشناسی = محدث و فقیه مکتب کلامی و حدیثمحور قم | | سرشناسی = [[محدث]] و [[مجتهد|فقیه]] [[مکتب کلامی قم|مکتب کلامی]] و حدیثمحور قم | ||
| نام کامل = ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی | | نام کامل = ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی | ||
| لقب = شیخ صدوق | | لقب = شیخ صدوق | ||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| استادان = [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسی]] • [[ابنولید قمی]] • احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی • محمد بن موسی بن متوکل | | استادان = [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسی]] • [[ابنولید قمی]] • احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی • محمد بن موسی بن متوکل | ||
| شاگردان = [[هارون بن موسی تلعکبری]] • [[شیخ مفید]] • [[علی بن محمد خزاز قمی]] • [[سید مرتضی]] و .. | | شاگردان = [[هارون بن موسی تلعکبری]] • [[شیخ مفید]] • [[علی بن محمد خزاز قمی]] • [[سید مرتضی]] و .. | ||
| محل تحصیل = [[قم]] • [[ری]] • [[مشهد]] • [[نیشابور]] | | محل تحصیل = [[قم]] • [[ری]] • [[مشهد]] • [[نیشابور]] | ||
| اجازه روایت از = | | اجازه روایت از = | ||
| اجازه اجتهاد از = | | اجازه اجتهاد از = | ||
خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''شیخ صدوق'''، ([[سال ۳۰۵ هجری قمری|۳۰۵]]-[[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]]) از [[شیعه|عالمان شیعه]] در | '''شیخ صدوق'''، ([[سال ۳۰۵ هجری قمری|۳۰۵]]-[[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]]) از [[شیعه|عالمان شیعه]] در قرن چهارم هجری قمری که مشهورترین [[حدیث|محدّث]] و [[فقیه]] [[مکتب کلامی قم|مکتب کلامی]] و حدیثمحور قم به شمار میآید. حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده شده ولی بسیاری از آنها امروزه در دسترس نیست. یکی از مهمترین آثار وی، کتاب [[من لایحضره الفقیه]] از [[کتب اربعه]] [[شیعه]] است. از دیگر آثار شیخ صدوق، [[معانی الاخبار]]، [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]، [[الخصال (کتاب)|الخصال]]، [[علل الشرائع (کتاب)| علل الشرایع]] و [[صفات الشیعة (کتاب)|صفات الشیعة]] است. | ||
برخی از مشهورترین شاگردان وی عبارتند از [[سید مرتضی]]، [[شیخ مفید]] و [[هارون بن موسی بن احمد تلعکبری|تلعکبری]]. مدفن شیخ صدوق در [[قبرستان ابنبابویه]] در [[ری]] است. | برخی از مشهورترین شاگردان وی عبارتند از [[سید مرتضی]]، [[شیخ مفید]] و [[هارون بن موسی بن احمد تلعکبری|تلعکبری]]. مدفن شیخ صدوق در [[قبرستان ابنبابویه]] در [[ری]] است. | ||
خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، مشهور به شیخ صدوق، از علمای قرن چهارم قمری بوده است.<ref>غفاری، مقدمهٔ «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۸.</ref> | ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، مشهور به شیخ صدوق، از علمای قرن چهارم قمری بوده است.<ref>غفاری، مقدمهٔ «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۸.</ref> | ||
پدر وی [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن حسین]]، در زمان خویش، شیخ و [[ثقه]] (مورد اعتماد) و [[فقیه]] و پیشوای قمیها بود.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> هرچند بزرگان و [[محدث|محدثان]] بسیاری در آن زمان در [[قم]] حضور داشتند، او با وجود مرجعیت و جایگاه علمی، مغازهای در بازار داشت و زاهدانه و با پاکدامنی و قناعت به تجارت مشغول بود.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> او در رشتههای مختلف کتابها و رسالههایی داشت که [[شیخ طوسی]] و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] آنها را ذکر کردهاند.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> [[ابنندیم]] در [[الفهرست ابنندیم|الفهرست]]، به دستخطی از شیخ صدوق اشاره کرده است که حاوی اطلاعاتی درباره آثار خود و پدرش بوده است: «کتابهای پدرم را که دویست کتاب است برای فلانی پسر فلانی اجازه دادم و نیز کتابهای خودم را که هجده کتاب است.»<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> | پدر وی [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|علی بن حسین]]، در زمان خویش، شیخ و [[ثقه]] (مورد اعتماد) و [[فقیه]] و پیشوای قمیها بود.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> هرچند بزرگان و [[محدث|محدثان]] بسیاری در آن زمان در [[قم]] حضور داشتند، او با وجود مرجعیت و جایگاه علمی، مغازهای در بازار داشت و [[زهد|زاهدانه]] و با [[عفت|پاکدامنی]] و [[قناعت]] به تجارت مشغول بود.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> او در رشتههای مختلف کتابها و رسالههایی داشت که [[شیخ طوسی]] و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] آنها را ذکر کردهاند.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> [[ابنندیم]] در [[الفهرست ابنندیم|الفهرست]]، به دستخطی از شیخ صدوق اشاره کرده است که حاوی اطلاعاتی درباره آثار خود و پدرش بوده است: «کتابهای پدرم را که دویست کتاب است برای فلانی پسر فلانی اجازه دادم و نیز کتابهای خودم را که هجده کتاب است.»<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۹.</ref> | ||
== تولد و وفات == | == تولد و وفات == | ||
سال ولادت شیخ صدوق به نحو دقیق مشخص نیست، اما آنچه از کتاب وی، [[کمال الدین]]، و کتاب [[غیبت شیخ طوسی|غیبت]] شیخ طوسی و کتاب [[رجال نجاشی|فهرست نجاشی]] استفاده میشود این است که وی پس از مرگ [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان عَمْری]]، دومین سفیر از [[نواب اربعه|سفرای چهارگانه]] [[امام زمان(عج)]]، در سال ۳۰۵ق و در اوائل سفارت ابوالقاسم [[حسین بن روح]]، سومین سفیر، متولد شده است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۲۰.</ref> | سال ولادت شیخ صدوق به نحو دقیق مشخص نیست، اما آنچه از کتاب وی، [[کمال الدین]]، و کتاب [[غیبت شیخ طوسی|غیبت]] [[شیخ طوسی]] و کتاب [[رجال نجاشی|فهرست نجاشی]] استفاده میشود این است که وی پس از مرگ [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان عَمْری]]، دومین سفیر از [[نواب اربعه|سفرای چهارگانه]] [[امام زمان(عج)]]، در سال ۳۰۵ق و در اوائل سفارت ابوالقاسم [[حسین بن روح]]، سومین سفیر، متولد شده است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ۱۴۱۱ق، ص۳۲۰.</ref> | ||
بنابر نقل شیخ صدوق از ابوجعفر [[محمد بن علی بن اسود]]، [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه]] (پدر شیخ صدوق که صدوق اول نیز خوانده میشود)، پس از مرگ محمد بن عثمان عَمْری از ابوجعفر خواسته است که از [[حسین بن روح نوبختی]] (سومین سفیر) بخواهد که او از [[امام زمان(عج)]] بخواهد که [[دعا]] کند تا خدا به او پسری بدهد. ابوجعفر میگوید من نیز از حسین بن روح درخواست کردم و او این درخواست را به امام زمان رساند و پس از سه روز به من گفت که امام برای علی بن حسین دعا کرده است و برایش فرزندی مبارک متولد میشود که خدای عزوجل به سببش او را سود میرساند.<ref>شیخ طوسی، کمال الدین، ص۲۷۶؛ شیخ طوسی، الغیبة، ص۲۰۹؛ به نقل الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۷۳.</ref>. | بنابر نقل شیخ صدوق از ابوجعفر [[محمد بن علی بن اسود]]، [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه]] (پدر شیخ صدوق که صدوق اول نیز خوانده میشود)، پس از مرگ محمد بن عثمان عَمْری از ابوجعفر خواسته است که از [[حسین بن روح نوبختی]] (سومین سفیر) بخواهد که او از [[امام زمان(عج)]] بخواهد که [[دعا]] کند تا خدا به او پسری بدهد. ابوجعفر میگوید من نیز از حسین بن روح درخواست کردم و او این درخواست را به امام زمان رساند و پس از سه روز به من گفت که امام برای علی بن حسین دعا کرده است و برایش فرزندی مبارک متولد میشود که خدای عزوجل به سببش او را سود میرساند.<ref>شیخ طوسی، کمال الدین، ص۲۷۶؛ شیخ طوسی، الغیبة، ص۲۰۹؛ به نقل الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۷۳.</ref>. | ||
===وفات=== | ===وفات=== | ||
وی در سال [[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]] با بیش از هفتاد سال سن در | وی در سال [[سال ۳۸۱ هجری قمری|۳۸۱ق]] با بیش از هفتاد سال سن در [[ری]] درگذشت.<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۹۲.</ref> قبر او امروزه در قبرستانی با نام [[قبرستان ابنبابویه]] معروف و زیارتگاه مردم است. تجدید عمارت قبر وی در زمان [[فتحعلی شاه قاجار]] در سال ۱۲۳۸ق. انجام گرفت. پیش از این تاریخ، قبر او در اثر سیل شکافته شد و آشکار شدن جنازه سالم وی پس از گذشت قرنها مایه حیرت همگان شد.<ref>ربانی شیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۷۴.</ref> مرحوم[[ آقاعلی مدرس طهرانی| | ||
آقا علی حکیم]] از کسانی است که در رساله سبیل الرشاد فی علم المعاد میگوید: خودش بدن سالم شیخ صدوق را در این حادثه دیده است.<ref>[https://javadi.esra.ir/fa/w/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%B7%D8%A7%D8%B1%D9%82-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-1-1398/10/29- «تفسیر-سوره-طارق-جلسه-۱-۱۳۹۸/۱۰/۲۹»]، دفتر مرجعیت آیت الله العظمی جوادی آملی.</ref> | آقا علی حکیم]] از کسانی است که در رساله سبیل الرشاد فی علم المعاد میگوید: خودش بدن سالم شیخ صدوق را در این حادثه دیده است.<ref>[https://javadi.esra.ir/fa/w/%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87-%D8%B7%D8%A7%D8%B1%D9%82-%D8%AC%D9%84%D8%B3%D9%87-1-1398/10/29- «تفسیر-سوره-طارق-جلسه-۱-۱۳۹۸/۱۰/۲۹»]، دفتر مرجعیت آیت الله العظمی جوادی آملی.</ref> | ||
== زندگی == | == زندگی == | ||
[[پرونده:قبرستان ابن بابویه در شهر ری، محل دفن شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[قبرستان ابنبابویه]] در [[ | [[پرونده:قبرستان ابن بابویه در شهر ری، محل دفن شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[قبرستان ابنبابویه]] در [[ری]]، محل [[دفن]] شیخ صدوق.]] | ||
شیخ صدوق در [[قم]] پرورش یافت و ۲۰ سال با پدرش زندگی کرد و از وی و دیگر علمای قم دانش آموخت و سپس به درخواست اهل [[ری]] بدانجا رفت. مدتی در آنجا بود و سپس با اجازه حاکم آنجا [[رکن الدوله بویهی]] برای [[زیارت]] [[امام رضا(ع)]] به [[مشهد]] رفت و در بازگشت در [[نیشابور]] ساکن شد و بزرگان آن شهر از دانش او بهره گرفتند. بدین طریق او با خروج از قم به ری، [[استرآباد]]، [[جرجان]]، [[نیشابور]]، [[مشهد]]، [[مرو]]، [[سرخس]]، [[ایلاق (بلخ)]]، [[سمرقند]]، [[فرغانه]]، [[بلخ]]، [[همدان]]، [[بغداد]]، [[کوفه]]، [[فید]]، [[مکه]] و [[مدینه]] مسافرت کرد.<ref>غفاری، مقدمه «من لایحضره الفقیه»، ۱۴۰۴ق، ص۹-۸.</ref> | شیخ صدوق در [[قم]] پرورش یافت و ۲۰ سال با پدرش زندگی کرد و از وی و دیگر علمای قم دانش آموخت و سپس به درخواست اهل [[ری]] بدانجا رفت. مدتی در آنجا بود و سپس با اجازه حاکم آنجا [[رکن الدوله بویهی]] برای [[زیارت]] [[امام رضا(ع)]] به [[مشهد]] رفت و در بازگشت در [[نیشابور]] ساکن شد و بزرگان آن شهر از دانش او بهره گرفتند. بدین طریق او با خروج از قم به ری، [[استرآباد]]، [[جرجان]]، [[نیشابور]]، [[مشهد]]، [[مرو]]، [[سرخس]]، [[ایلاق (بلخ)]]، [[سمرقند]]، [[فرغانه]]، [[بلخ]]، [[همدان]]، [[بغداد]]، [[کوفه]]، [[فید]]، [[مکه]] و [[مدینه]] مسافرت کرد.<ref>غفاری، مقدمه «من لایحضره الفقیه»، ۱۴۰۴ق، ص۹-۸.</ref> | ||
[[پرونده:ضریح قبر محمد بن علی ابن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] قبر شیخ صدوق]] | [[پرونده:ضریح قبر محمد بن علی ابن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] قبر شیخ صدوق]] | ||
خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
== جایگاه علمی == | == جایگاه علمی == | ||
[[شیخ طوسی]] میگوید: «محمد بن علی بن حسین، حافظ احادیث، آگاه به [[فقه]] و [[رجال]]، و حدیث شناس بود که در حفظ و کثرت علم، مانند او در میان قمیها دیده نشد.»<ref>طوسی، رجال الطوسي، ۱۳۷۳ش، ص۴۳۹. همچنین نگاه کنید به: طوسی، فهرست كتب الشيعة، ۱۴۲۰ق، ص۴۴۲.</ref> | [[شیخ طوسی]] میگوید: «محمد بن علی بن حسین، حافظ احادیث، آگاه به [[فقه]] و [[رجال]]، و [[محدث|حدیث شناس]] بود که در حفظ و کثرت علم، مانند او در میان قمیها دیده نشد.»<ref>طوسی، رجال الطوسي، ۱۳۷۳ش، ص۴۳۹. همچنین نگاه کنید به: طوسی، فهرست كتب الشيعة، ۱۴۲۰ق، ص۴۴۲.</ref> | ||
[[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] در وصفش میگوید: | [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] در وصفش میگوید: | ||
خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
== مشایخ و اساتید او == | == مشایخ و اساتید او == | ||
وی در شهرهای مختلف نزد مشایخ و حفاظ بسیاری از ائمه حدیث و غیر آنها، به فراگیری علم پرداخته که شمارشان به ۲۶۰ نفر میرسد.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۸.</ref> برخی از مشایخ وی از این قرارند: | وی در شهرهای مختلف نزد [[شیخ اجازه|مشایخ]] و حفاظ بسیاری از ائمه حدیث و غیر آنها، به فراگیری علم پرداخته که شمارشان به ۲۶۰ نفر میرسد.<ref>غفاری، علی اکبر، مقدمه «من لایحضره الفقیه» در: الشیخ الصدوق، ۱۴۰۴ق، ص۸.</ref> برخی از مشایخ وی از این قرارند: | ||
#[[احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۴۰.</ref> | #[[احمد بن علی بن ابراهیم بن هاشم قمی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۴۰.</ref> | ||
#[[احمد بن محمد بن عیسی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۴۲.</ref> | #[[احمد بن محمد بن عیسی]]<ref>الربانی الشیرازی، عبدالرحیم، مقدمه «معانی الاخبار» در: الشیخ الصدوق، ۱۳۶۱ش، ص۴۲.</ref> |