طریقت: تفاوت میان نسخه‌ها
←طریقه‌های شیعی
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
==طریقه‌ها== | ==طریقه‌ها== | ||
به گفته [[سید حسین نصر]]، از آغاز پیدایش طریقت، طریقه‌های بی‌شماری در مناطق مختلف [[جهان اسلام]] به‌وجود آمدند که از نظر گستره جغرافیایی و دوام تاریخی با یکدیگر متفاوت بودند.<ref>نصر، «اهمیت معنوی پیدایش و گسترش سلسله‌های صوفیه»، ص۵۰.</ref> برخی محققان صوفیه فهرستی از اولین طریقه‌ها را ارائه کرده‌اند: مُحاسِبیه، قَصّاریه، طَیفوریه، بسطامیه، جُنیدیه، نوریه، سَهلیه، حکیمیه، خَفیفیه، و سیّاریه.<ref>هجویری، کشف المحجوب، ۱۳۷۵ش، ص۲۱۹-۳۱۳.</ref> مهم‌ترین طریقه‌ها جهان اسلام قادریه، کُبْرویه، نقشبندیه، خلوتیه و شاذِلیه دانسته شده‌اند.<ref>ماسینیون و راتکه، «تکامل اولیه [تصوف] در سرزمین‌های عربی و ایران»، ص۲۴.</ref> از نظر برخی، در برابر طریقه‌هایی که پیروان آنها در پی ایجاد قالب‌هایی ساختگی برای طریقت بودند، طریقه‌هایی ایجاد شد که رویکردی عمل‌محور و غیر ظاهر گرا به تصوف داشتند؛ طریق‌هایی مانند ملامتیه، اهل فتوت و قلندریه.<ref>زرین‌کوب، جست‌و‌جو در تصوف ایران، ۱۳۷۹ش، ص۳۳۶-۳۳۹؛ نصر، «تصوف و معنویت در ایران»، ص۴۱۴-۴۱۹.</ref>{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =<small>'''[[آنه‌ماری شیمل]]''':</small>{{سخ}} | به گفته [[سید حسین نصر]]، از آغاز پیدایش طریقت، طریقه‌های بی‌شماری در مناطق مختلف [[جهان اسلام]] به‌وجود آمدند که از نظر گستره جغرافیایی و دوام تاریخی با یکدیگر متفاوت بودند.<ref>نصر، «اهمیت معنوی پیدایش و گسترش سلسله‌های صوفیه»، ص۵۰.</ref> برخی محققان صوفیه فهرستی از اولین طریقه‌ها را ارائه کرده‌اند: مُحاسِبیه، قَصّاریه، طَیفوریه، بسطامیه، جُنیدیه، نوریه، سَهلیه، حکیمیه، خَفیفیه، و سیّاریه.<ref>هجویری، کشف المحجوب، ۱۳۷۵ش، ص۲۱۹-۳۱۳.</ref> مهم‌ترین طریقه‌ها جهان اسلام قادریه، کُبْرویه، نقشبندیه، خلوتیه و شاذِلیه دانسته شده‌اند.<ref>ماسینیون و راتکه، «تکامل اولیه [تصوف] در سرزمین‌های عربی و ایران»، ص۲۴.</ref> از نظر برخی، در برابر طریقه‌هایی که پیروان آنها در پی ایجاد قالب‌هایی ساختگی برای طریقت بودند، طریقه‌هایی ایجاد شد که رویکردی عمل‌محور و غیر ظاهر گرا به تصوف داشتند؛ طریق‌هایی مانند ملامتیه، اهل فتوت و قلندریه.<ref>زرین‌کوب، جست‌و‌جو در تصوف ایران، ۱۳۷۹ش، ص۳۳۶-۳۳۹؛ نصر، «تصوف و معنویت در ایران»، ص۴۱۴-۴۱۹.</ref>{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =<small>'''[[آنه‌ماری شیمل]]''':</small>{{سخ}} | ||
در راهروی خانقاهی در شهر گلبرگه هند نشسته بودیم. شیخ خانقاه استوانه قطوری را در برابر ما گشود؛ طوماری ده‌متری که سراسر آن پر از نوشته و خطوطی شبیه یک درخت پر از شاخه بود. آن طومار در واقع «شجره‌نامه» آن طریقت بود. در آن، قطب فعلی آن طریقه، با واسطه قطب‌های پیشین، به امام علی(ع) و در نهایت به خود پیامبر(ص) می‌رسید.<ref>شیمل، تصوف، ۱۳۹۶ش، ص۹۵.</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= |رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}با رواج [[تصوف]] در جهان اسلام طریقت در سایر سرزمین‌های اسلامی گسترش یافت:<ref>پازوکی، «تصوف در ایران بعد از قرن ششم»، ص۳۰.</ref> چِشْتیه، سهروردیه، قادریه، شَطّاریه، نقشبندیه، کًبْرویه و قلندریه در هند؛<ref>نظامی، «طریقت در هند دوره اسلامی»، ص۱۹۵-۲۰۱.</ref> شاذلیه، قادریه، سَمّانیه، تیجانیه و سُنوسیه در شمال آفریقا؛<ref>شون اُفَهی، «طریقت در شرق و شمال‌شرقی آفریقا»، ص۱۵۳-۱۶۹. </ref> یَسَویه، نقشبندیه، قلندریه، کبرویه، کازرونیه، [[بکتاشیه]]، مولویه، خلوتیه، بیرامیه، ملامیه، رفاعیه و قادریه در سرزمین‌های ترکی اسلامی؛<ref>زارکون، «طریقت در سرزمین‌های ترک، از آناتولی تا شرق ترکستان»، ص۱۷۱-۱۸۴.</ref> قادریه، شطاریه، رفاعیه و نقشبندیه در [[اندونزی]].<ref>کپتین، «طریقت در اندونزی»، ص۲۰۳-۲۰۵.</ref> | در راهروی خانقاهی در شهر گلبرگه هند نشسته بودیم. شیخ خانقاه استوانه قطوری را در برابر ما گشود؛ طوماری ده‌متری که سراسر آن پر از نوشته و خطوطی شبیه یک درخت پر از شاخه بود. آن طومار در واقع «شجره‌نامه» آن طریقت بود. در آن، قطب فعلی آن طریقه، با واسطه قطب‌های پیشین، به امام علی(ع) و در نهایت به خود پیامبر(ص) می‌رسید.<ref>شیمل، تصوف، ۱۳۹۶ش، ص۹۵.</ref>| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= |رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}با رواج [[تصوف]] در جهان اسلام طریقت در سایر سرزمین‌های اسلامی گسترش یافت:<ref>پازوکی، «تصوف در ایران بعد از قرن ششم»، ص۳۰.</ref> چِشْتیه، سهروردیه، قادریه، شَطّاریه، نقشبندیه، کًبْرویه و قلندریه در هند؛<ref>نظامی، «طریقت در هند دوره اسلامی»، ص۱۹۵-۲۰۱.</ref> شاذلیه، قادریه، سَمّانیه، تیجانیه و سُنوسیه در شمال آفریقا؛<ref>شون اُفَهی، «طریقت در شرق و شمال‌شرقی آفریقا»، ص۱۵۳-۱۶۹. </ref> یَسَویه، نقشبندیه، قلندریه، کبرویه، کازرونیه، [[بکتاشیه]]، مولویه، خلوتیه، بیرامیه، ملامیه، رفاعیه و قادریه در سرزمین‌های ترکی اسلامی؛<ref>زارکون، «طریقت در سرزمین‌های ترک، از آناتولی تا شرق ترکستان»، ص۱۷۱-۱۸۴.</ref> قادریه، شطاریه، رفاعیه و نقشبندیه در [[اندونزی]].<ref>کپتین، «طریقت در اندونزی»، ص۲۰۳-۲۰۵.</ref> برخی از این طریقه‌ها، مانند بکتاشیه، شیعه هستند. | ||
===طریقه‌های شیعی=== | ===طریقه‌های شیعی ایران=== | ||
پیدایش طریقه‌های صوفیانه شیعی در ایران را مهم‌ترین ویژگی تصوف بعد از حمله مغول دانسته‌اند.<ref>پازوکی، «تصوف در ایران بعد از قرن ششم»، ص۲۹.</ref> به اعتقاد [[آنه‌ماری شیمل|شیمل]]، هرچند در تاریخ تصوف طریقه‌های بسیاری از ایران برخاستند، تعداد کمی از آنها در دوران رواج تشیع در ایران شکل گرفتند.<ref>شیمل، تصوف، ۱۴۰۱ش، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref> مهم‌ترین طریقه‌های شیعی ایران را به ترتیب اهمیت [[نعمت اللهیه]]، [[ذهبیه]] و [[خاکساریه]] برشمرده‌اند.<ref>گراملیش، طریقه‌های شیعی ایران، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۲۳.</ref> | پیدایش طریقه‌های صوفیانه شیعی در ایران را مهم‌ترین ویژگی تصوف بعد از حمله مغول دانسته‌اند.<ref>پازوکی، «تصوف در ایران بعد از قرن ششم»، ص۲۹.</ref> به اعتقاد [[آنه‌ماری شیمل|شیمل]]، هرچند در تاریخ تصوف طریقه‌های بسیاری از ایران برخاستند، تعداد کمی از آنها در دوران رواج تشیع در ایران شکل گرفتند.<ref>شیمل، تصوف، ۱۴۰۱ش، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref> مهم‌ترین طریقه‌های شیعی ایران را به ترتیب اهمیت [[نعمت اللهیه]]، [[ذهبیه]] و [[خاکساریه]] برشمرده‌اند.<ref>گراملیش، طریقه‌های شیعی ایران، ۱۳۹۹ش، ج۱، ص۲۳.</ref> | ||