پرش به محتوا

سلیم بن قیس هلالی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸: خط ۸:
| نسب =بنی هلال بن عامر
| نسب =بنی هلال بن عامر
| خویشاوندان سرشناس =
| خویشاوندان سرشناس =
| تاریخ تولد =دو سال قبل از [[هجرت]]
| تاریخ تولد =دو سال قبل از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر(ص) به مدینه]]
| شهر تولد =منطقه کوفه
| شهر تولد =منطقه کوفه
| کشور تولد =
| کشور تولد =
| محل زندگی =[[کوفه]] • [[مدینه]] • [[مکه]]
| محل زندگی =[[کوفه]] • [[مدینه]] • [[مکه]]
| تاریخ وفات =[[سال ۷۶ هجری قمری|سال ۷۶ هجری]]
| تاریخ وفات =[[سال ۷۶ هجری قمری|سال ۷۶ق]]
| شهر وفات =نوبندجان فارس
| شهر وفات =نوبندجان فارس
| علت وفات =
| علت وفات =
خط ۱۹: خط ۱۹:
| نحوه شهادت =
| نحوه شهادت =
| مدفن =
| مدفن =
| از یاران = از اصحاب چهار [[امام]] اول [[شیعیان]]
| از یاران = از اصحاب چهار امام اول [[شیعیان]]
| فعالیت‌ها =از اعضای [[شرطة الخمیس]] • شرکت در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]]، [[جنگ صفین|صفین]]، [[جنگ نهروان|نهروان]]
| فعالیت‌ها =از اعضای [[شرطة الخمیس]] • شرکت در جنگ‌های [[جنگ جمل|جَمَل]]، [[جنگ صفین|صِفَّین]]، [[جنگ نهروان|نهروان]]
| مشایخ =
| مشایخ =
| شاگردان =
| شاگردان =
خط ۳۶: خط ۳۶:
سلیم بن قیس هلالی که بیشتر با کتابی به‌نام [[کتاب سلیم بن قیس هلالی|کتاب سلیم]] شناخته می‌شود، از شخصیت‌هایی است که بود و نبود او در تاریخ اختلافی است؛ برخی منابع او را از اصحاب امامان نخستین شیعه می‌دانند،<ref>مدرسی طباطبائی، میراث مکتوب شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۵.</ref> و کتاب او را نیز کتابی معتبر، و قدیمی‌ترین کتاب شیعه معرفی می‌کنند، و در مقابل، پژوهشگران چندی منکر وجود چنین شخصیتی در تاریخ هستند. کسانی که وجود تاریخی سلیم را می‌پذیرند، در مباحث متعددی مثل [[غصب خلافت]] و [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] به روایات کتاب سلیم استناد می‌کنند.  
سلیم بن قیس هلالی که بیشتر با کتابی به‌نام [[کتاب سلیم بن قیس هلالی|کتاب سلیم]] شناخته می‌شود، از شخصیت‌هایی است که بود و نبود او در تاریخ اختلافی است؛ برخی منابع او را از اصحاب امامان نخستین شیعه می‌دانند،<ref>مدرسی طباطبائی، میراث مکتوب شیعه، ۱۳۸۶ش، ص۱۲۵.</ref> و کتاب او را نیز کتابی معتبر، و قدیمی‌ترین کتاب شیعه معرفی می‌کنند، و در مقابل، پژوهشگران چندی منکر وجود چنین شخصیتی در تاریخ هستند. کسانی که وجود تاریخی سلیم را می‌پذیرند، در مباحث متعددی مثل [[غصب خلافت]] و [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] به روایات کتاب سلیم استناد می‌کنند.  


سلیم بن قیس به‌عنوان یک مؤلف، از آن جهت مورد توجّه خاص است که در اکثر مطالب کتابش شخصاً حضور داشته و یا رویدادها را از کسانی نقل کرده که شخصاً در وقایع حضور داشته‌اند.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۷-۲۹.</ref> گفته شده که وی در نقل خود جز راویان موثّق به کسی اعتماد نکرده است.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۷-۲۹.</ref> از سلیم روایات چندی به جز آنچه در کتابش آمده، روایت شده است.<ref>خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۹، ص۲۳۶؛ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۹۵.</ref>
سلیم بن قیس به‌عنوان یک مؤلف، از آن جهت مورد توجّه خاص است که در اکثر مطالب کتابش شخصاً حضور داشته و یا رویدادها را از کسانی نقل کرده که شخصاً در وقایع حضور داشته‌اند.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۷-۲۹.</ref> گفته شده که وی در نقل خود جز راویان موثّق به کسی اعتماد نکرده است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۷-۲۹.</ref> از سلیم روایات چندی به جز آنچه در کتابش آمده، روایت شده است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۹، ص۲۳۶؛ نعمانی، الغیبه، ۱۳۹۷ق، ص۹۵.</ref>


=== کتاب سلیم بن قیس ===
=== کتاب سلیم بن قیس ===
{{اصلی|کتاب سلیم بن قیس هلالی}}
{{اصلی|کتاب سلیم بن قیس هلالی}}
[[پرونده:کتاب سلیم بن قیس هلالی.jpg|بندانگشتی|220px|[[کتاب سلیم بن قیس هلالی]]]]
[[پرونده:کتاب سلیم بن قیس هلالی.jpg|بندانگشتی|220px|[[کتاب سلیم بن قیس هلالی]]]]
کتاب سلیم بن قیس اولین کتاب [[شیعه]]، و تألیف‌شده در زمان [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] دانسته شده است. این کتاب حاوی روایاتی درباره [[برتری اهل‌بیت(ع)|فضایل اهل‌بیت]]، امام‌شناسی، احادیثی درباره حوادث پس از [[رحلت پیامبر(ص)]]، [[غصب خلافت]]، و [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] است. [[اسماعیل انصاری زنجانی خوئینی]] این کتاب را با عنوان اسرار آل محمد(ص) به فارسی ترجمه کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/12539/1/2 «نام کتاب: أسرار آل محمد عليهم السلام»]، وبگاه کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref>
کتاب سلیم بن قیس اولین کتاب [[شیعه]]، و تألیف‌شده در زمان [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] دانسته شده است. این کتاب حاوی روایاتی درباره [[برتری اهل‌بیت(ع)|فضایل اهل‌بیت]]، امام‌شناسی، احادیثی درباره حوادث پس از [[رحلت پیامبر(ص)]]، [[غصب خلافت]]، و [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] است. [[اسماعیل انصاری زنجانی خوئینی]] این کتاب را با عنوان اسرار آل محمد(ص) به فارسی ترجمه کرده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/12539/1/2 «نام کتاب: اسرارآل محمد عليهم السلام»]، وبگاه کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref>


در این کتاب نقل‌هایی از اسرار [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویة بن‌ ابی‌سُفیان]] هم وجود دارد که [[نامه محرمانه معاویه به زیاد بن ابیه]] از نمونه‌های آن است.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۵.</ref> سلیم بن قیس، همچنین زمان روایت، مکان آن و شرایطی که در آن اتّفاق افتاده را نیز ثبت کرده است.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۵.</ref>  
در این کتاب نقل‌هایی از اسرار [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویة بن‌ ابی‌سُفیان]] هم وجود دارد که [[نامه محرمانه معاویه به زیاد بن ابیه]] از نمونه‌های آن است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۵.</ref> سلیم بن قیس، همچنین زمان روایت، مکان آن و شرایطی که در آن اتّفاق افتاده را نیز ثبت کرده است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۵.</ref>  


گفته شده که سلیم برای به‌دست آوردن جزئیات بیشتر به مسافرت‌هایی اقدام می‌نمود که حضور او در سفر معاویه به مدینه از نمونه‌های آن است.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۵.</ref> او سؤالات اعتقادی مهمّی از ائمه(ع) پرسیده و جواب آنها را ثبت کرده است؛ حتّی گاهی از دشمنان اهل‌بیت درباره کارهای‌شان سؤال کرده و پاسخ آنها را نگاشته است.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۵.</ref>
گفته شده که سلیم برای به‌دست آوردن جزئیات بیشتر به مسافرت‌هایی اقدام می‌نمود که حضور او در سفر معاویه به مدینه از نمونه‌های آن است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۵.</ref> او سؤالات اعتقادی مهمّی از ائمه(ع) پرسیده و جواب آنها را ثبت کرده است؛ حتّی گاهی از دشمنان اهل‌بیت درباره کارهای‌شان سؤال کرده و پاسخ آنها را نگاشته است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۵.</ref>


== اختلاف درباره وجود سلیم ==
== اختلاف درباره وجود سلیم ==
خط ۵۴: خط ۵۴:
عبدالمهدی جلالی در مقاله‌ «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی» با مراجعه به ۸۲ کتاب شیعه و سنی، گفته است که در این کتاب‌ها، یا نامی از سلیم بن قیس نیست یا اگر هست فقط از طریق [[ابان بن ابی‌عیاش]] و همان کتاب سلیم است<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۲۲.</ref> که تنها راوی کتاب سلیم است و مدعی است که او را دیده است. به‌گفته جلالی، این شواهد برای اثبات وجود شخصیتی به‌نام سلیم بن قیس کافی نیست.<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۹۸.</ref>
عبدالمهدی جلالی در مقاله‌ «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی» با مراجعه به ۸۲ کتاب شیعه و سنی، گفته است که در این کتاب‌ها، یا نامی از سلیم بن قیس نیست یا اگر هست فقط از طریق [[ابان بن ابی‌عیاش]] و همان کتاب سلیم است<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۲۲.</ref> که تنها راوی کتاب سلیم است و مدعی است که او را دیده است. به‌گفته جلالی، این شواهد برای اثبات وجود شخصیتی به‌نام سلیم بن قیس کافی نیست.<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۹۸.</ref>


جلالی به دو کتاب [[رجال ابن غضائری (کتاب)|رجال ابن‌غضائری]]<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۱۹.</ref> و المُتَوارین (گریختگان از دست [[حجاج بن یوسف ثقفی|حجاج بن یوسف]]) نوشته عبدالغنی بن سعید اَزدی<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۱۷.</ref> به‌صورت خاص توجه کرده است؛ غضائری در کتاب خود مدعی است علمای شیعه گفته‌اند که سلیم ناشناخته است و ذکری از او در روایات نیست و کتابش نیز ساختگی است.<ref>ابن‌‌الغضائری، الرجال، ۱۳۸۰ش، ص۶۳.</ref> او همچنین در جای دیگری از کتابش می‌گوید علمای شیعه جعل کتاب سلیم را به ابان بن ابی‌عیاش نسبت می‌دهند.<ref>ابن‌‌الغضائری، الرجال، ۱۳۸۰ش، ص۳۶.</ref>  
جلالی به دو کتاب [[رجال ابن غضائری (کتاب)|رجال ابن‌غضائری]]<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۱۹.</ref> و المُتَوارین (گریختگان از دست [[حجاج بن یوسف ثقفی|حجاج بن یوسف]]) نوشته عبدالغنی بن سعید اَزدی<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۱۷.</ref> به‌صورت خاص توجه کرده است؛ غضائری در کتاب خود مدعی است علمای شیعه گفته‌اند که سلیم ناشناخته است و ذکری از او در روایات نیست و کتابش نیز ساختگی است.<ref>ابن‌غضائری، الرجال، ۱۳۸۰ش، ص۶۳.</ref> او همچنین در جای دیگری از کتابش می‌گوید علمای شیعه جعل کتاب سلیم را به ابان بن ابی‌عیاش نسبت می‌دهند.<ref>ابن‌غضائری، الرجال، ۱۳۸۰ش، ص۳۶.</ref>  


همچنین در کتاب المتوارین که موضوع آن گزارش اسامی کسانی است که از دست حجاج حاکم کوفه گریخته‌اند، نامی از سلیم بن قیس نیست؛<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۱۹.</ref> با آنکه ابان ابی‌عیاش راوی اصلی کتاب سلیم، گفته است که او از دست حجاج گریخت و به فارس رفت.<ref>هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۵۷.</ref> [[سید هاشم معروف الحسنی|هاشم معروف الحسنی]] نیز در [[الموضوعات (کتاب)|کتاب الموضوعات]]، سلیم بن قیس را مشکوک و متهم به دروغگویی دانسته است.<ref>معروف الحسنی، الموضوعات، ۱۴۰۷ق، ص۱۸۴.</ref>  
همچنین در کتاب المتوارین که موضوع آن گزارش اسامی کسانی است که از دست حجاج حاکم کوفه گریخته‌اند، نامی از سلیم بن قیس نیست؛<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۱۹.</ref> با آنکه ابان ابی‌عیاش راوی اصلی کتاب سلیم، گفته است که او از دست حجاج گریخت و به فارس رفت.<ref>هلالی، کتاب سلیم بن قیس، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۵۷.</ref> [[سید هاشم معروف الحسنی|هاشم معروف الحسنی]] نیز در [[الموضوعات (کتاب)|کتاب الموضوعات]]، سلیم بن قیس را مشکوک و متهم به دروغگویی دانسته است.<ref>معروف الحسنی، الموضوعات، ۱۴۰۷ق، ص۱۸۴.</ref>  
خط ۶۹: خط ۶۹:


== گزارش موافقان از زندگی سلیم ==
== گزارش موافقان از زندگی سلیم ==
محمدباقر انصاری زنجانی، گزارش تفصیلی از زندگی سلیم را در مقدمه کتاب سلیم بن قیس منتشر کرده است. بر اساس گزارش و گردآوری انصاری زنجانی، سلیم فرزند قیس و کنیه‌اش ابوصادق<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۸.</ref> و از طایفه بنی‌هلال بن عامر است که از نواحی [[حجاز]] به [[شام]] و [[عراق]] رفته‌اند.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۱۷.</ref>  
محمدباقر انصاری زنجانی، گزارش تفصیلی از زندگی سلیم را در مقدمه کتاب سلیم بن قیس منتشر کرده است. بر اساس گزارش و گردآوری انصاری زنجانی، سلیم فرزند قیس و کنیه‌اش ابوصادق<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۸.</ref> و از طایفه بنی‌هلال بن عامر است که از نواحی [[حجاز]] به [[شام]] و [[عراق]] رفته‌اند.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۱۷.</ref>  


بدین ترتیب، ولادت سلیم دو سال قبل از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر به مدینه]] در منطقه [[کوفه]] بوده است.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۸.</ref> ابان بن ابی‌عیاش که به‌گفته خود در چند سال آخر عمر سلیم با او همنشین بوده، سلیم را پیرمردی اهل عبادت با چهره‌ای نورانی توصیف کرده که بسیار پرتلاش بوده، دور از جماعت بودن را دوست می‌داشت و از اشتهار پرهیز می‌کرد.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۶.</ref>
بدین ترتیب، ولادت سلیم دو سال قبل از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر به مدینه]] در منطقه [[کوفه]] بوده است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۱۸.</ref> ابان بن ابی‌عیاش که به‌گفته خود در چند سال آخر عمر سلیم با او همنشین بوده، سلیم را پیرمردی اهل عبادت با چهره‌ای نورانی توصیف کرده که بسیار پرتلاش بوده، دور از جماعت بودن را دوست می‌داشت و از اشتهار پرهیز می‌کرد.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۶.</ref>


=== زندگی در مدینه و کوفه و همراهی با امامان نخستین ===
=== زندگی در مدینه و کوفه و همراهی با امامان نخستین ===
گفته شده که سلیم بن قیس در اوائل حکومت [[عمر بن خطاب]] و قبل از [[سال ۱۶ هجری قمری|سال شانزدهم هجرت]] وارد مدینه شده<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۱۸.</ref> و در زمان حیات پیامبر(ص) و بعد از آن، در زمان حکومت [[ابوبکر]] در [[مدینه]] نبوده، و در [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|واقعه سقیفه]] و [[شهادت حضرت فاطمه(س)|شهادت حضرت زهرا(س)]] شخصاً حضور نداشته است.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۱۷.</ref>  
گفته شده که سلیم بن قیس در اوائل حکومت [[عمر بن خطاب]] و قبل از [[سال ۱۶ هجری قمری|سال شانزدهم هجرت]] وارد مدینه شده<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۱۸.</ref> و در زمان حیات پیامبر(ص) و بعد از آن، در زمان حکومت [[ابوبکر]] در [[مدینه]] نبوده، و در [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|واقعه سقیفه]] و [[شهادت حضرت فاطمه(س)|شهادت حضرت زهرا(س)]] شخصاً حضور نداشته است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۱۷.</ref>  


سلیم از اصحاب خاص امام علی(ع) خوانده شده که پنهانی به برنامه خود در ثبت حدیث و تاریخ می‌پرداخت.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۱۹.</ref> گفته شده که او در این دوران با شخصیت‌هایی مثل [[ابوذر غفاری|ابوذر]]، [[مقداد]]، [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[براء بن عازب]]، [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب|عبدالله بن جعفر]]، [[عمار یاسر|عمّار]] و [[ابوسعید خدری]] دیدار و ارتباط داشته است.<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۹۷-۹۸.</ref>
سلیم از اصحاب خاص امام علی(ع) خوانده شده که پنهانی به برنامه خود در ثبت حدیث و تاریخ می‌پرداخت.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۱۹.</ref> گفته شده که او در این دوران با شخصیت‌هایی مثل [[ابوذر غفاری|ابوذر]]، [[مقداد]]، [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[براء بن عازب]]، [[عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب|عبدالله بن جعفر]]، [[عمار یاسر|عمّار]] و [[ابوسعید خدری]] دیدار و ارتباط داشته است.<ref>جلالی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، ص۹۷-۹۸.</ref>


سلیم یکی از اعضای [[شرطة الخمیس]] در زمان [[حکومت امام علی(ع)]] خوانده شده<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۲۷۲؛ هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۰.</ref> که در [[جنگ جمل]]<ref>هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۰.</ref> و [[جنگ صفین|صفین]] و [[لیلة الهریر|یوم الهریر]] حاضر بود و به‌گفته خودش در این زمان حدوداً چهل سال از عمر او می‌گذشت.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۰.</ref> سلیم همچنین در [[جنگ نهروان]] شرکت داشت و مطالبی از آن واقعه را در کتابش ثبت کرد.<ref>هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۱.</ref>
سلیم یکی از اعضای [[شرطة الخمیس]] در زمان [[حکومت امام علی(ع)]] خوانده شده<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۲۷۲؛ هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۰.</ref> که در [[جنگ جمل]]<ref>هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۰.</ref> و [[جنگ صفین|صفین]] و [[لیلة الهریر|یوم الهریر]] حاضر بود و به‌گفته خودش در این زمان حدوداً چهل سال از عمر او می‌گذشت.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۰.</ref> سلیم همچنین در [[جنگ نهروان]] شرکت داشت و مطالبی از آن واقعه را در کتابش ثبت کرد.<ref>هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۱.</ref>


چنانکه در کتاب سلیم آمده، او در سه روز آخر عمر امام علی(ع) در کنارش بوده، و وصیت‌نامه امام علی(ع) را خود نوشته است.<ref>هلالی،أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۱.</ref> پس از [[شهادت امام علی(ع)|شهادت علی(ع)]]، سلیم از اصحاب وفادار امام حسن مجتبی(ع) و سپس امام حسین(ع) بود،<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۲.</ref> در [[صلح امام حسن(ع)|ماجرای صلح امام حسن(ع) با معاویه]] حضور داشت،<ref>هلالی،أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۱ و ۲۲.</ref> در طول حکومت معاویه فعالیت علمی خود را ادامه داد و حوادث روزگار معاویه و نیز اقدامات او در وضع و تحریف احادیث را در کتابش ثبت کرد<ref>هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۱ و ۲۲.</ref> و در سال ۵۸ق (دو سال قبل از مرگ معاویه) [[خطبه امام حسین در منا|خطبه امام حسین(ع) در منا]] را در کتابش نوشت.<ref>هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۲.</ref>  
چنانکه در کتاب سلیم آمده، او در سه روز آخر عمر امام علی(ع) در کنارش بوده، و وصیت‌نامه امام علی(ع) را خود نوشته است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۱.</ref> پس از [[شهادت امام علی(ع)|شهادت علی(ع)]]، سلیم از اصحاب وفادار امام حسن مجتبی(ع) و سپس امام حسین(ع) بود،<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۲.</ref> در [[صلح امام حسن(ع)|ماجرای صلح امام حسن(ع) با معاویه]] حضور داشت،<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۱ و ۲۲.</ref> در طول حکومت معاویه فعالیت علمی خود را ادامه داد و حوادث روزگار معاویه و نیز اقدامات او در وضع و تحریف احادیث را در کتابش ثبت کرد<ref>هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۱ و ۲۲.</ref> و در سال ۵۸ق (دو سال قبل از مرگ معاویه) [[خطبه امام حسین در منا|خطبه امام حسین(ع) در منا]] را در کتابش نوشت.<ref>هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۲.</ref>  


در [[سال ۶۱ هجری]] که شهادت امام حسین(ع) اتّفاق افتاد، از احوال سلیم چیزی در تاریخ ثبت نشده است.<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۲.</ref> سلیم در اواخر سال ۳۸ق [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجّاد(ع)]] را که در سنّ شیرخوارگی بود ملاقات کرده بود<ref>هلالی، أسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۰.</ref> و پس از شهادت امام حسین(ع) از اصحاب امام سجاد(ع) شد، و در همان زمان امام باقر(ع) را هم که هفت ساله یا بیشتر بود، ملاقات کرد.<ref>هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۲.</ref>
در [[سال ۶۱ هجری]] که شهادت امام حسین(ع) اتّفاق افتاد، از احوال سلیم چیزی در تاریخ ثبت نشده است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۲.</ref> سلیم در اواخر سال ۳۸ق [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجّاد(ع)]] را که در سنّ شیرخوارگی بود ملاقات کرده بود<ref>هلالی، اسرار آل محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۰.</ref> و پس از شهادت امام حسین(ع) از اصحاب امام سجاد(ع) شد، و در همان زمان امام باقر(ع) را هم که هفت ساله یا بیشتر بود، ملاقات کرد.<ref>هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۲.</ref>


=== فرار به فارس و دیدار با ابان بن ابی‌‌عیاش ===
=== فرار به فارس و دیدار با ابان بن ابی‌‌عیاش ===
در کتاب سلیم، درباره سال‌های بعد از [[واقعه کربلا]] (از ۶۱ تا ۷۵ق)، از جمله ماجرای حکومت [[عبدالله بن زبیر|ابن‌زبیر]] در حجاز و نیز [[قیام مختار]] در عراق، مطلبی نیامده است، ولی گفته شده که احتمالاً تا زمان حجاج در کوفه بوده است.<ref>هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۳.</ref> در سال ۷۵ هجری، [[حجاج بن یوسف ثقفی]] از طرف [[عبدالملک بن مروان]] حاکم [[عراق]] شد و به علت ارتباطات سلیم با امام علی(ع) در پی دستگیری او برآمد. سلیم بن قیس از عراق فرار کرد و در شهری به‌نام «نوبندجان» در نزدیکی [[شیراز]] اقامت کرد. او در این زمان ۷۷ سال داشت.<ref>هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۶.</ref>
در کتاب سلیم، درباره سال‌های بعد از [[واقعه کربلا]] (از ۶۱ تا ۷۵ق)، از جمله ماجرای حکومت [[عبدالله بن زبیر|ابن‌زبیر]] در حجاز و نیز [[قیام مختار]] در عراق، مطلبی نیامده است، ولی گفته شده که احتمالاً تا زمان حجاج در کوفه بوده است.<ref>هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۳.</ref> در سال ۷۵ هجری، [[حجاج بن یوسف ثقفی]] از طرف [[عبدالملک بن مروان]] حاکم [[عراق]] شد و به علت ارتباطات سلیم با امام علی(ع) در پی دستگیری او برآمد. سلیم بن قیس از عراق فرار کرد و در شهری به‌نام «نوبندجان» در نزدیکی [[شیراز]] اقامت کرد. او در این زمان ۷۷ سال داشت.<ref>هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۶.</ref>


در شهر نوبندجان، سلیم در خانه پدری [[ابان بن ابی‌عیاش]] اقامت کرد و با ابان که ۱۴ سال از عمرش می‌گذشت آشنا شد.<ref>هلالی، أسرار آل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۶.</ref> سلیم در اواخر [[سال ۷۶ هجری قمری|سال ۷۶ق]]، در نوبندجان فارس در ۷۸ سالگی درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. برخی نیز سال وفات او را [[سال ۹۰ هجری قمری|۹۰ق]] دانسته‌اند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۶۶.</ref>
در شهر نوبندجان، سلیم در خانه پدری [[ابان بن ابی‌عیاش]] اقامت کرد و با ابان که ۱۴ سال از عمرش می‌گذشت آشنا شد.<ref>هلالی، اسرارآل‌محمد(ع)، ۱۴۱۶ق، ص۲۶.</ref> سلیم در اواخر [[سال ۷۶ هجری قمری|سال ۷۶ق]]، در نوبندجان فارس در ۷۸ سالگی درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد. برخی نیز سال وفات او را [[سال ۹۰ هجری قمری|۹۰ق]] دانسته‌اند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۶۶.</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
خط ۹۴: خط ۹۴:
== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
* ابن‌غضائری، احمد بن حسین، الرجال لابن الغضائری، تحقیق محمدرضا حسینی جلالی، قم، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش.
* امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۳۹۷ق.
* امینی، عبدالحسین، الغدیر، بیروت،‌ دار الکتاب العربی، ۱۳۹۷ق.
* انصاری زنجانی، محمدباقر، «المقدمه» در کتاب سلیم بن قیس الهلالی، نوشته سلیم بن قیس هلالی، نشر الهادی، قم، ۱۳۷۵ش.
* انصاری زنجانی، محمدباقر، «المقدمه» در کتاب سلیم بن قیس الهلالی، نوشته سلیم بن قیس هلالی، نشر الهادی، قم، ۱۳۷۵ش.
خط ۹۹: خط ۱۰۰:
* جلالی، عبدالمهدی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره ۶۰، تابستان ۱۳۸۲ش.
* جلالی، عبدالمهدی، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره ۶۰، تابستان ۱۳۸۲ش.
* حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، مؤسسة نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
* حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، مؤسسة نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
* خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، چاپ پنجم، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
* خوانساری، سید محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۰ش.
* خوانساری، سید محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۰ش.
* خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، چاپ پنجم، بی‌جا، بی‌نا، ۱۴۱۳ق.
* ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه امیرالمؤمنین، مؤسسه علمی و فرهنگی دار الحدیث، قم، ۱۳۷۹ش.
* ری‌شهری، محمد، دانش‌نامه امیرالمؤمنین، مؤسسه علمی و فرهنگی دار الحدیث، قم، ۱۳۷۹ش.
* طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق.
* طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق.
* عمادی حائری، سید محمد، «سلیم بن قیس هلالی»، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۴، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، تهران، ۱۳۹۶ش.
* عمادی حائری، سید محمد، «سلیم بن قیس هلالی»، دانشنامه جهان اسلام، ج۲۴، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، تهران، ۱۳۹۶ش.
* غروی نائینی، نهله، «[https://ensani.ir/file/download/article/20120326103701-1090-52.pdf بررسی جایگاه سلیم بن قیس در کتاب‌های حدیثی و رجالی]»، فصلنامه پژوهش‌های اسلامی، شماره ۱، پاییز ۱۳۹۶ش.
* غروی نائینی، نهله، «[https://ensani.ir/file/download/article/20120326103701-1090-52.pdf بررسی جایگاه سلیم بن قیس در کتاب‌های حدیثی و رجالی]»، فصلنامه پژوهش‌های اسلامی، شماره ۱، پاییز ۱۳۹۶ش.
* معروف الحسنی، هاشم، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۹۸۷م/۱۴۰۷ق.
* معروف الحسنی، سید هاشم، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۹۸۷م/۱۴۰۷ق.
* [https://lib.eshia.ir/12539/1/2 «نام کتاب: اسرارآل محمد عليهم السلام»]، وبگاه کتابخانه مدرسه فقاهت.
* نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ق.
* نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ق.
* نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.
* نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، نشر صدوق، ۱۳۹۷ق.
* هلالی، سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ع)، مترجم: اسماعیل انصارى زنجانى خوئينى، قم، الهادی، ۱۴۱۶ق.
* هلالی، سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ع)، مترجم: اسماعیل انصارى زنجانى خوئينى، قم، الهادی، ۱۴۱۶ق.
* [https://lib.eshia.ir/12539/1/2 «نام کتاب : أسرار آل محمد عليهم السلام»]، وبگاه کتابخانه مدرسه فقاهت.


{{پایان}}
{{پایان}}