مغیرة بن اخنس: تفاوت میان نسخه‌ها

| دلیل شهرت          = مخاطب سخنان امام علی(ع) در خطبه ۱۳۵ [[نهج البلاغه]]

'''مُغَیرَة بن اَخْنس ثَقَفِی''' (درگذشت: [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]]) پسرعمه [[عثمان بن عفان|عثمان بن عَفّان]] خلیفه سوم مسلمانان بود که در خطبۀ ۱۳۵ [[نهج البلاغه|نهج البلاغه]] مورد توبیخ [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] قرار گرفته است. برخی منابع او را شاعر و کارگزار عثمان در [[بحرین]] نیز معرفی کرده‌اند. طبق روایات او در دفاع از عثمان خود را هم‌کلام امام علی(ع) قرار داد و با پاسخ تند امام مواجه شد. مغیره در [[قتل عثمان|واقعه قتل عثمان]] همراه عثمان بود و کشته شد.

مُغیرة بن اَخنَس بن شریق ثقفی در خطبۀ ۱۳۵ [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] مورد خطاب امام علی(ع) قرار گرفته است.<ref>نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبۀ ۱۳۵، ص۱۹۳.</ref> او پسرعمه و یکی از نزدیکان [[عثمان بن عفان|عثمان]] خلیفه سوم است.<ref> ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۴۴۴.</ref> طبق برخی منابع، [[مروان بن حکم]] ([[سال ۲ هجری قمری|۲]]-[[سال ۶۵ هجری قمری|۶۵ق]]) که خود از کارگزاران عثمان بود، او را کارگزار بحرین{{یاد| بحرین، ناحیه‌ای در جنوب غربی خلیج‌فارس بوده است و منطقه‌ای بزرگتر از کشور [[بحرین]] را شامل می‌شده است (خسروی، «بحرین»، ص۱۳۲.).}} قرار داد.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۴۳۷.</ref> خیرالدین زِرِکْلی تاریخ‌نگار [[مصر|مصری]] از او به عنوان [[صحابه|صحابه پیامبر(ص)]] و شاعر یاد کرده است.<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۹م، ج۷، ص۲۷۶.</ref>   

طبق گزارش [[الفتوح (کتاب)|کتاب الفتوح]]، عثمان به شدت از انتقادات امام علی(ع) نسبت به حکومتش ناراحت بود. مغیرة بن اخنس به همراه [[زید بن ثابت|زید بن ثابت انصاری]] که از نزدیکان عثمان بود، نزد امام علی(ع) رفتند. زید ضمن ستایش از امام و بیان جایگاه او نزد پیامبر از امام خواست تا دست از انتقادات خود بردارد. امام علی(ع) گفت: «به خدا سوگند من نه اعتراض به او را دوست دارم و نه وضع او را رد می‌کنم، مگر اینکه از حق الهی امتناع بورزد. ممکن نیست درباره او جز حقیقت بگویم. به خدا سوگند تا جایی که خودداری ممکن باشد، [از انتقاد به او] خودداری خواهم کرد.» مغیرة پاسخ داد: «به خدا [[سوگند]] که باید درباره عثمان خودداری کنی و در غیر این صورت به خودداری وادار می‌گردی؛ زیرا قدرت او بر تو بیش از قدرت تو بر او است. جز این نیست که عثمان این جمع را از روی احترام به تو فرستاده است تا علیه تو شاهد داشته باشد». امام علی(ع) از سخن مغیره خشمگین شد و در پاسخش گفت: «ای پسر آن نفرین‌شده، ای بی‌دنباله و درخت بی‌ریشه و شاخه! تو می‌خواهی پاسخم را بدهی (مرا  از سخن گفتن در باره عثمان بازداری؟) به خدا سوگند، خداوند به کسی که تو یاورش باشی عزت نمی‌دهد و کسی که دستش را بگیری از جای برنخواهد خاست. بیرون شو! خدا خیر را از تو دور سازد. پس هر چه می‌خواهی کوشش کن. خدا تو را باقی نگذارد اگر از آن چه می‌توانی فروگذار کنی!» مغیره ساکت شد؛ اما زید بن ثابت گفت: «به خدا سوگند ما نزدت نیامدیم تا شاهدی علیه تو باشیم یا اینکه آمدن ما حجتی بر تو باشد؛ بلکه با نیت اجر الهی به دنبال اصلاح رابطه شما و ایجاد هم‌نظری بین شما هستیم». سپس امام علی(ع) در حق زید و قومش دعای خیر کرد و آنها برخاستند و نزد عثمان رفتند و از دیدارشان گزارش دادند.<ref>ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ۱۴۱۱ق، ص۳۸۰.</ref>

در خطبۀ ۱۳۵ [[نهج البلاغه|نهج‌البلاغه]] این روایت چنین نقل شده که مجادله‌ای میان عثمان و امام علی(ع) درگرفت. مغیرة بن اخنس به عثمان گفت: من علی را بسنده‌ام (پاسخ او را می‌دهم) و امام آن‌گونه پاسخش را داد.<ref>نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، خطبۀ ۱۳۵، ص۱۹۳.</ref> {{یاد|این خطبه در [[مصباح السالکین (کتاب)|شرح ابن میثم]] با شمارۀ ۱۳۴ و در [[تنبیه الغافلین و تذکره العارفین|نسخۀ ملافتح الله]] با شمارۀ ۱۵۹ و در [[فی ضلال نهج البلاغة|نسخۀ مغنیه]] با شمارۀ ۱۳۳ آمده است.(ابن میثم، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۱۶۳؛ نهج البلاغه، تصحیح فتح‌الله کاشانی، خطبۀ ۴۳، ج۱، ص۶۳۶؛ مغنیه، فی ضلال نهج‌البلاغه، ۱۹۷م، ج۲، ص۲۸۵.)}} با این‌ حال، [[ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] ماجرای این خطبه را به شکلی که در الفتوح آمده، صحیح‌تر می‌داند. ابن‌ابی‌الحدید همچنین توضیح می‌دهد که در کلام امام علی(ع) عبارت «پسر آن نفرین‌شده» به [[منافق|نفاق]] پدر مغیره، و صفتِ (الابتر) «بی‌دنباله» به گمراهی فرزندانش اشاره دارد؛ زیرا مغیره در واقع بدون فرزند نبوده است.<ref>ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۳۰۲-۳۰۳.</ref> همچنین عبارت «درخت بی‌ریشه و شاخه» را اشاره به [[آیه ۲۶ سوره ابراهیم]] دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمومنین(ع)، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۴۹۶.</ref>