اجتهاد در مقابل نص: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اجتهاد در مقابل نَصّ''' به معنای مقدم داشتن نظر شخصی [[مجتهد]] بر کلام صریح و روشن [[قرآن]] یا [[چهارده معصوم|معصومین]] است. این اصطلاح در [[فقه امامیه|فقه]] و [[کلام امامیه|کلام شیعه]] رواج دارد. [[حبیب‌الله خویی|میرزا حبیب‌الله خویی]] چنین اجتهادی را [[بدعت]] شمرده و [[ناصر مکارم شیرازی]] آن را منجر به نابودی مصونیّت همه احکام دانسته است.  

[[مجتهد|فقیهان شیعه]]<ref>موسوی قزوینی، ینابیع الاحکام، ۱۴۲۴ق، ص۵۰۱؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۰، ص۵۱۵؛ هاشمی خویی، منهاج البراعه، ۱۴۰۰ق، ج۸، ص۱۸۶؛ شرف الدین، النص و الاجتهاد، ۱۴۰۴ق، بخش۲، ص۳؛ انصاری قمی، «تقدیم»، ص ۸ ـ ۹؛ مغنیه، فی ظلال نهج البلاغه، ۱۹۷۹م، ج۱، ص۳۰۴.</ref> و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]<ref>شرف الدین، النص و الاجتهاد، ۱۴۰۴ق، بخش۲، ص۳؛ فضل الله، «دراسات فقهیة و قانونیة: أضواء علی الشوری فی النص القرآنی»، ص۳۸.</ref> اجتهاد در برابر دلیل قطعی را باطل دانسته‌اند. برخی [[صحابه]] و [[تابعین|تابعان]] نیز در اجتهادهای خود تقدیم نص بر [[اجتهاد]] را مراعات کرده و هیچ گاه در برابر نص، اجتهاد نمی‌کرده‌اند.<ref>یوسفی مقدم، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۶.</ref> به گزارش ابن قیّم جوزیه، [[احمد بن حنبل|احمد حنبل]] بر طبق نص فتوا می‌داد و نظر مخالف نص را حتی از [[خلفای راشدین|خلفا]] نمی‌پذیرفت.<ref>ابن قیّم جوزیه، اعلام الموقعین، ۱۴۰۷ق، ص۲۹.</ref> گفته شده بیشتر عالمان [[اصول فقه|علم اصول]] از شیعه و سنی نیز با چنین اجتهادی مخالفت کرده‌اند.<ref>[https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/169008/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1.html «اجتهاد در برابر نص»]، سایت روزنامه همشهری.</ref>

* روایت از منابع شیعه: [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] می‌فرماید: هر کس در دو درهم به غیر آن چه خدا نازل کرده حکم کند، کافر شده است. راوی از امام می‌پرسد: کافر به آن چه خدا نازل کرده یا به آن چه بر محمد(ص) نازل شده است؟ حضرت فرمودند: وای بر تو! هرگاه کسی به آن چه بر محمد(ص) نازل شده کافر شود، به تحقیق به آن چه خدا نازل فرموده نیز کافر شده است.<ref>شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۲۷، ص۳۵.</ref><ref group="یادداشت">{{عربی|متن روایت چنین است: عن أبی عبدالله(ع) قالَ: مَنْ حَکَم فی دِرْهَمَین بِغَیرِ ما أَنزلَ اللهُ فقد کَفَر. قُلتُ: کَفَر بما أَنزلَ اللهُ أو کَفَر بِما أُنزلَ علیٰ مُحَمّد(ص)؟ قال: وَیلَکَ! إذا کَفَر بِما أُنزِل علی محمّد(ص)فقد کَفَر بما أَنزلَ الله.}}</ref>

به رغم آن كه برخی [[صحابه]] از اجتهاد در برابر نص خودداری می‌کردند، تاریخ برای برخی دیگر از صحابه موارد فراوانی از اجتهاد مقابل نص را ثبت کرده است که به صورت صریح در مقابل نص [[فتوا]] داده‌اند.<ref>ابن حزم، الإحکام فی اصول الأحکام، دار الآفاق الجدیده، ج۲، ص۱۲؛ حسینی میلانی، خلاصة عبقات الانوار، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۲۲۲ـ۲۲۷؛ تیجانی، ثم اهتدیت، منشورات مدینة العلم، ص۱۶۵ـ۱۶۷.</ref> [[عمر بن خطاب|خلیفه دوم]] از اولین کسانی است که مرتکب اجتهاد در برابر نص قرآن و نص [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا (ص)]] شده‌اند.<ref>مرکز الابحاث العقائدیه، موسوعة من حیاة المستبصرین، ۱۴۳۳ق، ج۹، ص۶۶.</ref> وی نخستین اجتهاداتش در مقابل نص را در جریان معروف [[ازدواج موقت]] و [[متعة الحج|متعه حج]] انجام داده و از جانب خود آن‌ها را [[حرام]] کرده است.<ref> مکارم شیرازی، شیعه پاسخ می‌دهد، ۱۴۲۸ش، ص۱۲۸ـ۱۳۰؛ یوسفی مقدم، درآمدی بر اجتهاد از منظر قرآن، ۱۳۸۷ش، ص ۲۷۸.</ref>

* ترجیح هوای نفس بر نص شرعی{{پایان}}