۱۷٬۱۶۵
ویرایش
ماهی فلسدار: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مقاله توصیفی فقهی}} | {{مقاله توصیفی فقهی}} | ||
'''ماهی فَلْس‌دار''' یا '''ماهی پولَک‌دار،''' ماهیانی | '''ماهی فَلْس‌دار''' یا '''ماهی پولَک‌دار،''' ماهیانی که خوردن آنها [[حلال]] است. فلسدار بودن ماهی را معیاری برای حلال بودن ماهی است. عده‌ای از فقیهان این حکم را از احکام اختصاصی [[امامیه]] میدانند. در [[حدیث|روایات]] اسلامی بر پایه این حکم به برخی از ماهیان [[حلال‌گوشت]] و [[حرام‌گوشت]] اشاره شده است. | ||
[[پرونده:پولک ماهی.jpg|بندانگشتی|300px|ماهی فلسدار]] | [[پرونده:پولک ماهی.jpg|بندانگشتی|300px|ماهی فلسدار]] | ||
فقیهان، | فقیهان، خریدوفروش ماهیان بدون فلس را برای خوردن، باطل و حرام دانسته‌اند. در مقدار پولک‌دار بودن ماهی، اگر بخشی از بدن ماهی پولک داشته باشد کفایت می‌کند. در حکم ماهیانی که دارای پولک‌های ذره‌بینی هستند و با [[چشم غیرمسلح]] امکان دیدن آن وجود ندارد، در بین علما اختلاف وجود دارد. | ||
==معرفی== | ==معرفی == | ||
{{احکام}} | {{احکام}} | ||
ماهی فلسدار به ماهی دارای پولک که پوشش بیرونی بدن ماهی است<ref>جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، ج۹، ص۲۶۸.</ref> گفته می‌شود. در [[فقه]] | ماهی فلسدار به ماهی دارای پولک که پوشش بیرونی بدن ماهی است<ref>جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم، ج۹، ص۲۶۸.</ref> گفته می‌شود. در [[فقه|فقه اسلامی]] از ماهی فلسدار در باب [[صید و ذباحه]] و [[اطعمه و اشربه]] سخن به میان آمده است.<ref> جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۹۱.</ref> فلسدار بودن ماهی، معیاری برای حلال بودن ماهی است.<ref> نگاه کنید به خمینی، تحریر الوسیلة، قم، ج۲، ص۱۵۵.</ref> در منابع روایی شیعه، روایاتی در زمینه حکم ماهیان فلسدار جمع‌آوری شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: صدوق، من لا یحضره الفقیه،۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۲۳؛ حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۲۴، ص۱۲۹؛ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۹، ص۲.</ref> | ||
== حکم فقهی == | == حکم فقهی == | ||
فقهای امامیه خوردن ماهی پولک‌دار را حلال و ماهی که پولک نداشته باشد را [[حرام]] دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شریف مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۴۰۰؛ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۶۹.</ref> | فقهای امامیه خوردن ماهی پولک‌دار را حلال و ماهی که پولک نداشته باشد را [[حرام]] دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: شریف مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۴۰۰؛ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۶۹.</ref> منظور از ماهی بدون فلس ماهی است که ذاتا پولک ندارد؛<ref> غفاری، ترجمه و شرح من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۴۴.</ref> از این‌رو ماهی‌هایی که پولک دارند اما پولکشان ریخته باشد را شامل نمی‌شود.<ref> حلی، قواعد الأحکام، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۲۴؛ غفاری، ترجمه و شرح من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۴۴۴؛ شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۲۶۳.</ref> | ||
درباره چرایی حرام بودن خوردن گوشت ماهیان بدون پولک گفته‌اند این ماهی‌ها اصولا گوشتخوار یا مردارخوار هستند و گوشت بدن آنها به دلیل نداشتن پولک از آلودگی برخوردار است.<ref> [https://www.mashreghnews.ir/news/581497 علت حرام گوشت بودن ماهیان بدون پولک چیست؟]، سایت مشرق.</ref> | |||
===حکم تخم ماهی=== | ===حکم تخم ماهی=== | ||
بر طبق فتوای اکثر فقها حکم خوردن تخم(خاویار) ماهی تابع خود ماهی است؛ از این‌رو اگر خوردن ماهی حلال باشد خوردن خاویار آن هم حلال خواهد بود.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، مشهد، ج۲، ص۱۶۰؛ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ص۲۳۵.</ref> | بر طبق فتوای اکثر فقها حکم خوردن تخم (خاویار) ماهی تابع خود ماهی است؛ از این‌رو اگر خوردن ماهی حلال باشد خوردن خاویار آن هم حلال خواهد بود.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، مشهد، ج۲، ص۱۶۰؛ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ص۲۳۵.</ref> عده‌ای راهکارهای دیگری آورده‌اند از جمله آنکه اگر تخم ماهی زبر و خشن باشد حلال است و اگر نرم باشد [[حرام]] است؛<ref> دیلمی، المراسم العلویة، ۱۴۰۴ق، ص۲۰۷.</ref> اما برخی این راهکار را برای جایی دانسته‌اند که حلال‌گوشت و حرام‌گوشت بودن ماهی مشخص نباشد.<ref>حلی، تحریر الأحکام الشرعیة، مشهد، ج۲، ص۱۶۰؛ شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ص۲۳۵.</ref> | ||
==حکم اختصاصی شیعه؛ تخصیص حلیت به ماهی فلسدار== | ==حکم اختصاصی شیعه؛ تخصیص حلیت به ماهی فلسدار== | ||
برخی از فقهای | برخی از فقهای شیعه همچون [[شیخ طوسی]] و [[سید مرتضی]] حلال بودن ماهی فلسدار و [[حرام]] بودن باقی حیوانات دریایی را از احکام اختصاصی [[امامیه]] دانسته‌اند.<ref> طوسی، المبسوط، ۱۳۷۸ق، ج۶، ص۲۷۶؛ شریف مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۴۰۰.</ref> برخی دیگر با اشاره به [[تواتر]] روایات در این زمینه<ref> تحقیق کوه‌کمره‌ای در کتاب حلی، التنقیح الرائع، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۱.</ref> و شهرت آن در بین اصحاب،<ref> اردبیلی، مجمع الفائدة، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۱۸۷.</ref> برای آن ادعای [[اجماع]] کرده<ref> راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۲۴۹.</ref> و از اصول مذهب شیعه دانسته‌اند.<ref> حلی، السرائر الحاوی، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۹۹.</ref> | ||
فقهای | فقهای غیرامامیه حلیت را مختص ماهی فلسدار نمی‌دانند. [[ابوحنیفه]]، تمام ماهیان را حلال دانسته همچنین [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]] و [[مالک بن انس]]، تمام حیوانات دریایی را حلال معرفی کرده‌اند.<ref>حلی، کنز العرفان، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۲۸.</ref> از این‌رو شماری از فقها، حلیت ماهی فلسدار را اجماع مسلمانان و حرمت ماهی بدون فلس و حیوانات دریایی که ماهی محسوب نمی‌شوند را [[اجماع]] اصحاب [[امامیه]] دانسته‌اند.<ref> اردبیلی، مجمع الفائدة، ۱۴۰۳ق، ج۱۱، ص۱۸۷.</ref> | ||
از | |||
==مصادیق روایی== | ==مصادیق روایی== | ||
عده‌ای از [[مجتهد|فقها]] با توجه به روایات گوناگون به برخی از نام‌های ماهیان [[حلال‌گوشت]] و یا [[حرام‌گوشت]] اشاره کرده<ref> برای نمونه نگاه کنید به: مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۵۷۶؛ طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۵۷۶؛ طوسی، المبسوط، ۱۳۷۸ق، ج۶، ص۲۷۶؛ آبی، کشف الرموز، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۶۰؛ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۶۹؛ حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۳.</ref> و حکم علما در این زمینه را جمع‌آوری کرده‌اند.<ref> آبی، کشف الرموز، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> | عده‌ای از [[مجتهد|فقها]] با توجه به روایات گوناگون به برخی از نام‌های ماهیان [[حلال‌گوشت]] و یا [[حرام‌گوشت]] اشاره کرده<ref> برای نمونه نگاه کنید به: مفید، المقنعة، ۱۴۱۳ق، ص۵۷۶؛ طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۵۷۶؛ طوسی، المبسوط، ۱۳۷۸ق، ج۶، ص۲۷۶؛ آبی، کشف الرموز، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۶۰؛ محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۶۹؛ حلی، تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۱ق، ص۱۶۳.</ref> و حکم علما در این زمینه را جمع‌آوری کرده‌اند.<ref> آبی، کشف الرموز، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۶۱.</ref> | ||
سُلحفَاة( | سُلحفَاة (لاک‌پشت)، ضِفْدِع (قورباغه) و صَرَطَان (خرچنگ) از حیوانات دریایی هستند که در [[حدیث|روایات]]، به دلیل ماهی نبودن یا نداشتن پولک، حکم به [[حرمت]] آنها شده است.<ref> شهید اول، اللمعة الدمشقیة، ۱۴۱۰ق، ص۲۳۵.</ref> همچنین کنْعَتْ (یا کنعد= آزادماهی)، رُبَیثا (ماهی کوچک با پولک‌های ظریف)، ارْبَیان (ملخ آبی یا میگو)، طِمْر و طِمْرانی از اقسام ماهی حلال دانسته شده‌اند.<ref> عاملی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۷۵۴.</ref> | ||
فقیهانی همچون [[شیخ طوسی]]،<ref>طوسی، النهایة، ۱۴۰۰ق، ص۵۷۶.</ref> [[محقق حلی]]<ref>محقق حلی، شرائع الإسلام، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۱۶۹.</ref> و کیدری نویسنده [[اصباح الشیعة بمصباح الشریعة (کتاب)|کتاب اصباح الشیعه]]<ref>کیدری، إصباح الشیعة، ۱۴۱۶ق، ص۳۸۷.</ref> با استناد به روایات، خوردن گوشت برخی از حیوانات دریایی چون جِرّی (مارماهی)، زَهو و زِمار را [[مکروه]] دانسته و برخی دیگر از آن جهت که آنها را ماهی ندانسته و یا دارای پولک نیستند، [[حرام]] دانسته‌اند.<ref> حلی، السرائر الحاوی، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۹۹.</ref> این گروه روایاتی که دلالت بر کراهت می‌کند را حمل بر [[تقیه]] کرده‌اند.<ref>شهید اول، الدروس الشرعیة، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۸.</ref> در مصداق شماری از ماهیانی که در روایات به آنها اشاره شده نیز اختلاف وجود دارد.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: شعرانی، ترجمه و شرح تبصرة المتعلمین، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۶۳۴.</ref> | |||
==اندازه و مصداق فلس== | |||
طبق [[فتوا|فتاوای]] برخی از [[مجتهد|مجتهدان]]، لازم نیست تمام بدن ماهی فلس داشته باشد و اگر قسمتی از بدن ماهی فلس داشته باشد، کافی است. <ref>جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۲۹۱.</ref> تشخیص آنکه بدن ماهی، فلس دارد یا خیر با خود شخص است<ref> گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۳.</ref> و یا آنکه اهل خبره ماهی مزبور را دارای فلس بداند.<ref> بهجت، استفتاءات، ۱۴۲۸ق، ج۴، ص۳۷۶.</ref> | |||
عده‌ای معتقدند که اگر شخصی به داشتن پولک ماهی شک کند، بنا را بر [[حرام|حرمت]] آن بگذارد.<ref> حکیم، منهاج الصالحین، ۱۴۱۰ق، ج۲، ص۳۶۷.</ref> مگر آنکه در [[قاعده سوق المسلمین|بازار مسلمانان]] فروخته شود<ref> تبریزی، استفتاءات جدید، قم، ج۲، ص۳۹۳.</ref> و یا شاهد عادلی به پولک‌دار بودن آن شهادت دهد؛<ref> خوئی، صراط النجاة، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۴۰۶؛ بجنوردی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۱.</ref> بنابراین اگر به ماهیانی که در بازار غیر مسلمانان فروخته می‌شود، مشکوک باشد، باید از خوردن آن پرهیز شود.<ref> تبریزی، صراط النجاة، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۴۰۶.</ref> | |||
میان [[مجتهد|فقها]] در حلیت ماهیانی که فلس‌های ذره‌بینی دارند و با [[چشم غیرمسلح]] دیده نمی‌شوند، اختلاف وجود دارد. ازون برون، فیل‌ماهی، تاس‌ماهی،<ref>گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۳-۶۴.</ref> کوسه‌ماهی<ref>تبریزی، استفتاءات جدید، قم، ج۱، ص۴۰۲؛ بهجت، استفتاءات، ۱۴۲۸ق، ج۴، ص۳۷۶؛ مکارم شیرازی، استفتاءات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۸۶؛ صافی گلپایگانی، جامع الأحکام، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۸۶.</ref> و ماهی خاویار<ref>تبریزی، صراط النجاة، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۴۰۶؛ گلپایگانی، مجمع المسائل، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۳.</ref> از جمله ماهیانی هستند که از فقها در مورد حلیت آنان سؤال شده است. | |||
برخی از مراجع معتقدند که پولک ماهی باید با چشم غیرمسلح و بدون ذره‌بین دیده شود و در نظر عرف جامعه به آن فلس گفته شود؛<ref> تبریزی، استفتاءات جدید، قم، ج۲، ص۳۹۰.</ref> ازاین‌رو [[میرزا جواد تبریزی|آیت‌الله تبریزی]] بر این باور است که فلسدار بودن ماهی خاویار به اثبات نرسیده است.<ref> تبریزی، صراط النجاة، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۴۰۶.</ref> برخی دیگر چون [[محمدتقی بهجت|آیت‌الله بهجت]] دیدن با چشم مسلح را نیز کافی میدانند.<ref> بهجت، استفتاءات، ۱۴۲۸ق، ج۴، ص۳۷۶.</ref> [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] در جواب سؤال از حلیت کوسه‌ماهی، نظر عرف<ref> استفتاءات جدید مکارم، ج۱، ص: ۲۸۲</ref> و یا تصدیق اهل اطلاع<ref>مکارم شیرازی، استفتاءات جدید، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۲۸۶.</ref> را در حلال بودن ماهی کافی می‌داند. | |||
جمعی از محققان معتقدند که جواز خوردن ماهی، وجود فلس است چه با چشم مسلح دیده شود و یا با چشم غیرمسلح.<ref>جمعی از مؤلفان، مجله فقه اهل‌بیت(ع)، ج۴۳، ص۲۳۷.</ref> | |||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||