Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵
ویرایش
تروریسم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
P.motahari (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش برچسبها: واگردانی دستی ویرایشگر دیداری |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''تروریسم''' از مفاهیم مدرن است. اقدامی که با هدف ایجاد رعب و وحشت در جامعه، برهم‌زدن نظم و امنیت عمومی، کشتار غیر نظامیان، در راستای دستیابی به‌مقاصد سیاسی صورت گیرد عمل تروریستی خوانده می‌شود. | '''تروریسم''' از مفاهیم مدرن است. اقدامی که با هدف ایجاد رعب و وحشت در جامعه، برهم‌زدن نظم و امنیت عمومی، کشتار غیر نظامیان، در راستای دستیابی به‌مقاصد سیاسی صورت گیرد عمل تروریستی خوانده می‌شود. | ||
با اینکه اصطلاح تروریسم در متون [[فقه|فقهی]] و ادبیات دینی در [[صدر اسلام]] کاربرد نداشته است، اما مفاهیمی از قبیل [[محاربه]]، [[بغی]]، [[اغتیال]] و [[ارهاب]] که به‌لحاظ محتوایی نزدیک و بعضا معادل تروریسم فهم شده‌اند، مورد استفاده قرار گرفته و نوعا ممنوع و [[حرام]] دانسته شده‌اند. از این رو کارشناسان [[فقه سیاسی]] معتقدند که تروریسم در [[فقه امامیه|فقه شیعه]] جایگاهی ندارد و به‌عنوان عمل حرام و ممنوع شناخته می‌شود. | با اینکه اصطلاح تروریسم در متون [[فقه|فقهی]] و ادبیات دینی در [[صدر اسلام]] کاربرد نداشته است، اما مفاهیمی از قبیل [[محاربه]]، [[بغی]]، [[اغتیال]] و [[ارهاب]] که به‌لحاظ محتوایی نزدیک و بعضا معادل تروریسم فهم شده‌اند، مورد استفاده قرار گرفته و نوعا ممنوع و [[حرام]] دانسته شده‌اند. از این رو کارشناسان [[فقه سیاسی]] معتقدند که تروریسم در [[فقه امامیه|فقه شیعه]] جایگاهی ندارد و به‌عنوان عمل حرام و ممنوع شناخته می‌شود. | ||
گفته شده که شیعیان در سراسر جهان از جمله در کشورهای [[ایران]]، افغانستان، پاکستان، عراق، سوریه، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[عربستان سعودی]] هدف حملات تروریستی بوده‌اند. بر اساس یک تحقیق تنها در دو دهه پایانی قرن بیستم یک چهارم قربانیان اقدامات تروریستی را [[مسلمان|مسلمانان]] شیعه تشکیل داده‌اند. شیعیان ایران و پاکستان از دهه ۱۹۸۰م پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] و ظهور [[سپاه صحابه]] در پاکستان تا اکنون قربانی حملات تروریستی بوده‌اند و شیعیان افغانستان و عراق و سوریه در دو دهه نخست قرن بیست و یکم میلادی در معرض بیشترین حملات تروریستی قرار داشته‌اند. | گفته شده که شیعیان در سراسر جهان از جمله در کشورهای [[ایران]]، افغانستان، پاکستان، عراق، سوریه، [[لبنان]]، [[یمن]] و [[عربستان سعودی]] هدف حملات تروریستی بوده‌اند. بر اساس یک تحقیق تنها در دو دهه پایانی قرن بیستم یک چهارم قربانیان اقدامات تروریستی را [[مسلمان|مسلمانان]] شیعه تشکیل داده‌اند. شیعیان ایران و پاکستان از دهه ۱۹۸۰م پس از پیروزی [[انقلاب اسلامی ایران]] و ظهور [[سپاه صحابه]] در پاکستان تا اکنون قربانی حملات تروریستی بوده‌اند و شیعیان افغانستان و عراق و سوریه در دو دهه نخست قرن بیست و یکم میلادی در معرض بیشترین حملات تروریستی قرار داشته‌اند. | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
== مفهوم‌شناسی و پیشینه == | == مفهوم‌شناسی و پیشینه == | ||
{{ببینید|ترور}} | {{ببینید|ترور}} | ||
تروریسم یکی از مفاهیم پیچیده در ادبیات سیاسی و حقوق بین‌الملل است که تعریف جامع و مورد اتفاق از آن ارائه نشده است.<ref>کارگری، «مفهوم تروریسم»، ۱۳۹۶ش، ص۳۲۰.</ref> با وجود | تروریسم یکی از مفاهیم پیچیده در ادبیات سیاسی و حقوق بین‌الملل است که تعریف جامع و مورد اتفاق از آن ارائه نشده است.<ref>کارگری، «مفهوم تروریسم»، ۱۳۹۶ش، ص۳۲۰.</ref> با وجود تلاشهای سازمان ملل، دولت‌ها در مورد تعریف واحد از تروریسم توافق ندارند.<ref>The Practical Guide to Humanitarian Law, «Terrorism Definition», web site of Médecins Sans Frontières</ref> جفری سیمون یک پژوهشگر حوزه تروریسم ۲۱۲ تعریف مختلف از تروریسم را شناسایی کرده است که در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۷.</ref>. | ||
کنوانسیون بین‌المللی مبارزه با تأمین مالی تروریسم در دسامبر ۱۹۹۹م تروریسم را این گونه تعریف کرده است: «هر ...اقدامی که با هدف کشتن و یا وارد کردن آسیب بدنی جدی به فردی غیر نظامی یا هر کس دیگری که مشارکت فعال در خصومت‌ها با شرایط درگیری مسلحانه نداشته باشد و زمانی که چنین عملی با توجه با ماهیت و یا زمینه‌اش ارعاب یک جمعیت و یا وادار کردن یک دولت و یا یک سازمان بین‌المللی به انجام و یا خودداری از انجام عملی محسوب شود.»<ref>The Practical Guide to Humanitarian Law, «Terrorism Definition», web site of Médecins Sans Frontières</ref> دانشگاه کلمبیا در سال ۲۰۰۴م در تعریف دیگری از تروریسم چنین آورده است: «تروریسم عبارت است از تهدید و یا استفاده از خشونت اغلب بر ضد شهروندان برای برای دستیابی به اهداف سیاسی برای ترساندن مخالفان یا ایجاد نارضایتی عمومی.»<ref>پور سعید، «تحول | کنوانسیون بین‌المللی مبارزه با تأمین مالی تروریسم در دسامبر ۱۹۹۹م تروریسم را این گونه تعریف کرده است: «هر...اقدامی که با هدف کشتن و یا وارد کردن آسیب بدنی جدی به فردی غیر نظامی یا هر کس دیگری که مشارکت فعال در خصومت‌ها با شرایط درگیری مسلحانه نداشته باشد و زمانی که چنین عملی با توجه با ماهیت و یا زمینه‌اش ارعاب یک جمعیت و یا وادار کردن یک دولت و یا یک سازمان بین‌المللی به انجام و یا خودداری از انجام عملی محسوب شود.»<ref>The Practical Guide to Humanitarian Law, «Terrorism Definition», web site of Médecins Sans Frontières</ref> دانشگاه کلمبیا در سال ۲۰۰۴م در تعریف دیگری از تروریسم چنین آورده است: «تروریسم عبارت است از تهدید و یا استفاده از خشونت اغلب بر ضد شهروندان برای برای دستیابی به اهداف سیاسی برای ترساندن مخالفان یا ایجاد نارضایتی عمومی.»<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۸.</ref> | ||
عدم توافق در مورد تعریف از تروریسم به تضاد منافع قدرت‌ها و دولت‌ها ارجاع داده شده است.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref> به‌عنوان مثال اقدامات پارتیزانی تعدادی از نهضت‌ها و جنبش‌های اسلامی مثل [[حماس]] و یا جهاد اسلامی [[فلسطین]] از سوی قدرت‌های غربی اقدامات تروریستی خوانده می‌شود ولی از جانب [[جهان اسلام|کشورهای اسلامی]] مبارزه مشروع آزادی‌بخش تلقی می‌گردد.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref> همچنین در حالی‌که اقدامات دولت اسرائیل برای هدف قرار دادن و نابودی رهبران جریان‌های اسلامی از سوی کشورهای اسلامی به‌عنوان تروریسم دولتی شناخته می‌شود، حامیان اسرائیل آن را دفاع مشروع می‌دانند.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref> | عدم توافق در مورد تعریف از تروریسم به تضاد منافع قدرت‌ها و دولت‌ها ارجاع داده شده است.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref> به‌عنوان مثال اقدامات پارتیزانی تعدادی از نهضت‌ها و جنبش‌های اسلامی مثل [[حماس]] و یا جهاد اسلامی [[فلسطین]] از سوی قدرت‌های غربی اقدامات تروریستی خوانده می‌شود ولی از جانب [[جهان اسلام|کشورهای اسلامی]] مبارزه مشروع آزادی‌بخش تلقی می‌گردد.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref> همچنین در حالی‌که اقدامات دولت اسرائیل برای هدف قرار دادن و نابودی رهبران جریان‌های اسلامی از سوی کشورهای اسلامی به‌عنوان تروریسم دولتی شناخته می‌شود، حامیان اسرائیل آن را دفاع مشروع می‌دانند.<ref>خبیری و دربندی، «حقوق بین‌المللی و مسئله تروریسم»، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۹.</ref> | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
=== پیشینه=== | === پیشینه=== | ||
با اینکه اصطلاح تروریسم برای نخستین بار در سال ۱۷۹۸م وارد فرهنگ لغات انگلیسی زبان گردید، اما پیشینه اقدامات تروریستی به درازای تاریخ بشر دانسته شده است.<ref>Britannica, terrorism, Britannica website.</ref> قدیمی‌ترین اقدامات با ماهیتی تروریستی به متعصبان یهودی نسبت داده شده است که در تبانی با مقامات رومی خشونت‌های مداوم را علیه هم‌وطنان عبری خود انجام می‌دادند.<ref>Britannica, terrorism, Britannica website.</ref> در دوران مدرن اقدامات خشونت‌بار روبسپیر از انقلابیون [[فرانسه]] در بازه زمانی مارس ۱۷۹۳ تا ژوئیه ۱۷۹۴م که منجر به قتل بیش از بیست هزار نفر گردید، به‌عنوان نخستین اقدام تروریستی شناخته شده است<ref>پور سعید، «تحول | با اینکه اصطلاح تروریسم برای نخستین بار در سال ۱۷۹۸م وارد فرهنگ لغات انگلیسی زبان گردید، اما پیشینه اقدامات تروریستی به درازای تاریخ بشر دانسته شده است.<ref>Britannica, terrorism, Britannica website.</ref> قدیمی‌ترین اقدامات با ماهیتی تروریستی به متعصبان یهودی نسبت داده شده است که در تبانی با مقامات رومی خشونت‌های مداوم را علیه هم‌وطنان عبری خود انجام می‌دادند.<ref>Britannica, terrorism, Britannica website.</ref> در دوران مدرن اقدامات خشونت‌بار روبسپیر از انقلابیون [[فرانسه]] در بازه زمانی مارس ۱۷۹۳ تا ژوئیه ۱۷۹۴م که منجر به قتل بیش از بیست هزار نفر گردید، به‌عنوان نخستین اقدام تروریستی شناخته شده است<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۷.</ref> و در تاریخ انقلاب فرانسه از آن مقطع زمانی با عنوان دوره [[ترور]] و وحشت یاد می‌شود.<ref>Britannica, terrorism, Britannica website.</ref> | ||
==تروریسم و صلح و امنیت بین‌المللی== | ==تروریسم و صلح و امنیت بین‌المللی== | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
پیش از [[حملات یازده سپتامبر]] ۲۰۰۱م[[سال ۱۳۸۰ هجری شمسی|۱۳۸۰ش]] اقدامات تروریستی به‌عنوان تهدیدی آشکار علیه صلح و امنیت بین‌المللی تلقی نشده بود. [[شورای امنیت سازمان ملل]]، بلافاصله پس از حملات [[یازده سپتامبر]] در قطع‌نامه‌های ۱۳۶۸ (۲۰۰۱م) و ۱۳۷۳ (۲۰۰۱م) که در روزهای ۱۲ و ۲۸ سپتامبر، تصویب کرد، رویکرد جدیدی را در قبال تروریسم اتخاذ کرد. بر بنیاد این متون حملات یازده سپتامبر بر [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و هر عمل تروریستی دیگر به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی معرفی گردید.<ref>Giles Carnero, TERRORIST ACTS AS THREATS TO INTERNATIONAL PEACE AND | پیش از [[حملات یازده سپتامبر]] ۲۰۰۱م[[سال ۱۳۸۰ هجری شمسی|۱۳۸۰ش]] اقدامات تروریستی به‌عنوان تهدیدی آشکار علیه صلح و امنیت بین‌المللی تلقی نشده بود. [[شورای امنیت سازمان ملل]]، بلافاصله پس از حملات [[یازده سپتامبر]] در قطع‌نامه‌های ۱۳۶۸ (۲۰۰۱م) و ۱۳۷۳ (۲۰۰۱م) که در روزهای ۱۲ و ۲۸ سپتامبر، تصویب کرد، رویکرد جدیدی را در قبال تروریسم اتخاذ کرد. بر بنیاد این متون حملات یازده سپتامبر بر [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] و هر عمل تروریستی دیگر به‌عنوان تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی معرفی گردید.<ref>Giles Carnero, TERRORIST ACTS AS THREATS TO INTERNATIONAL PEACE AND | ||
SECURITY, uhu.es website.</ref> در قطع‌نامه ۱۳۷۳ از تمامی دولت‌ها خواسته شد که با پناه‌گاه و منابع مالی گروه‌های تروریستی مبارزه کنند. به‌منظور نظارت و تهسیل تطبیق محتوای قطع‌نامه، «کمیته مبارزه با تروریسم» (CTC) شورای امنیت در همان سال ۲۰۰۱م۱۳۸۰ش ایجاد گردید و در سال ۲۰۰۴م۱۳۸۳ش نیز در راستای حمایت از برنامه‌های کمیته مبارزه با تروریسم «اداره اجرایی مبارزه با تروریسم» (CTED) تأسیس شد.<ref>Global Terrorism | SECURITY, uhu.es website.</ref> در قطع‌نامه ۱۳۷۳ از تمامی دولت‌ها خواسته شد که با پناه‌گاه و منابع مالی گروه‌های تروریستی مبارزه کنند. به‌منظور نظارت و تهسیل تطبیق محتوای قطع‌نامه، «کمیته مبارزه با تروریسم» (CTC) شورای امنیت در همان سال ۲۰۰۱م۱۳۸۰ش ایجاد گردید و در سال ۲۰۰۴م۱۳۸۳ش نیز در راستای حمایت از برنامه‌های کمیته مبارزه با تروریسم «اداره اجرایی مبارزه با تروریسم» (CTED) تأسیس شد.<ref>Global Terrorism | ||
, | , ۲۰۰۹, P8</ref> همچنین گروه جی ۸ «گروه اقدام مبارزه با تروریسم» را ایجاد کردند.<ref>Global Terrorism , 2009, P8</ref> امکان دستیابی گروه‌های تروریستی به تسلیحات کشتار جمعی و افزیش دامنه حملات تروریستی، باعث شده است که این پدیده به‌عنوان تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت جهانی ارزیابی شود. | ||
===گستره حملات تروریستی=== | ===گستره حملات تروریستی=== | ||
بر اساس یافته‌های موسسه اقتصاد و صلح که در سال ۲۰۲۳م/۱۴۰۲ش منتشر شده است، با اینکه کاهش ۲۸ درصدی در حملات تروریستی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد، ۳۹۵۵ حمله در نقاط مختلف جهان گزرش شده است. از جانب دیگر قدرت مرگباری حملات تروریستی ۲۶ درصد افزایش یافته است.<ref>Global terrorism index 2023, Institute for Economics & Peace.</ref> [[افغانستان]]، عراق، [[سومالی]]، بورکینافاسو، [[سوریه]]، نیجریه، [[مالی]]، نیجر و [[پاکستان]] به ترتیب ده کشوری هستند که در معرض بیشترین حملات تروریستی طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱م/۱۳۹۰-۱۴۰۰ش، قرار داشته‌اند.<ref>Global terrorism index 2022, P19, Institute for Economics & Peace</ref> به استناد این گزارش داعش و شاخه‌های منطقه‌ای آن مرگبارترین گروه تروریستی در سال ۲۰۲۲م بوده است که در تمامی ده کشور یاد شده اقدامات تروریستی داشته است. در افغانستان و پاکستان [[داعش شاخه خراسان]] (ISK)، در مالی، [[بورکینافاسو]]، [[نیجریه]] و [[نیجر]] داعش شاخه غرب آفریقا (ISWA) و در [[عراق]]، سوریه و سومالی [[داعش]] از عوامل اقدامات تروریستی دانسته شده است. الشباب، ارتش آزادی‌بخش بلوچستان (BLA) و جماعت نصرت الاسلام و المسلمین (JNIM) در رده‌های بعدی مرگبارترین گروه‌های تروریستی قرار گرفته‌اند و [[طالبان]]، بوکوحرام، [[تحریک طالبان پاکستان]] (TTP)، حزب کارگران کردستان (PKK) جایگاه‌های بعدی را از آن خود کرده‌اند.<ref>Global terrorism index 2022, P20-28, Institute for Economics & Peace</ref> | بر اساس یافته‌های موسسه اقتصاد و صلح که در سال ۲۰۲۳م/۱۴۰۲ش منتشر شده است، با اینکه کاهش ۲۸ درصدی در حملات تروریستی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد، ۳۹۵۵ حمله در نقاط مختلف جهان گزرش شده است. از جانب دیگر قدرت مرگباری حملات تروریستی ۲۶ درصد افزایش یافته است.<ref>Global terrorism index 2023, Institute for Economics & Peace.</ref> [[افغانستان]]، عراق، [[سومالی]]، بورکینافاسو، [[سوریه]]، نیجریه، [[مالی]]، نیجر و [[پاکستان]] به ترتیب ده کشوری هستند که در معرض بیشترین حملات تروریستی طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱م/۱۳۹۰-۱۴۰۰ش، قرار داشته‌اند.<ref>Global terrorism index 2022, P19, Institute for Economics & Peace</ref> به استناد این گزارش داعش و شاخه‌های منطقه‌ای آن مرگبارترین گروه تروریستی در سال ۲۰۲۲م بوده است که در تمامی ده کشور یاد شده اقدامات تروریستی داشته است. در افغانستان و پاکستان [[داعش شاخه خراسان]] (ISK)، در مالی، [[بورکینافاسو]]، [[نیجریه]] و [[نیجر]] داعش شاخه غرب آفریقا (ISWA) و در [[عراق]]، سوریه و سومالی [[داعش]] از عوامل اقدامات تروریستی دانسته شده است. الشباب، ارتش آزادی‌بخش بلوچستان (BLA) و جماعت نصرت الاسلام و المسلمین (JNIM) در رده‌های بعدی مرگبارترین گروه‌های تروریستی قرار گرفته‌اند و [[طالبان]]، بوکوحرام، [[تحریک طالبان پاکستان]] (TTP)، حزب کارگران کردستان (PKK) جایگاه‌های بعدی را از آن خود کرده‌اند.<ref>Global terrorism index 2022, P20-28, Institute for Economics & Peace</ref> | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
}} | }} | ||
اصطلاحاتی که به‌لحاظ محتوا و آثار نزدیک به تروریسم دانسته شده و در فقه و متون اسلامی آمده‌اند<ref>جمشیدی، طوسی، | اصطلاحاتی که به‌لحاظ محتوا و آثار نزدیک به تروریسم دانسته شده و در فقه و متون اسلامی آمده‌اند<ref>جمشیدی، طوسی، «تبیین رابطه جهاد و تروریسم در اسلام سیاسی (از منظر امامیه و تکفیریها)»، ۱۳۹۷ش، ص۱۵۴.</ref> عبارتند از: | ||
*[[محاربه]]: | *[[محاربه]]: آشکارکردن سلاح به قصد اخافه مردم، | ||
*[[بغی]]: شورش و خروج علیه امام و حاکم؛ | *[[بغی]]: شورش و خروج علیه امام و حاکم؛ | ||
*فَتْک: حمله پنهانی و کشتن کسی؛ | *فَتْک: حمله پنهانی و کشتن کسی؛ | ||
*اغتیال: از پای در آوردن دشمن به صورت پنهانی و غافلگیرانه؛ | *اغتیال: از پای در آوردن دشمن به صورت پنهانی و غافلگیرانه؛ | ||
*ارهاب: استفاده از زور و تهدید به قصد دستیابی به قدرت؛ | *ارهاب: استفاده از زور و تهدید به قصد دستیابی به قدرت؛ | ||
<ref>عالی‌پور، «نسبیت مفهومی تروریسم از نگاه فقه»، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۱.حاتمی، | <ref>عالی‌پور، «نسبیت مفهومی تروریسم از نگاه فقه»، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۱.حاتمی، «تروریسم از دیدگاه اسلام»، ۱۳۹۰ش، ص۳۴. </ref>با توجه به اینکه این مفاهیم در بردارنده عناصری از قبیل ایجاد رعب و وحشت، اعمال خشونت، کاربرد سلاح و به چالش کشیدن نظم و امنیت عمومی، هستند، نزدیک و برخی حتی معادل تروریسم فهم شده‌اند.<ref>عالی‌پور، «نسبیت مفهومی تروریسم از نگاه فقه»، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۱.حاتمی، «تروریسم از دیدگاه اسلام»، ۱۳۹۰ش، ص۳۴.</ref> قابل ذکر است که برخی کارشناسان با وجود شباهت‌های که مفاهیم یاد شده با تروریسم دارند، معتقدند که هیچ یک از این مفاهیم را نمی‌توان معادل دقیق تروریسم دانست.<ref>عالی‌پور، «نسبیت مفهومی تروریسم از نگاه فقه»، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۴.</ref> از نظر برخی پژوهشگران اندیشه سیاسی اسلام، اقدام به این قبیل عملیات به هر صورت و تحت هر شرایطی ممنوع و [[حرام]] است.<ref>حاتمی، «تروریسم از دیدگاه اسلام»، ۱۳۹۰ش، ص۳۴.</ref> خودداری [[مسلم بن عقیل]] از [[ترور]] [[عبیدالله بن زیاد]] در سال [[سال ۶۱ هجری قمری|۶۱ق]] در خانه [[هانی بن عروه]] در شهر [[کوفه]]، به‌عنوان یکی از شواهد دال بر حرمت اقدام تروریستی نزد شیعیان بر شمرده شده است.<ref> حاتمی، «کنکاشی در مبانی و تعاریف ترور و تروریسم، ۱۳۸۰ش.</ref> | ||
مبنای [[قران|قرانی]] حرمت محاربه و لزوم برخورد قاطع با محارب [[آیه محاربه|آیه ۳۳ سوره مائده]] که از آن به‌عنوان آیه محاربه نیز یاد می‌شود، <ref>إِنَّمَا جَزَاءُ | مبنای [[قران|قرانی]] حرمت محاربه و لزوم برخورد قاطع با محارب [[آیه محاربه|آیه ۳۳ سوره مائده]] که از آن به‌عنوان آیه محاربه نیز یاد می‌شود،<ref>إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ یقَتَّلُوا أَوْ یصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ ینْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ۚ ذَٰلِک لَهُمْ خِزْی فِی الدُّنْیا ۖ وَلَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ.</ref> دانسته شده است.<ref>عالی‌پور، «نسبیت مفهومی تروریسم از نگاه فقه»، ۱۳۸۹ش، ص۱۴۲.</ref> بنابراین تروریسم از نگاه [[فقه سیاسی|فقه سیاسی شیعه]] حرام و ممنوع اعلام شده است.<ref>حاتمی، «تروریسم از دیدگاه اسلام»، ۱۳۹۰ش، ص۳۴. ونیز رجوع کنید به:گودرزی، سنت نبوی در مقابله با تروریسیم</ref> | ||
==حملات تروریستی علیه شیعیان== | ==حملات تروریستی علیه شیعیان== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
===تروریسم دولتی=== | ===تروریسم دولتی=== | ||
[[File:USA Attack.jpg|thumb|تصویری از لحظه حمله تروریستی [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] بر [[قاسم سلیمانی]] و [[ابومهدی المهندس]] در فرودگاه [[بغداد]]-دی ماه ۱۳۹۸ش]] | [[File:USA Attack.jpg|thumb|تصویری از لحظه حمله تروریستی [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] بر [[قاسم سلیمانی]] و [[ابومهدی المهندس]] در فرودگاه [[بغداد]]-دی ماه ۱۳۹۸ش]] | ||
تروریسم دولتی به گونه‌ای از تروریسم اطلاق شده است که یک دولت یا مجموعه‌ای از دولت‌ها به صورت مستقیم برای سرکوب و ترساندن مخالفان خود آنها را ترور کنند. همچنین دخالت یک کشور یا مجموعه‌ای از کشورها در امور داخلی دیگران به منظور تضعیف، زوال و براندازی مصداق تروریسم دولتی خوانده شده است. حمایت مادی و معنوی از گروه‌های مخالف یک نظام سیاسی که اقدام به‌بمب‌گذاری، آدم ربایی، هواپیما ربایی و [[ترور]] مقامات عالی رتبه یک کشور می‌کنند، نیز نوعی تروریسم دولتی دانسته شده است.<ref>حاتمی، | تروریسم دولتی به گونه‌ای از تروریسم اطلاق شده است که یک دولت یا مجموعه‌ای از دولت‌ها به صورت مستقیم برای سرکوب و ترساندن مخالفان خود آنها را ترور کنند. همچنین دخالت یک کشور یا مجموعه‌ای از کشورها در امور داخلی دیگران به منظور تضعیف، زوال و براندازی مصداق تروریسم دولتی خوانده شده است. حمایت مادی و معنوی از گروه‌های مخالف یک نظام سیاسی که اقدام به‌بمب‌گذاری، آدم ربایی، هواپیما ربایی و [[ترور]] مقامات عالی رتبه یک کشور می‌کنند، نیز نوعی تروریسم دولتی دانسته شده است.<ref>حاتمی، «تروریسم از دیدگاه اسلام»، ۱۳۹۰ش، ص۳۰.</ref> ترور [[قاسم سلیمانی]]، فرمانده پیشین [[نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]] همراه با [[ابومهدی المهندس]] جانشین فرمانده [[حشد شعبی]] از مصادیق روشن تروریسم دولتی خوانده شده است.<ref>شهبازی و بسامی، «تروریسم دولتی در حقوق بین الملل؛ با نگاهی بر ترور سردار قاسم سلیمانی»، ۱۴۰۱ش، ص۱۱</ref> سلیمانی در سفر غیر جنگی در دی ماه ۱۳۹۸ش، در فرودگاه [[بغداد]] و به‌دستور مستقیم رئیس جمهور وقت [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا،]] [[ترور]] شد.<ref>شهبازی و بسامی، «تروریسم دولتی در حقوق بین الملل؛ با نگاهی بر ترور سردار قاسم سلیمانی»، ۱۴۰۱ش، ص۱۱.</ref> | ||
===تروریسم بین‌المللی=== | ===تروریسم بین‌المللی=== | ||
تروریسم بین‌المللی از دهه ۱۹۷۰م به بعد مورد استفاده قرار گرفته است و اشاره به نوعی از تروریسم دارد که اقدامات خشونت‌آمیز توسط گروه‌های سیاسی در خارج از مرزهای کشور متبوع‌شان صورت گیرد.<ref>پور سعید، «تحول | تروریسم بین‌المللی از دهه ۱۹۷۰م به بعد مورد استفاده قرار گرفته است و اشاره به نوعی از تروریسم دارد که اقدامات خشونت‌آمیز توسط گروه‌های سیاسی در خارج از مرزهای کشور متبوع‌شان صورت گیرد.<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۹.</ref> قاضی شریف بسیونی حقوق‌دان [[مصر|مصری]] تروریسم بین‌المللی را این گونه تعریف کرده است: «رفتار اجبار آفرین فردی یا دسته‌جمعی همراه با اعمال استراتژی خشونت و ترور که یک عنصر بین‌المللی را در بر گیرد و یا علیه یک هدف تحت حمایت بین‌المللی باشد و منظور از ارتکاب آن نیز ایجاد نتیجه قدرت‌طلبانه باشد.»<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۴۹</ref> دیوید راپوپورت محقق انگلیسی مسایل تروریسم، چهار موج یا مرحله را برای تروریسم بین‌المللی در دنیای پساوستفالیا از همدیگر تفکیک کرده است. | ||
*موج نخست؛ آنارشیستی | *موج نخست؛ آنارشیستی | ||
اولین موج بین‌المللی تروریسم در دهه ۱۸۸۰م شروع و به مدت چهار دهه تا ۱۹۲۰م ادامه داشت. کنش غالب در موج اول قتل و یا [[ترور]] شخصی گزارش شده است.<ref> | اولین موج بین‌المللی تروریسم در دهه ۱۸۸۰م شروع و به مدت چهار دهه تا ۱۹۲۰م ادامه داشت. کنش غالب در موج اول قتل و یا [[ترور]] شخصی گزارش شده است.<ref>Coker, Globalisation and Terrorism, P3, University of Toronto</ref> | ||
*موج دوم؛ ضد استعماری و یا قومی | *موج دوم؛ ضد استعماری و یا قومی | ||
از دهه ۱۹۲۰م شروع و در دهه ۱۹۶۰م میلادی رو به افول گذارد. گفته شده که در موج دوم اهداف نظامی مشخص مورد حمله قرار می‌گرفتند.<ref> | از دهه ۱۹۲۰م شروع و در دهه ۱۹۶۰م میلادی رو به افول گذارد. گفته شده که در موج دوم اهداف نظامی مشخص مورد حمله قرار می‌گرفتند.<ref>Coker, Globalisation and Terrorism, P3, University of Toronto</ref> | ||
*موج سوم؛ چپی یا مارکسیستی | *موج سوم؛ چپی یا مارکسیستی | ||
از اواخر دهه ۱۹۶۰م ظهور کرد و تا دهه ۱۹۹۰م ادامه داشت. مشخصه بارز موج سوم هواپیما ربایی یا آدم ربایی و گروگانگیری دانسته شده است. ناظران معتقدند جهانی شدن تروریسم از دیگر ویژگی‌های این موج است.<ref> | از اواخر دهه ۱۹۶۰م ظهور کرد و تا دهه ۱۹۹۰م ادامه داشت. مشخصه بارز موج سوم هواپیما ربایی یا آدم ربایی و گروگانگیری دانسته شده است. ناظران معتقدند جهانی شدن تروریسم از دیگر ویژگی‌های این موج است.<ref>Coker, Globalisation and Terrorism, P3, University of Toronto. </ref> | ||
*موج چهارم؛ مذهبی | *موج چهارم؛ مذهبی | ||
[[File:5759815.jpg|thumb|تصویری منسوب به گروه تروریستی [[داعش]]]] | [[File:5759815.jpg|thumb|تصویری منسوب به گروه تروریستی [[داعش]]]] | ||
از اواخره دهه ۱۹۹۷م شروع گردید و بر اساس پیش‌بینی محقق نامبرده ممکن است تا ۲۰۲۵م ادامه یابد. خصوصیت برجسته موج چهارم را | از اواخره دهه ۱۹۹۷م شروع گردید و بر اساس پیش‌بینی محقق نامبرده ممکن است تا ۲۰۲۵م ادامه یابد. خصوصیت برجسته موج چهارم را [[عملیات انتحاری]] تشکیل می‌دهد.<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۱.</ref> بر اساس یک تحقیق تنها در دو دهه پایانی قرن بیستم یک چهارم قربانیان اقدامات تروریستی را [[شیعه|مسلمانان شیعه]] تشکیل داده‌اند.<ref>Coker, Globalisation and Terrorism, p3, University of Toronto.</ref> بر اساس آمار دیگر نزدیک به نیمی از تروریست‌های فعال بین‌المللی در سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۳م مذهبی بوده‌اند.<ref>مطلبی، آرایش و رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسلامی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۴.</ref> از این جهت برخی کارشناسان، [[تروریسم مذهبی]] را به‌عنوان گونه مستقل معرفی کرده‌اند.<ref>مطلبی، آرایش و رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسلامی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، ۱۳۹۵ش، ص۱۲۳</ref> | ||
===تروریسم نوین=== | ===تروریسم نوین=== | ||
اصطلاح تروریسم نوین پس از حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱م گسترش یافت اما ناظران پیشینه کاربرد آن را به پایان جنگ سرد برگردانده‌اند.<ref>پور سعید، «تحول | اصطلاح تروریسم نوین پس از حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱م گسترش یافت اما ناظران پیشینه کاربرد آن را به پایان جنگ سرد برگردانده‌اند.<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۲.</ref> برخی پژوهشگران غربی تروریسم نوین را به منزله جنگ علیه چیزی تلقی کرده‌اند که در [[خاورمیانه]] به معنای «انحطاط و سقوط اخلاقی غرب» تلقی شده است.<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۲.</ref> عملیات یازده سپتامبر ۲۰۰۱م به‌عنوان نقطه عطف در گسست از تروریسم قدیم به تروریسم جدید معرفی شده است. از این رو [[اسامه بن لادن]] و شبکه تروریستی [[القاعده]] در صدر مثال‌های تروریسم جدید قرار گرفتند.<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۲.</ref> بر اساس دیدگاه ایزابل دایوستین پژوهشگر [[هلندی]] تاریخ روابط، تروریسم جدید اولاً به‌لحاظ مرتکبان و سازماندهی، طبیعتی فراملی دارد؛ ثانیاً مبتنی بر نوعی الهام و افراط‌گرایی مذهبی است؛ ثالثاً تروریست‌های جدید به سلاح‌های کشتار جمعی دسترسی دارند و هدفشان حمله به بیشترین مردم ممکن است و رابعاً آنها قربانیان خود را به دقت انتخاب و دستچین نمی‌کنند، بلکه آنها را به صورت «فله‌ای» و غیرتبعیض‌آمیز برمی‌گزینند.<ref>پور سعید، «تحول تروریسم در روابط بین الملل»، ۱۳۸۸ش، ص۱۵۳</ref> کریستوفر کوکر پژوهشگر مدرسه اقتصاد و علوم سیاسی لندن معتقد است که عملیات تروریسم نوین اساسا علیه شهروندان صورت می‌گیرد و نه دولت‌ها.<ref>Coker,Globalisation and Terrorism, P3, University of Toronto</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۹۴: | خط ۹۴: | ||
*کارگری، نوروز، «مفهوم تروریسم»، مندرج در فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل، سال دهم، شماره سی و هفتم، ۱۳۹۶ش. | *کارگری، نوروز، «مفهوم تروریسم»، مندرج در فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل، سال دهم، شماره سی و هفتم، ۱۳۹۶ش. | ||
*مطلبی، مسعود، حسین آرایش و سید رضا رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسالمی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، مندرج در فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره چهارم، زمستان ۱۳۹۵ش. | *مطلبی، مسعود، حسین آرایش و سید رضا رحیمی عماد «تروریسم ازمنظر بنیادگرایان اسالمی رادیکال و فقه سیاسی شیعه؛ با نگاهی به عملیات‌های استشهادی»، مندرج در فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره چهارم، زمستان ۱۳۹۵ش. | ||
* گودرزی، مرتضی، سنت نبوی در مقابله با تروریسیم، در مجله «فقه، کاوشی نو در فقه | * گودرزی، مرتضی، سنت نبوی در مقابله با تروریسیم، در مجله «فقه، کاوشی نو در فقه اسلامی»، شماره ۵۴، سال ۱۳۸۶ش. | ||
{{چپ‌چین}} | {{چپ‌چین}} | ||
*The Practical Guide to Humanitarian Law, [https://guide-humanitarian-law.org/content/article/3/terrorism/ «Terrorism Definition»], web site of Médecins Sans Frontières, visited August 5, 2023. | *The Practical Guide to Humanitarian Law, [https://guide-humanitarian-law.org/content/article/3/terrorism/ «Terrorism Definition»], web site of Médecins Sans Frontières, visited August 5, 2023. | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
*Rand Corporation, [https://www.rand.org/topics/domestic-terrorism.html Domestic Terrorism], Rand website, Visited August 7, 2023. | *Rand Corporation, [https://www.rand.org/topics/domestic-terrorism.html Domestic Terrorism], Rand website, Visited August 7, 2023. | ||
*Britannica, [https://www.britannica.com/topic/terrorism/Types-of-terrorism terrorism], Britannica website, Updated July 26, 2023, Visited August 5, 2023. | *Britannica, [https://www.britannica.com/topic/terrorism/Types-of-terrorism terrorism], Britannica website, Updated July 26, 2023, Visited August 5, 2023. | ||
* | *Coker, Christopher, [http://www.g7.utoronto.ca/conferences/2002/tokyo/cocker.pdf Globalisation and Terrorism], University of Toronto, Published: 2002, Visited: August 8, 2023. | ||
*Giles Carnero, Rosa, [https://rabida.uhu.es/dspace/bitstream/handle/10272/15562/TERRORIST_ACTS%20_AS_THREATS.pdf?sequence=2 TERRORIST ACTS AS THREATS TO INTERNATIONAL PEACE AND SECURITY], uhu.es website, Visited: August 8, 2023. | *Giles Carnero, Rosa, [https://rabida.uhu.es/dspace/bitstream/handle/10272/15562/TERRORIST_ACTS%20_AS_THREATS.pdf?sequence=2 TERRORIST ACTS AS THREATS TO INTERNATIONAL PEACE AND SECURITY], uhu.es website, Visited: August 8, 2023. | ||
*Global terrorism index 2022, Institute for Economics & Peace. | *Global terrorism index 2022, Institute for Economics & Peace. | ||