آیه ۱۶۹ سوره آل‌عمران: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه ۱۶۹ سوره آل‌عمران''' به ادامه زندگی [[شهادت|شهیدان]] و بهره‌مندی آنها از نعمت‌های ویژه خداوند در [[برزخ]] اشاره دارد. هرچند مطابق [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه، مصداق آن‌ را شهدای [[غزوه احد|جنگ اُحُد]] دانسته‌اند؛ ولی با توجه به مضمون عامش، آن را شامل همهٔ شهدا می‌دانند، بلکه برخی معتقدند این آیه، هر کس که در راه خدا کشته شود را در بر می‌گیرد، گرچه احکام شهید بر او جاری نگردد.<br>به گفته [[تفسیر قرآن|مفسران]] هرچند درک برزخ برای دیگران نیز وجود دارد، ولی از آنجا که شهیدان زندگی ویژه‌ای در آنجا دارند، تنها نام آنها برده شده است.   

آیه ۱۶۹ [[سوره آل‌عمران]] از [[سوره‌های مکی و مدنی|آیات مدنی]] است<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۲، ۶۹۳.</ref> و نزول آن را پس از [[غزوه احد|جنگ اُحُد]] دانسته‌اند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۶۸.</ref> [[خدا]] پس از آنکه در [[آیه]] قبل به سرزنش [[منافق|منافقان]] نسبت به شهدای جنگ احد اشاره نمود، در این آیه گوشزد می‌کند، گمان نکنید کسانی که در راه خدا کشته شدند دیگر حیاتی ندارند، بلکه آنها در جهانی دیگر به زندگی خود ادامه داده و از نعمت‌های خداوند بهره می‌برند.<ref>فیض الاسلام، ترجمه و تفسیر قرآن، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۱۴۸ و ۱۴۹.</ref><br>در [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|کتاب احتجاج طبرسی]] نقل شده است که [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب(س)]] در [[خطبه حضرت زینب در شام|خطبه در مجلس یزید]]، پس از ذکر جنایات او نسبت به خاندان [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، این آیه را درباره [[شهدای کربلا]] تلاوت نمود.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۰۹.</ref><br>آیه مذکور بر ضریح حرم حضرت عباس (نصب [[سال ۱۳۹۵ هجری شمسی|سال ۱۳۹۵ش]]) نیز حک شده است.<ref>[https://alkafeel.net/ar-news/index.php?id=3929&lang=pr «اولین کتیبه ضریح حضرت عباس(ع)»]، شبکه جهانی الکفیل.</ref> از این آیه در مجالس و پیام‌های مربوط به شهدا نیز استفاده می‌گردد.<ref>[https://fars.iqna.ir/fa/news/2478538/وَلاَ-تَحْسَبَنَّ-الَّذِينَ-قُتِلُواْ-فِی-سَبِيلِ-اللّهِ-أَمْوَاتًا-بَلْ-أَحْیَاء-عِندَ-رَبِّهِمْ-یُرْزَقُونَ-حيات-طيبه-شهداست «يادواره شهدای اطلاعات فارس»]، خبرگزاری ایکنا؛ [https://lib.eshia.ir/50080/18/223/یرزقون «پیام امام خمینى به خانواده‌هاى شهدا»]، کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref>

برخی [[تفسیر قرآن|مفسران]] معتقدند منظور از کشتگان راه خدا، شهدای احد هستند، عده‌ای دیگر مصداق آن را شهدای [[غزوه بدر|بدر]] و بعضی نیز شهدای [[سریه بئر معونه|حادثه بِئر مَعونه]] دانسته‌اند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۲، ۸۸۱.</ref> [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] بر اساس [[اسباب نزول|شأن نزول]] آیه، آن را درباره شهدای احد دانسته، ولی با توجه به مضمون عام آن و نیز حدیثی از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۸۲ش، ج۲، ۸۸۱.</ref> آیه را شامل همهٔ شهدا می‌داند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۶۹.</ref> در [[تفسیر علی بن ابراهیم قمی (کتاب)|تفسیر قمی]] حدیثی درباره این آیه و آیه بعدی (فَرِحینَ بِما آتاهُم الله مِن فَضلِه) از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل شده است، که حضرت [[امامیه|شیعیان]] را از مصادیق این آیه معرفی نمودند که وقتی وارد [[بهشت]] شده و با کرامت الهی روبه‌رو می‌شوند، برادران ایمانی خود را بشارت می‌دهند.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۲۷.</ref><br>[[سید عبدالحسین طیب]] (درگذشت: [[سال ۱۳۷۰ هجری شمسی|۱۳۷۰ش]]) از علمای شیعه نیز معتقد است، آیه هر کسی که در راه خدا کشته شود و لو احکام شهید بر او جاری نگردد مثل [[امامان شیعه|ائمه]]،  اصحاب آنها و بسیاری از علما و مؤمنانی که برای دین کشته شدند را نیز شامل می‌شود؛ زیرا در آیه لفظ شهید ندارند، بلکه گفته است «مقتول فِی سَبِیلِ اللَّهِ» (کشتهٔ راه خدا).<ref>طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۴۲۵.</ref> [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در پیامی، این آیه را برای شهدای [[جنگ ایران و عراق]] به کار برده و گفته است: اگر نبود براى شهدای در راه خداوند مگر این آیه، در معرفى مقام بلندپایه شهدا، کافى بود.<ref>[https://lib.eshia.ir/50080/18/223/یرزقون «امام خمینی، صحیفه نور، ج۱۸، ص۲۲۳»]، کتابخانه مدرسه فقاهت.</ref>

منظور از حیات که در آیه برای شهدا ذکر شده را همان [[برزخ|زندگی برزخی]] دانسته‌اند، نه زندگی مادی و نه بهشتی که در [[آخرت|جهان آخرت]] است.<ref>طباطبائی، المیزان فی تفسیر القرآن‏، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۷۲؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۷۰.</ref> البته زندگی برزخی اختصاص به شهیدان ندارد، دیگران نیز دارای حیات برزخی هستند؛ ولی از آنجا که حیات [[شهادت|شهیدان]] یک حیات ویژه و آمیخته با انواع نعمت‌های معنوی است، تنها نام از آنها برده شده است. آنها به‌قدری غرق نعمت‌های حیات معنوی هستند که گویا زندگی سایر برزخیان در مقابل آنها چیزی نیست.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۷۰.</ref>