سوره فلق: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سوره فَلَق''' صد و سیزدهمین [[سوره]] و از [[سوره‌های مکی قرآن]] است که در [[جزء (قرآن)|جزء]] سی‌ام جای دارد. نام‌گذاری این سوره به نام فلق به معنای صبح و سپیده‌دم از آیه اول آن گرفته شده است. سوره فلق جزو سوره‌های [[چهار قل|چهارقل]] است. [[خدا|خداوند]] در این سوره به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] دستور می‌دهد از هر شرّی به خدا پناه ببرد، مخصوصاً از شر تاریکی شب، زنان افسونگر و شر [[حسد|حسودان]]. برخی از مفسران [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] گویند این سوره هنگامی [[نزول قرآن|نازل]] شد که مردی یهودی، پیامبر(ص) را [[سحر|سِحر]] کرد و پیامبر به سبب آن بیمار شد. پس از آمدن [[جبرئیل]] و نزول سوره فلق و [[سوره ناس|ناس]]، آیاتی از آن بر پیامبر(ص) خوانده شد و او از بستر بیماری برخاست. برخی از عالمان [[شیعه]] به این سخن اشکال کرده‌اند و گفته‌اند سحر و جادو بر پیامبر(ص) اثر نمی‌کند.

سوره فلق و ناس را [[معوذتین|مُعَوِّذتین]] گویند؛ چراکه برای [[تعویذ]] خوانده می‌شوند. در فضیلت [[تلاوت]] سوره فلق نقل شده هر کس دو سوره ناس و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های [[پیامبران]] الهی را قرائت کرده است. همچنین نقل شده پيامبر(ص) دو سوره فلق و ناس را محبوب‌ترينِ [[فهرست ترتیبی سوره‌های قرآن|سوره‌ها]] نزد خداوند می‌دانست.

سوره فلق جزو [[سوره‌های مکی]] و در [[ترتیب نزول]]، بیستمین سوره‌ای است که بر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] [[نزول قرآن|نازل]] شده است. این سوره در [[چینش کنونی قرآن|چینش کنونی]] [[مصحف|مُصحَف]]، صد و سیزدهمین سوره است<ref>معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۶۶.</ref> و در [[جزء (قرآن)|جزء]] سی‌ام [[قرآن]] جای دارد.[[علامه طباطبایی]] نویسنده [[تفسیر المیزان]] سوره را بر اساس  روایاتی که در شأن نزولش آمده مدنی  دانسته است. <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۲۰، ص۳۹۲.

[[خدا|خداوند]] در سوره فلق به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] دستور می‌دهد که از هر شرّی به خدا پناه ببرد، مخصوصاً از شر تاریکی شب، شر زنان افسونگر و شر [[حسد|حسودان]]. به گفته [[علامه طباطبایی]] در [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]] مراد از «النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ» فقط زنان ساحر نیستند بلکه هر شخصی است که [[جادو|سحر و جادو]] انجام می‌دهد.<ref>طباطبایی، الميزان، ۱۳۸۲ش، ج۲۰، ص۳۹۲ـ۳۹۴.</ref> در [[تفسیر نمونه (کتاب)|تفسیر نمونه]] نیز آمده است: سوره فلق به پیامبر و [[اسلام|مسلمانان]] تعلیم می‌دهد در برابر هر شری به [[خدا]] پناه ببرند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۴۵۴.</ref>

درباره [[اسباب نزول|شأن نزول]] این سوره، [[حدیث|روایتی]] در منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نقل شده است که عالمان [[شیعه]] آن را نپذیرفته‌اند.<ref>طباطبایی، الميزان، ۱۳۸۲ش، ج۲۰، ص۳۹۴.</ref> در کتاب «الدر المَنثور» از کتاب‌های تفسیری اهل سنت آمده است مردى [[يهود|يهودى]]، [[پیامبر اسلام(ص)|پیامبر(ص)]] را سِحر كرد. [[جبرئیل]] نزد پيامبر(ص) آمد و مُعَوِّذتین (سوره فلق و [[سوره ناس|ناس]]) را آورد و گفت مردى يهودى تو را سحر كرده و سحر او در فلان چاه است. پیامبر(ص) [[امام علی علیه السلام|علی بن ابی‌طالب]] را فرستاد تا سِحر را بياورد؛ سپس دستور داد گره‌هاى آن را باز کند و براى هر گره، یک آيه از [[معوذتین|مُعَوِّذتين]] را بخواند. چون گره‌ها باز و اين دو سوره تمام شد، پيامبر اسلام(ص) سلامتى خود را باز يافت.<ref>سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۴۱۷.</ref>

[[سید رضی]] (درگذشته [[سال ۴۰۶ هجری قمری|۴۰۶ق]]) در [[تفسیر قرآن|تفسیر]] [[آیه]] چهارم سوره فلق (و از شرّ دمندگان افسون در گره‌ها) می‌نویسد: این [آیه] استعاره<ref>مراد از استعاره در اینجا، عام است و شامل اقسام استعاره، کنایه، مجاز عقلی و اقسام تشبیه است چرا که تاریخ نگارش این کتاب چند دهه قبل از تدوین علم معانی و بیان بوده است. (رجوع کنید به: سید رضی، تلخیص البیان فی مجازات القرآن، ۱۴۰۷ق، مقدمه محمد الحسینی المشکوة، ص ۱۱.</ref> است و مراد از آن پناه بردن به خدا از شر زنانی است که تصمیم‌های راسخانه مردان را [که از شدت استواری به گره تشبیه شده است] با مکرشان از بین می‌برند و توان آنان را با نیرنگشان سست می‌کنند.<ref>سید رضی، تلخیص البیان فی مجازات القرآن، ۱۴۰۷ق، ص۲۸۰.</ref> برخی از مفسران [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]]<ref>مثل زمخشری.</ref> نیز [[سحر]] و [[چشم زخم]] را نپذیرفته‌اند.<ref>قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه نامه: [[بهاءالدین خرمشاهی]]، ذیل سوره فلق.</ref> در عین حال علامه طباطبایی می‌نویسد این آیه و آیه ۱۰۲ [[سوره بقره]] نشان می‌دهند قرآن واقعیت‌داشتن سحر و جادو را تصدیق کرده است.<ref>طباطبایی، الميزان، ۱۳۸۲ش، ج۲۰، ص۳۹۳.</ref>

از [[پیامبر(ص)]] نقل شده است هر کس دو [[سوره ناس]] و فلق را بخواند، مانند آن است که همه کتاب‌های [[پیامبران]] الهی را قرائت کرده  است.<ref>طبرسی، مجمع البیان،۱۳۳۸ ق، ج۱۰، ص ۴۹۱</ref> از [[امام باقر(ع)]] نیز نقل شده است هر كسی در [[نماز شب]] خود، در [[نماز وتر|نماز وَتْر]] سوره‌های مُعَوِّذَتین (ناس و فلق) و [[سوره اخلاص|اخلاص]] را بخواند، به او خطاب شود كه ای بنده خدا مژده باد بر تو كه خداوند نماز وتر تو را قبول كرد.<ref>طبرسی،  مجمع البيان، ۱۳۳۸ ق، جلد ۱۰ ص ۴۹۱.</ref> همچنین نقل شده است پيامبر(ص) دو [[سوره]] فلق و [[سوره ناس|ناس]] را محبوب‌ترينِ سوره‌ها نزد خداوند می‌دانست.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳‌ق ،ج۹۲،ص ۳۶۸.</ref> در نقلی دیگر از پیامبر(ص) آمده است هر کس سوره‌های [[سوره اخلاص|توحید]] و [[سوره ناس|ناس]] و فلق را هر شب ده مرتبه بخواند، مانند این است که تمام [[قرآن]] را قرائت کرده و از [[گناه|گناهانش]] خارج می‌شود، مانند روزی که از مادر متولد شده و اگر در آن روز یا شب بمیرد، به مرگ [[شهادت]] مرده است.<ref>طبرسی،  مجمع البیان،۱۳۳۸ ق، ج۱۰، ص ۴۹۱</ref> در مورد خواص سوره فلق نقل شده است پیامبر(ص) با خواندن مُعَوِّذَتین، [[امام حسن مجتبی(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] را [[تعویذ]] می‌کرده است.<ref>نگاه کنید: دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج ۲، ص ۱۲۷۱-۱۲۷۲.</ref>