پرش به محتوا

علویان (سوریه): تفاوت میان نسخه‌ها

۳۲ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۳
ویکی سازی
بدون خلاصۀ ویرایش
(ویکی سازی)
خط ۱: خط ۱:
{{دیگر کاربردها|علویان (ابهام‌زدایی)}}
{{دیگر کاربردها|علویان (ابهام‌زدایی)}}
[[پرونده:قلمرو دولت مستقل علویان سوریه.png|350px|بندانگشتی|نقشه [[سوریه]] و [[لبنان]] در دوره قیمومیت [[فرانسه]]؛ قلمرو دولت مستقل علویان با رنگ بنفش نشان داده شده است.]]
[[پرونده:قلمرو دولت مستقل علویان سوریه.png|350px|بندانگشتی|نقشه [[سوریه]] و [[لبنان]] در دوره قیمومیت [[فرانسه]]؛ قلمرو دولت مستقل علویان با رنگ بنفش نشان داده شده است.]]
'''علویان سوریه'''، '''نُصیریه''' یا '''انصاریه''' یکی از فرقه‌های [[شیعه]] در کشور [[سوریه]]. در برخی منابع تاریخی و کتاب‌های ملل و نحل از آنها به عنوان یکی از فرقه‌های [[غالیان|غالی]] یاد شده است. پیدایش این فرقه به [[قرن سوم هجری]] برمی‌گردد. محل اصلی سکونت نصیریه در شمال [[شام]] بوده است. علویان سوریه در دوره‌های مختلف تاریخی همواره مورد ظلم و ستم دولت‎های [[اهل سنت و جماعت|سنی مذهب]] شام قرار می‎گرفتند. شیعی بودن نُصیریه در کنار رویکرد غالیانه برخی از انشعابات این فرقه، نقش مؤثری در افزایش فشار دولت‎ها علیه آنان داشته است. نُصیریه علاوه بر کشور سوریه، در جنوب [[ترکیه]]، شمال [[لبنان]] و در [[فلسطین]] نیز زندگی می‌کنند. آنان در [[قرن چهاردهم هجری|قرن چهاردهم]] و [[قرن پانزدهم هجری|پانزدهم هجری]] پس از چندین قرن رنج و بدبختی توانستند به قدرت برسند. [[بشار اسد]] رئیس جمهور سوریه از طائفه علویان به شمار می‌رود.  
'''علویان سوریه'''، '''نُصیریه''' یا '''انصاریه''' یکی از فرقه‌های [[شیعه]] در کشور [[سوریه]]. در برخی منابع تاریخی و کتاب‌های ملل و نحل از آنها به عنوان یکی از فرقه‌های [[غالیان|غالی]] یاد شده است. پیدایش این فرقه به قرن سوم هجری برمی‌گردد. محل اصلی سکونت نصیریه در شمال [[شام]] بوده است. علویان سوریه در دوره‌های مختلف تاریخی همواره مورد ظلم و ستم دولت‎های [[اهل سنت و جماعت|سنی مذهب]] شام قرار می‎گرفتند. شیعی بودن نُصیریه در کنار رویکرد غالیانه برخی از انشعابات این فرقه، نقش مؤثری در افزایش فشار دولت‎ها علیه آنان داشته است. نُصیریه علاوه بر کشور سوریه، در جنوب [[ترکیه]]، شمال [[لبنان]] و در [[فلسطین]] نیز زندگی می‌کنند. آنان در قرن چهاردهم هجری و قرن پانزدهم هجری پس از چندین قرن رنج و بدبختی توانستند به قدرت برسند. بشار اسد رئیس جمهور سوریه از طائفه علویان به شمار می‌رود.  


==پیدایش نصیریه==
==پیدایش نصیریه==
بیشتر مورخان و نویسندگان ملل و نحل پیدایش این فرقه را در [[قرن سوم هجری]] دانسته‎اند. این فرقه در دوره [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] یا دوران [[غیبت صغرا|غیبت صغری]] در [[عراق]] شکل گرفت. این فرقه به [[محمد بن نصیر|محمد بن نُصیر]] از نزدیکان [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] و بنابر برخی منابع از اصحاب امام حسن عسکری منتسب است.  
بیشتر مورخان و نویسندگان ملل و نحل پیدایش این فرقه را در قرن سوم هجری دانسته‎اند. این فرقه در دوره [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] یا دوران [[غیبت صغرا]] در [[عراق]] شکل گرفت. این فرقه به [[محمد بن نصیر|محمد بن نُصیر]] از نزدیکان [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] و بنابر برخی منابع از اصحاب امام حسن عسکری منتسب است.  
===محمد بن نصیر===
===محمد بن نصیر===
{{اصلی| محمد بن نصیر}}
{{اصلی| محمد بن نصیر}}
بر اساس گزارش‎ منابع رجالی در دوران امام هادی انحرافاتی از [[محمد بن نصیر]] آشکار گردید که منجر به تبری امام از وی و طرد او شد. این وضعیت در دوره [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری (ع)]] نیز ادامه یافت. انحرافات وی در دوره امام حسن عسکری بر [[غلو]] در حق [[امامان شیعه|ائمه (ع)]] متمرکز بود. بنیانگذار فرقه نصیریه در دوره [[غیبت صغرا|غیبت صغری]]، ادعای بابیت و [[نواب اربعه|سفارت]] [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] کرد. بر اساس این، او مدعی شده بود [[محمد بن عثمان عمری|محمد بن عثمان]] دومین نائب از نواب اربعه امام زمان است. این اقدام وی موجب شد از حلقه نزدیکان امام منع شود. ابن نصیر پس از مطرود شدن، ادعای [[نبوت]] و [[الوهیت]] کرد. او به [[تناسخ]] معتقد بود و درباره امام هادی غلو کرده، ادعای [[ربوبیت]] وی را مطرح می‎کرد.
بر اساس گزارش‎ منابع رجالی در دوران [[امام هادی علیه‌السلام|امام هادی(ع)]] انحرافاتی از [[محمد بن نصیر]] آشکار گردید که منجر به تبری امام از وی و طرد او شد. این وضعیت در دوره [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری (ع)]] نیز ادامه یافت. انحرافات وی در دوره امام حسن عسکری بر [[غلو]] در حق [[امامان شیعه|ائمه (ع)]] متمرکز بود. بنیانگذار فرقه نصیریه در دوره [[غیبت صغرا|غیبت صغری]]، ادعای بابیت و [[نواب اربعه|سفارت]] [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] کرد. بر اساس این، او مدعی شده بود [[محمد بن عثمان عمری]] دومین نائب از [[نواب اربعه]] [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(عج)]] است. این اقدام وی موجب شد از حلقه نزدیکان امام منع شود. ابن نصیر پس از مطرود شدن، ادعای [[نبوت]] و [[الوهیت]] کرد. او به [[تناسخ]] معتقد بود و درباره امام هادی غلو کرده، ادعای [[ربوبیت]] وی را مطرح می‎کرد.


پس از ابن نصیر، محمد بن جندب جانشین وی شد اطلاعات تاریخی در مورد او موجود نیست. بعد از ابن جندب نیز محمد جنان جنبلانی که بعدها طریقت [[جنبلانیه]] را در [[تصوف]] پایه‌گذاری کرد جانشین وی شد.
پس از ابن نصیر، محمد بن جندب جانشین وی شد اطلاعات تاریخی در مورد او موجود نیست. بعد از ابن جندب نیز محمد جنان جنبلانی که بعدها طریقت [[جنبلانیه]] را در [[تصوف]] پایه‌گذاری کرد جانشین وی شد.


جنبلانی به [[مصر]] سفر کرد و در آنجا با [[حسین بن حمدان خصیبی]]، فرد تاریخ ساز فرقه نصیریه، آشنا شده و او را به شاگردی پذیرفت. خصیبی پس از وفات جنبلانی در [[سال ۲۸۷ هجری قمری]] در [[عراق]]، جانشین وی و زعیم علویان شد.<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۵۸؛ موسی، پیدایش نصیریان، ص۱۰۷-۱۲۲؛ حریری، العلویون النصیریون، ص۳۰-۳۱.</ref>
جنبلانی به [[مصر]] سفر کرد و در آنجا با [[حسین بن حمدان خصیبی]]، فرد تاریخ ساز فرقه نصیریه، آشنا شده و او را به شاگردی پذیرفت. خصیبی پس از وفات جنبلانی در سال ۲۸۷ [[سال هجری قمری|هجری قمری]] در [[عراق]]، جانشین وی و زعیم علویان شد.<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۵۸؛ موسی، پیدایش نصیریان، ص۱۰۷-۱۲۲؛ حریری، العلویون النصیریون، ص۳۰-۳۱.</ref>


خصیبی از عراق به [[حلب]] رفته و در دوره [[سیف الدوله]] حمدانی دعوت خود را ادامه داد. خصیبی توانست با آمیختن آموزه‎های نصیری با تصوف و همچنین با حمایت دولت [[حمدانیان|حمدانی]] به ویژه سیف‎الدوله پایه‎های نصیریه را در [[شام]] تثیبت کرده و به طور کلی انتقال نصیریه از عراق به مناطق شمالی شام را فراهم کند.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۶۶.</ref>
خصیبی از عراق به [[حلب]] رفته و در دوره [[سیف الدوله]] حمدانی دعوت خود را ادامه داد. خصیبی توانست با آمیختن آموزه‎های نصیری با تصوف و همچنین با حمایت دولت [[حمدانیان|حمدانی]] به ویژه سیف‎الدوله پایه‎های نصیریه را در [[شام]] تثیبت کرده و به طور کلی انتقال نصیریه از عراق به مناطق شمالی شام را فراهم کند.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۶۶.</ref>


==نصیریه در دوره حمدانیان==
==نصیریه در دوره حمدانیان==
[[خاندان حمدانیان|حمدانیان]] در اواخر [[قرن سوم هجری قمری|قرن سوم هجری]] و تمام [[قرن چهارم هجری قمری|قرن چهارم هجری]] با مرکزیت [[موصل]] و در ادامه [[حلب]] در شام حکومت کردند. حمدانیان دولتی شیعی و [[امامیه|امامی]] مذهب بودند که نقش مهمی در نشر [[شیعه|تشیع]] در شام داشتند. رویکرد شیعی [[سیف الدوله|سیف الدوله حمدانی]] فضای مناسبی را برای گسترش نصیریه در شام ایجاد کرد. بر اساس برخی از گزارش‎ها سیف الدوله برای علویان در دستگاه حاکمیت جایگاه ویژه‎ای قرار داده بود. علویان خود معتقدند سیف الدوله، خصیبی را در نشر دعوت فرقه نصیریه یاری کرد و خصیبی نیز به صورت متقابل کتاب الهدایة الکبری را که معروفترین کتاب وی است را به سیف الدوله تقدیم کرد.<ref>عثمان، العلویون بین الاسطورة والحقیقة، ص۱۵۷؛ غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۶۰.</ref>
[[خاندان حمدانیان|حمدانیان]] در اواخر قرن سوم [[سال هجری قمری|هجری قمری]] و تمام قرن چهارم هجری قمری با مرکزیت [[موصل]] و در ادامه [[حلب]] در شام حکومت کردند. حمدانیان دولتی شیعی و [[امامیه|امامی]] مذهب بودند که نقش مهمی در نشر [[شیعه|تشیع]] در شام داشتند. رویکرد شیعی [[سیف الدوله|سیف الدوله حمدانی]] فضای مناسبی را برای گسترش نصیریه در شام ایجاد کرد. بر اساس برخی از گزارش‎ها سیف الدوله برای علویان در دستگاه حاکمیت جایگاه ویژه‎ای قرار داده بود. علویان خود معتقدند سیف الدوله، خصیبی را در نشر دعوت فرقه نصیریه یاری کرد و خصیبی نیز به صورت متقابل کتاب الهدایة الکبری را که معروفترین کتاب وی است را به سیف الدوله تقدیم کرد.<ref>عثمان، العلویون بین الاسطورة والحقیقة، ص۱۵۷؛ غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۲۶۰.</ref>


رابطه متقابل خلیفه حمدانی با رهبر نصیریه تا آنجا پیش رفته بود که گاه گزارش‎های مبالغه‌آمیزی در رابطه با آن ارائه شده است. در برخی از این گزارش‎ها پیروزی حمدانیان در جنگ با روم تنها با حمایت خصیبی و نفوذ معنوی او میسر بوده است<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۴۴۰.</ref> که به اعتقاد برخی پژوهشگران، این گزارش‎ها نوعی مبالغه در حق یک پیشوای دینی بوده است اما دست کم می‎توان به جایگاه خصیبی به عنوان دومین شخصیت مهم نصیریه یا به عبارتی مؤسس دوم این فرقه پی‎برد.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۷۵.</ref>
رابطه متقابل خلیفه حمدانی با رهبر نصیریه تا آنجا پیش رفته بود که گاه گزارش‎های مبالغه‌آمیزی در رابطه با آن ارائه شده است. در برخی از این گزارش‎ها پیروزی حمدانیان در جنگ با روم تنها با حمایت خصیبی و نفوذ معنوی او میسر بوده است<ref>غالب طویل، تاریخ العلویین، ص۴۴۰.</ref> که به اعتقاد برخی پژوهشگران، این گزارش‎ها نوعی مبالغه در حق یک پیشوای دینی بوده است اما دست کم می‎توان به جایگاه خصیبی به عنوان دومین شخصیت مهم نصیریه یا به عبارتی مؤسس دوم این فرقه پی‎برد.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۷۵.</ref>
خط ۲۴: خط ۲۴:
==علویان در دوره حکومت‌های ضد شیعی==
==علویان در دوره حکومت‌های ضد شیعی==
===نصیریه در دوره سلاجقه شام===
===نصیریه در دوره سلاجقه شام===
تشکیل حکومت [[سلجوقیان]] [[شام]] در [[سال ۴۸۷ هجری قمری|سال ۴۸۷ق]] اگرچه مقاومتی جدی در برابر حملات [[صلیبیان]] به شمار می‎رفت، اما نخستین اقدامات ضد شیعی نیز در این دوره در مناطق شمالی شام اتفاق افتاد. سلاجقه که از ترکان [[سنی]] متعصب بودند، نگاهی منفی به تشیع و [[فرق تشیع|فرق شیعه]] در شام، یعنی [[اسماعیلیه|اسماعیلیان]] و [[علویان]]، داشتند.<ref>حلبی، زبدة الحلب، ص۲۵۹ و ۲۶۰.</ref>
تشکیل حکومت [[سلجوقیان]] [[شام]] در سال ۴۸۷ [[سال هجری قمری|هجری قمری]] اگرچه مقاومتی جدی در برابر حملات [[صلیبیان]] به شمار می‎رفت، اما نخستین اقدامات ضد شیعی نیز در این دوره در مناطق شمالی شام اتفاق افتاد. سلاجقه که از ترکان [[سنی]] متعصب بودند، نگاهی منفی به تشیع و [[فرق تشیع|فرق شیعه]] در شام، یعنی [[اسماعیلیه|اسماعیلیان]] و [[علویان]]، داشتند.<ref>حلبی، زبدة الحلب، ص۲۵۹ و ۲۶۰.</ref>


برخوردهای ضد شیعی سلاجقه در [[حلب]] در حالی روی داد که همچنان فضای شیعی در این شهر غالب بود و برخی از شیعیان از مناصب حکومتی بالایی همچون قضاوت برخوردار بودند. فشار سلاجقه علیه [[علویان]] تا آنجا بود که برخی پژوهشگران دلیل اصلی مهاجرت علویان از حلب به [[لاذقیه]] را فشارهای شدید سلجوقیان ضد شیعیان دانسته‎اند.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۸۸ و ۸۹.</ref>
برخوردهای ضد شیعی سلاجقه در [[حلب]] در حالی روی داد که همچنان فضای شیعی در این شهر غالب بود و برخی از شیعیان از مناصب حکومتی بالایی همچون قضاوت برخوردار بودند. فشار سلاجقه علیه [[علویان]] تا آنجا بود که برخی پژوهشگران دلیل اصلی مهاجرت علویان از حلب به [[لاذقیه]] را فشارهای شدید سلجوقیان ضد شیعیان دانسته‎اند.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۸۸ و ۸۹.</ref>


[[واقعه رأس ماسین]] که در آن شمار زیادی از علویان و مشایخ آنان به دست ترکان سلجوقی کشته شدند، یکی از مصیبت‎های بزرگ علویان در این دوره است.<ref>غالب الطویل، تاریخ العلویین، ص۳۷۵.</ref>در کنار این اقدامات خشونت آمیز، فعالیت‎های فرهنگی ضد شیعیان نیز صورت می‎گرفت. سلاجقه نه تنها مانع فعالیت‎های فرهنگی علویان می‎شدند بلکه با تأسیس مدارس [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] تلاش زیادی برای گسترش فضای ضد شیعی می‎کردند.<ref>ناصری طاهری، بعلبک شهر آفتاب و حلب شهر ستارگان، ص۹۱.</ref> فشارهای سلجوقیان شام علیه علویان تا [[سال ۵۲۱ هجری قمری|سال ۵۲۱ق]] یعنی تا سقوط این حکومت به دست عمادالدین زنگی ادامه داشت.
[[واقعه رأس ماسین]] که در آن شمار زیادی از علویان و مشایخ آنان به دست ترکان سلجوقی کشته شدند، یکی از مصیبت‎های بزرگ علویان در این دوره است.<ref>غالب الطویل، تاریخ العلویین، ص۳۷۵.</ref>در کنار این اقدامات خشونت آمیز، فعالیت‎های فرهنگی ضد شیعیان نیز صورت می‎گرفت. سلاجقه نه تنها مانع فعالیت‎های فرهنگی علویان می‎شدند بلکه با تأسیس مدارس [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] تلاش زیادی برای گسترش فضای ضد شیعی می‎کردند.<ref>ناصری طاهری، بعلبک شهر آفتاب و حلب شهر ستارگان، ص۹۱.</ref> فشارهای سلجوقیان شام علیه علویان تا سال ۵۲۱ [[سال هجری قمری|هجری قمری]] یعنی تا سقوط این حکومت به دست عمادالدین زنگی ادامه داشت.


===نصیریه در دوره زنگیان===
===نصیریه در دوره زنگیان===
پس از شکست دولت سلجوقیان [[شام]] به دست عمادالدین زنگی در ۵۲۱ق در حلب، سلسله زنگیان بر شام و شمال [[عراق]] حکومت کردند. این تغییر حکومت نه تنها از فشار بر علویان کاسته نشد بلکه تا حدودی اقدامات ضد شیعی نیز تشدید شد. نورالدین محمود زنگی که پس از پدرش عمادالدین، به حکومت رسید به عنوان یکی از متعصب‎ترین حاکمان ضدشیعی حلب و شمال شام تا این دوره شناخته می‌شود.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۸۹ و ۹۰.</ref>
پس از شکست دولت سلجوقیان [[شام]] به دست عمادالدین زنگی در ۵۲۱ق در حلب، سلسله زنگیان بر شام و شمال [[عراق]] حکومت کردند. این تغییر حکومت نه تنها از فشار بر علویان کاسته نشد بلکه تا حدودی اقدامات ضد شیعی نیز تشدید شد. نورالدین محمود زنگی که پس از پدرش عمادالدین، به حکومت رسید به عنوان یکی از متعصب‎ترین حاکمان ضدشیعی حلب و شمال شام تا این دوره شناخته می‌شود.<ref>برومند اعلم، جامعه علویان سوریه، ص۸۹ و ۹۰.</ref>


او از [[سال ۵۴۱ هجری قمری|سال ۵۴۱ق]] با شعائر شیعی به شدت مبارزه کرد؛ برای نمونه گفتن [[حی علی خیر العمل]] را در [[اذان]] ممنوع اعلام کرد. این اقدامات واکنش شیعیان را در پی ‎داشت و موجب درگیری با گروه‎های سنی شد.<ref>ابن العدیم حلبی، زبده الحلب من تاریخ حلب، ص۳۳۱-۳۳۲.</ref><ref>عثمان، تاریخ الشیعة، ص۱۰۹.</ref><ref>جعفریان، مقالات تاریخی، ج۷، (تشیع در حلب)، ص۱۱۰ و ۱۱۱.</ref>
او از سال ۵۴۱ [[سال هجری قمری|هجری قمری]] با شعائر شیعی به شدت مبارزه کرد؛ برای نمونه گفتن [[حی علی خیر العمل]] را در [[اذان]] ممنوع اعلام کرد. این اقدامات واکنش شیعیان را در پی ‎داشت و موجب درگیری با گروه‎های سنی شد.<ref>ابن العدیم حلبی، زبده الحلب من تاریخ حلب، ص۳۳۱-۳۳۲.</ref><ref>عثمان، تاریخ الشیعة، ص۱۰۹.</ref><ref>جعفریان، مقالات تاریخی، ج۷، (تشیع در حلب)، ص۱۱۰ و ۱۱۱.</ref>


اقدامات متعصبانه زنگیان منجر به بروز نزاع‎های فرقه‎ای و استمرار سیاست آوارگی علویان شد. حاکمان زنگی در برخی مواقع برای تضعیف شیعیان فتنه‎ای میان شیعه و سنی ایجاد می‎کردند که در یک مورد شمار زیادی از شیعیان کشته شدند.<ref>برومند اعلم، جامعه علوبان سوریه، ص۹۰.</ref>
اقدامات متعصبانه زنگیان منجر به بروز نزاع‎های فرقه‎ای و استمرار سیاست آوارگی علویان شد. حاکمان زنگی در برخی مواقع برای تضعیف شیعیان فتنه‎ای میان شیعه و سنی ایجاد می‎کردند که در یک مورد شمار زیادی از شیعیان کشته شدند.<ref>برومند اعلم، جامعه علوبان سوریه، ص۹۰.</ref>
confirmed، templateeditor
۱۲٬۳۴۴

ویرایش