Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۳۵۲
ویرایش
آیه وضو: تفاوت میان نسخه‌ها
←دلالت آیه بر وجوب وضو برای نماز
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
==دلالت آیه بر وجوب وضو برای نماز== | ==دلالت آیه بر وجوب وضو برای نماز== | ||
در | در آیه، جملهٔ «إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ، فَاغْسِلُوا ...»، «هرگاه خواستید نماز به جا آورید، بشویید...» به انجام وضو امر کرده است که از نظر فقیهان، بر وجوب وضو برای نماز دلالت می‌کند.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۸.</ref> | ||
همچنین از | همچنین از دیدگاه فقیهان، این آیه به‌طور واضح، بر شرط بودن [[طهارت]] برای صحت [[نماز]] دلالت می‌کند<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۲۹۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۹۱؛ ایروانی، دروس تمهیدیة فی تفسیر آیات الأحکام، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۵۶.</ref> و از آن چنین برداشت می‌شود که وجوب طهارت یا وضو، وجوب مستقلی نیست، بلکه [[واجب تبعی|وجوب تَبَعی]] است؛<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۲۹۷؛ ایروانی، دروس تمهیدیة فی تفسیر آیات الأحکام، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۵۶.</ref> یعنی وضو برای کسی که نمی‌خواهد نماز به‌جا آورد، واجب نیست و لذا در صورت ترک آن، عقاب نمی‌شود.<ref>ایروانی، دروس تمهیدیة فی تفسیر آیات الأحکام، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۵۶.</ref> | ||
==شستن صورت== | ==شستن صورت و دست‌ها== | ||
طبق فتوای فقیهان شیعه و سنی، بنا بر آیه، صورت اولین عضوی است که در وضو، واجب است شسته شود؛ چون ابتدا آمده است: «فَاغْسِلُوا وُجوهَکُم.»<ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۱۶.</ref> واژه «وُجُوه» جمع «وَجه» و به معنای چهره و صورت است.<ref>دهخدا، فرهنگ‌لغت دهخدا، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه «وجه».</ref> همچنین بنا به اجماع فقهای مسلمان، با توجه به آنچه در آیه آمده «فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ؛ صورت و دست‌هایتان را تا آرنج بشویید.»، شستن دست‌ها در وضو واجب است.<ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۱۶؛ مغنیة، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ص۳۶.</ref> البته در اینکه چه مقداری از دست واجب است شسته شود و جهت شست‌وشوی دست‌ها به چه صورت است، میان فقهای امامیه و [[اهل سنت]] اختلاف‌نظر وجود دارد:<ref>فاضل جواد، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۴۲-۴۳.</ref> | |||
*فقهای امامیه اجماع دارند بر اینکه واجب است در وضو آرنج نیز شسته شود و همچنین واجب است که جهتِ شستن دست‌ها از آرنج به سمت نوک انگشتان باشد؛<ref>شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، دار احیاء التراث العربی، ج۳، ص۴۵۰-۴۵۱؛ سبزواری، مهذب الاحکام، دار التفسیر، ج۲، ص۳۳۳.</ref> چرا که اولاً بنا به نظر برخی، کلمه «إلی» در «اِلی المرافق» به‌معنای «مع»، یعنی همراهی است و بدین معناست که در وضو، شستن آرنج نیز لازم است.<ref>شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۷۸؛ همدانی، مصباح الفقیه، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۲۱.</ref> ثانیاً چه در وضو و چه در غیر وضو، شستن دست به‌طور طبیعی از بالا به پایین است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۲۲۱.</ref> ثالثاً از [[سنت|سنت پیامبر(ص)]] و [[سنت|امامان معصوم(ع)]]، وجوب شستن دست‌ها از آرنج به سمت نوک انگشتان و همچنین شستن خود آرنج فهمیده می‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۷ و ۳۹۳؛ فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۰؛ غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی (تقریرات درس خارج فقه آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی)، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۸۱.</ref> | |||
*از نظر بیشتر فقهای اهل سنت شستن آرنج در وضو واجب است.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۳؛ جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۳۷، ص۳۰.</ref> برخی فقیهان اهل سنت گفته‌اند از آیه چنین برداشت می‌شود که جهت شستن دست‌ها باید از نوک انگشتان به سمت آرنج باشد.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۴؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۳.</ref> به‌گفته [[فخر رازی]] از نظر بیشتر فقهای [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، شستن دست‌ها از آرنج به سمت نوک انگشتان، خللی در صحت وضو وارد نمی‌کند؛ ولی بهتر آن است که از نوک انگشتان به سمت آرنج شسته شود.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۴.</ref> | |||
*از نظر بیشتر فقهای اهل سنت شستن آرنج در وضو واجب است.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۳؛ جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۳۷، ص۳۰.</ref> برخی فقیهان اهل سنت گفته‌اند از آیه چنین برداشت می‌شود که جهت شستن دست‌ها باید از نوک انگشتان به سمت آرنج باشد.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۴؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۳.</ref> به‌گفته [[فخر رازی]] از نظر بیشتر فقهای [[اهل سنت و جماعت| | |||
==مسح== | ==مسح== | ||
از نظر همه فقهای مسلمان با توجه به این بخش از آیه «وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ؛ و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى [هر دو پا] مسح | از نظر همه فقهای مسلمان با توجه به این بخش از آیه: «وَامْسَحُوا بِرُءُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ؛ و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى [هر دو پا] مسح كنيد»، مسح سر و پا در وضو واجب است؛<ref>ابن‌قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۹۲؛ غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی (تقریرات درس خارج فقه آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی)، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۱۰۸.</ref> اما در چگونگی انجام مسح و محدوده آن، بین فقهای امامیه و اهل‌سنت، اختلاف‌نظر هست.<ref>ابن‌قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۹۳؛ غروی تبریزی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی (تقریرات درس خارج فقه آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی)، ۱۴۱۰ق، ج۵، ص۱۰۸.</ref> | ||
===مسح سر=== | ===مسح سر=== | ||
امامیه و شافعیه معتقدند مسحِ قسمتی از سر، | [[امامیه]] و شافعیه معتقدند مسحِ قسمتی از سر، به‌اندازه‌ای که به آن مسح گفته شود، کافی است.<ref>فاضل مقداد، کنزل العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۰؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۲.</ref> از نظر آن‌ها حرف «باء» در «بِرُءُوسِكُمْ» به معنای «بعضی» است و منظور از آن کشیدن مسح روی قسمتی از سر است، نه همه آن.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۵، ص۹۶؛ فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۴؛ فاضل جواد، مسالک الافهام إلی آیات الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۴۴.</ref> البته امامیه با استناد به برخی [[حدیث|روایات]]<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۶۲.</ref> و [[اجماع]]<ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان فی احکام القرآن، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۱۷.</ref> بر این باورند که آن جزء سر، باید جلوی سر باشد<ref>فاضل جواد، مسالک الافهام إلی آیات الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۴۴.</ref> و شافعیه بر این نظرند که در آیه تعیین نکرده است که کدام قسمتی از سر باشد و لذا هرجای سر را مسح بکشند جایز است.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۴-۴۰۵.</ref> همچنین از نظر شافعیه، شستن یا پاشیدن آب بر روی سر به جای مسح نیز جایز است؛ ولی امامیه آن را جایز نمی‌دانند.<ref>مغنیة، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ص۳۶؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۲.</ref> | ||
البته امامیه با استناد به برخی [[حدیث|روایات]]<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۶۲.</ref> و [[اجماع]]<ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان فی احکام القرآن، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۱۷.</ref> بر این باورند که آن جزء سر، باید جلوی سر باشد<ref>فاضل جواد، مسالک الافهام إلی آیات الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۱، ص۴۴.</ref> و شافعیه بر این نظرند که در آیه تعیین نکرده است که کدام قسمتی از سر باشد و لذا | |||
از نظر حنابله مسح همه سر و حتی گوش‌ها واجب است.<ref>مغنیة، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ص۳۶.</ref> مالکیه مسح همه سر غیر از گوش‌ها را واجب دانسته‌اند | از نظر حنابله مسح همه سر و حتی گوش‌ها واجب است.<ref>مغنیة، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ص۳۶.</ref> مالکیه مسح همه سر غیر از گوش‌ها را واجب دانسته‌اند. از نظر حنفیه، مسح یک‌چهارم سر واجب است و فرو کردن سر درون آب یا ریختن آب بر روی آن، کفایت از مسح می‌کند.<ref>مغنیة، الفقه علی المذاهب الخمسة، ۱۴۲۱ق، ص۳۶.</ref> | ||
===مسح پا=== | ===مسح پا=== | ||
در کشیدن مسح بر روی پاها یا شستن | در کشیدن مسح بر روی پاها یا شستن آن‌ها، میان فقهای امامیه و اهل‌سنت اختلاف‌نظر هست.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۵.</ref> امامیه با استناد به سنت پیامبر و امامان معصوم<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۱۸-۴۲۳.</ref> و دلیل اجماع <ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، ص۱۸.</ref> بر این باورند که مسح پا، از نوک انگشتان تا برآمدگی پاها (کعبین)، واجب است و شستن آن به‌جای مسح، وضو را باطل می‌کند؛ حال آنکه بیشتر فقهای اهل‌سنت با استناد به سنت پیامبر<ref>مسلم، صحیح مسلم، دار إحیاء التراث العربی، ج۱، ص۲۱۵.</ref> و اجماع صحابه <ref>جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۴۳، ص۳۵۳.</ref> بر این نظرند که به جای مسح پا، واجب است پاها تا برآمدگی شسته شود.<ref>جمعی از نویسندگان، الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ۱۴۲۷ق، ج۲۲، ص۱۲۱ و ج۴۳، ص۳۵۲.</ref> | ||
==اختلاف قرائت‌ها در آیه== | ==اختلاف قرائت‌ها در آیه== | ||
دو قرائت مختلف از آیه وضو وجود دارد که به گفته مفسران، بنا به هر دو قرائت، مسح پا ثابت است:<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۵؛ فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۲-۱۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۲۲۲.</ref> | دو قرائت مختلف از آیه وضو وجود دارد که به گفته مفسران، بنا به هر دو قرائت، مسح پا ثابت است:<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۳۰۵؛ فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۲-۱۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۲۲۲.</ref> | ||