المنطق (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''المنطق''' کتابی از [[محمدرضا مظفر]] به زبان عربی و از آثار منطقی [[شیعه]] در [[قرن چهاردهم هجری شمسی|قرن چهاردهم]] است. این اثر که بیشتر با نام «منطق مظفر» شناخته می‌شود، از مشهورترین درسنامه‌های منطق در حوزه‌های علمیه و دانشکده‌های [[فلسفه اسلامی|فلسفه]] و [[منطق]] در [[ایران]] و [[عراق]] است. کتاب المنطق به‌عنوان متنی آموزشی نوشته شد و به‌همین دلیل نسبت به آثار منطقی پیش از خود، دارای امتیازاتی چون باب‌بندی ساده و روشن، نثر عربی روان و استفاده‌ از مثال‌های فراوان است. در نقد این کتاب به مواردی چون حذف بخش‌های مهمی از منطق و غلبه روحیه [[اصول فقه|اصولی]] بر آن اشاره شده است.

کتاب المنطق یا منطق مظفر، کتابی مقدماتی در موضوع [[منطق]] است. این کتاب را دارای این ویژگی‌ها دانسته‌اند: زبان شیوا، فصل‌بندی آموزشی، جامعیت نسبی، <ref>غرویان، «نقد ترجمه المنطق»، ص۹۲.</ref> حجم متناسب (نه کوتاه و نه بیش از اندازه مفصل).<ref>محمدی خراسانی، شرح منطق مظفر، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۹.</ref> این کتاب ابتدا در [[حوزه علمیه نجف]]، سپس [[حوزه علمیه قم]] و به دنبال آن در دانشگاه‌های ایران به عنوان کتابی درسی جای گرفت و جایگزین کتاب‌های گذشته شد. به گفتۀ احمد احمدی (مترجم و پژوهشگر فلسفه و منطق) پیش از المنطق، معمولاً [[حاشیه ملاعبدالله]] بر [[تهذیب المنطق و الکلام]] تفتازانی به نوآموزان تدریس می‌شد؛ اما بیان بسیار موجز و نثر عربی بسیار سنگین آن کتاب باعث شده بود تا بسیاری از طلاب از آموزش منطق باز بمانند.<ref> احمدی، «تأثیر نگارش روشمند در سهولت یادگیری»، ص۳.</ref>  

محمدرضا مظفر در [[نجف]] به دنیا آمد.<ref>خاقانی، شعراء الغری، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۴۵۱.</ref> او [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را نزد فقیهانی همچون [[محمدحسین غروی نائینی|محمدحسین نایینی]] و [[آقا ضیاء عراقی|آقا ضیاءالدین عراقی]]<ref>شبر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۱۰، ص۱۷۱.</ref> آموخت و در اصول و [[فلسفه اسلامی]] از دیدگاه‌های استاد دیگر خود، [[محمدحسین غروی اصفهانی]] تأثیر پذیرفت.<ref>مظفر، عقائد الامامیة، ۱۴۲۹ق، ص۳.</ref> وی رویکرد اصلاح‌گرایانه داشت و در [[تقریب مذاهب اسلامی|تقریب بین مذاهب]] کوشش می‌کرد.<ref>ابوالحسینی، «شیخ محمدرضا مظفر، اصلاحگر حوزه‌ها»، ص۱۱۷.</ref> به‌روز کردن محتوای کتاب‌های درسی و شیوه تدریس [[حوزه علمیه نجف|حوزه نجف]] از مهم‌ترین اقدامات مظفر به شمار می‌آید.<ref>قانصوه، المقدمات و التنبیهات فی شرح اصول الفقه، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۲۹.</ref> [[اصول الفقه (کتاب)|اصول الفقه]]، [[السقیفة (کتاب)|السقیفة]] و [[عقائد الامامیة (کتاب)|عقائد الامامیة]] از دیگر [[فهرست آثار محمدرضا مظفر|آثار]] اوست.<ref>آل‌محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۳۷۴ و ۳۷۵.</ref>

از نظر برخی منتقدان، گرچه المنطق در قرن بیستم نوشته شده است، از مباحث جدید منطق بی‌بهره است و تمام تمرکزش بر مباحثی است که امروزه جزو «تاریخ منطق» به حساب می‌آید.<ref>فلاحی، [https://www.irna.ir/news/83831380/، «منطق در فلسفه ما امری تزئینی است»]، خبرگزاری ایرنا.</ref> انتقاد دیگری که به این اثر وارد شده است، حذف برخی از مباحث اساسی مربوط به موجهات است. گرچه برخی این اتفاق را حذف مباحث کم‌فایده منطق خوانده‌اند و آن را جزو محاسن اثر به‌حساب آورده‌اند، <ref> مظفر، منطق، ترجمه شیروانی، ۱۳۹۲ش، ج۱، ص۱۴.</ref> از نظر دیگران این حذف به خلاف رویه اصلی منطق‌دانان است.<ref>فلاحی، [https://www.irna.ir/news/83831380/، «منطق در فلسفه ما امری تزئینی است»]، خبرگزاری ایرنا.</ref>

از نظر برخی منتقدان این انتخاب ناشی از این است که نویسنده منطق را به‌مثابه مقدمه‌ای برای آموختن علم اصول در نظر گرفته است.<ref>فلاحی، [https://www.irna.ir/news/83831380/، «منطق در فلسفه ما امری تزئینی است»]، خبرگزاری ایرنا.</ref> مسئله قابل مشاهده دیگر این کتاب عدم تناسب بین حجم فصول به‌ویژه باب مربوط به صناعات خمس است. این باب به‌تنهایی بیش از سی درصد حجم کتاب را تشکیل داده است.