تحلیل خمس: تفاوت میان نسخه‌ها

از میان فقیهان معاصر [[ناصر مکارم شیرازی]] معتقد است هیچ دلیل قابل قبولی برای تحلیل خمس در دست نیست و صرفا خمس در پولی که جهت [[مهریه زنان]] یا خرید [[کنیز]] داده می‌شود بخشیده شده تا مشکلی از جهت [[حلال‌زادگی]] برای شیعیان پیش نیاید. [[سید ابوالقاسم خویی]] تحلیل خمس را مختص به مالی می‌داند که خمس آن پرداخت نشده و از غیر شیعه به شیعه منتقل می‌شود. در مقابل روایات تحلیل خمس، روایاتی وجود دارد که به لزوم پرداخت خمس و راضی نبودن [[اهل‌بیت(ع)]] به استفاده از خمس اشاره دارند. این روایات به اخبار تشدید خمس معروف هستند.

تحلیل خمس یا اباحه آن، اجازه‌ای جهت پرداخت نکردن خمس از ناحیه [[امامان]] شیعه برای [[پیروانشان]] است.<ref>عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۴. </ref> بنابر نقل برخی پژوهشگران مستند این حکم صرفا [[حدیث|احادیث]] رسیده از اهل‌بیت(ع) است.<ref>عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۵.</ref> در [[وسائل الشیعة (کتاب)|کتاب وسائل الشیعه]] ۲۲ روایت در این‌باره از ائمه(ع) نقل شده است که دراین‌میان یک روایت نیز به نحو [[توقیعات امام مهدی(عج)|توقیع از امام زمان(عج)]] وجود دارد.<ref>عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۵.</ref> این روایات،‌ پاکی نطفه و بی‌انصافی نسبت به گرفتن خمس مالی که خمسش پرداخت نشده و به شیعه منتقل شده را از علل تحلیل خمس برشمرده‌اند.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۴۵.</ref>  

در مقابل نظریه تحلیل، روایات [[تشدید خمس]] بیان شده که مضمون آنها، تاکید به پرداخت خمس و حلال نبودن استفاده از خمس است. به باور [[شیخ حر عاملی|عاملی]] در [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعة]] روایات تشدید خمس مربوط به زمانی است که دو امر زیر وجود داشته باشند: ۱.سادات نیازمندی که بر امام تامین آنها واجب بوده. ۲.حضور [[وکلای اهل‌بیت(ع)|وکیلان امامان(ع)]] که این مبالغ را دریافت کنند.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعة، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۵۴۲-۵۴۳.</ref>

در برداشت فقیهان از روایات تحلیل خمس دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نور مفیدی ؛ نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۱۵۲.</ref> نظرات فقیهان در این‌باره به سه دسته قابل تقسیم است.<ref>نورمفیدی، «بررسی اخبار تحلیل خمس»، وبگاه اطلاع‌رسانی سید مجتبی نور مفیدی.</ref>

# لزوم پرداخت خمس و تاویل احادیث تحلیل خمس: به نقل [[علامه حلی]]، [[ابن جنید]] معتقد است تحلیل خمس از ناحیه ائمه(ع) شرعا ممکن نیست. چرا که تحلیل هر مالی باید از ناحیه مالک آن انجام شود و این در حالی است که امام مالک خمس نیست و صرفا حق تصرف در خمس را دارد.<ref>حلی (علامه)، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۴۱.</ref> همچنین [[سلار]] تحلیل را مختص [[انفال]] دانسته و پرداخت خمس را واجب می‌داند.<ref>سلار، المراسم العلویة، ۱۴۰۴ق، ص۱۴۰؛ عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۴۲.</ref>  

# بنابر برداشت برخی از پژوهشگران از عبارات ابن جنید، تحلیل، مختص به زمان حضور امام معصوم(ع) است. او معتقد است. هر امام می‌تواند مالی را که تحت اختیار اوست حلال کند. بنابراین حکم تحلیل خمس بعد از زمان حضور آن امام ملغی است.<ref>عبداللهی؛ قراملکی؛ مومنی؛ امام، «نگرشی بر اخبار تحلیل، نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه»، ص۱۱۹.</ref>