ما رأیت الا جمیلا: تفاوت میان نسخه‌ها

جمله «ما رأیت الا جمیلا» را از جملات مشهور<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/99262 «معنای «ما رأیت الا جمیلاً»]، خبرگزاری حوزه.</ref> [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب(س)]] بعد از [[واقعه کربلا|واقعه عاشورا]] می‌دانند.<ref>علوی علی‌آبادی، فاطمه سادات، «مارأیت الا جمیلا»، پژوهشنامه معارف حسینی، دوره ۴، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش؛ [http://shabestan.ir/detail/News/728513 «سرّ تولد «ما رأیتُ الّا جمیلاً» از دل مصائب کربلا»]، خبرگزاری شبستان؛ [https://www.hawzahnews.com/news/298553 «نگاه الهی حضرت زینب(س) به واقعه کربلا»]، خبرگزاری حوزه.</ref> این جمله به معنای «چیزی جز زیبایی ندیدم» ترجمه شده؛ هرچند برخی با توجه به صفت مشبه و شبه‌فعل بودن کلمه جمیل، این ترجمه را صحیح ندانسته و آن را به معنای «چیزی به جز صاحب جمال ندیدم» دانسته‌اند.<ref>[https://qasedoon.blog.ir/1392/11/25 «ما رأیت الا جمیلا را درست معنا کنیم»]، سایت قاصدون.</ref>

بنا بر گزارش‌های تاریخی [[عبیدالله بن زیاد]] پس از رویارویی با [[اسیران کربلا|اسرای کربلا]] در عمارت [[کوفه]]، شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] و یارانش را سبب رسوایی آنها از جانب [[خدا|خداوند]] عنوان کرد و از حضرت زینب پرسید: دیدی خدا با برادر و خاندانت چه کرد؟ حضرت زینب(س) در پاسخ، این جمله را به کار برد<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۲؛ مقرم، مقتل الحسین(ع)، بیروت، ص۳۴۱؛ اللهوف، ابن طاوس، ۱۳۴۸ش، ص۱۶۰.</ref> و در ادامه فرمود: اینان افرادی بودند که خداوند سرنوشتشان را [[شهادت]] تعیین کرده بود و آنان نیز به خوابگاه‌های ابدی خود رفتند و به همین زودی خداوند، میان تو و آنان جمع می‌کند تا تو را به محاکمه بکشد!<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۷؛ البدایةوالنهایة،ج۸،ص:۱۹۳؛ الکامل،ج۴،ص:۸۲</ref> آن زمان متوجه خواهی شد که پیروزی از آن چه کسی خواهد بود. مادرت به عزایت بنشیند،‌ ای پسر مرجانه.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۲۲.</ref> عبیدالله پس از جواب حضرت، عصبانی شد و تصمیم گرفت تا زینب(س) را به قتل برساند که با وساطت یکی از یارانش از این کار منصرف شد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۴۵۷؛ البدایةوالنهایة،ج۸،ص:۱۹۳؛</ref>

در منابع تاریخی همچون [[مقتل الحسین (ابومخنف)|وقعة الطف]]<ref>ابی مخنف، وقعة الطف، ص۲۶۲.</ref> و [[تاریخ طبری (کتاب)|تاریخ طبری]]<ref>(طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج ۵، ص۴۵۷.)</ref> به رغم اشاره به گفتگوی [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب(س)]] و [[عبیدالله بن زیاد]]، به جمله ما رأیت الا جمیلا اشاره نشده است. به همین علت افرادی همچون [[محمدهادی یوسفی غروی]] و دیگران معتقدند این جمله در کتب متقدم تاریخی نیامده است و اولین‌بار در قرن هفتم هجری قمری توسط  [[سید ابن طاووس|سید بن طاووس]] در کتاب [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|لهوف]] ذکر شده است.<ref>[http://shabestan.ir/detail/News/682866 «عدم تایید منابع تاریخی در نسبت دادن"ما رایت الا جمیلا" به حضرت زینب(س)»]، خبرگزاری شبستان.</ref> این در حالی است که جمله مذکور با کمی تفاوت در کتاب‌های متقدم‌تری چون [[الفتوح]] اثر [[ابن‌اعثم کوفی|ابن اعثم کوفی]] (م [[سال ۳۱۴ هجری قمری|۳۱۴ق]]) که هم‌عصر طبری است، نیز آمده است.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۲۲.</ref> {{یادداشت| مصحح کتاب الفتوح ابن اعثم، عبارت اصلی را «ما رأیت الا حِملا» عنوان کرده است که با توجه به سیاق جمله، عبارت «حملا» را صحیح ندانسته و آن را به «جمیلا» تغییر داده است.(ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۲۲، پاورقی.)}}

گفته شده هرچند [[واقعه کربلا|واقعه عاشورا]] برای [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب(س)]] بسیار سنگین بود؛ اما او را از هدفش منحرف نکرد<ref>علوی علی‌آبادی، فاطمه سادات، «مارأیت الا جمیلا»، پژوهشنامه معارف حسینی، دوره ۴، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش</ref> و تحمل آن را بیانگر شخصیت بالای حضرت زینب(س)،<ref>[https://fa.shafaqna.com/news/1319933 «شرح مقام ما رأیت الا جمیلا»]، شفقنا.</ref> [[ایمان]] و سعه وجودی بالای او دانسته‌اند؛<ref>علوی علی‌آبادی، فاطمه سادات، «مارأیت الا جمیلا»، پژوهشنامه معارف حسینی، دوره ۴، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش</ref> چنان‌که بیان چنین جمله‌ای در آن مقطع، نشانه‌ای از عظمت روح، اخلاص و تسلیم آن حضرت در برابر آزمایش و امتحان الهی قلمداد شده است.<ref>علوی علی‌آبادی، فاطمه سادات، «مارأیت الا جمیلا»، پژوهشنامه معارف حسینی، دوره ۴، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش</ref>  

عده‌ای به کار بردن این جمله توسط حضرت زینب(س) را نشانگر بعد عرفانی شخصیت او<ref>جمعی از نویسندگان، مع الرکب الحسینی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۱، [https://news.avayetowheed.ir/%D8%AC%D9%85%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%A7-%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D8%AC%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%B9%D8%B1%D9%81/ «جمله «ما رایت الا جمیلا» نشانگر بعد عرفانی شخصیت حضرت زینب(س) است»]، خبرگزاری حکمت و معرفت.</ref> و نهایت معرفت و تسلیم در برابر خداوند عنوان کرده‌اند.<ref>علوی علی‌آبادی، فاطمه سادات، «مارأیت الا جمیلا»، پژوهشنامه معارف حسینی، دوره ۴، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش</ref> بعضی بر این باورند که این جمله نگاهی توحیدی است که اعتقاد به امر و [[قضا و قدر|قضای الهی]] را نیز نشان می‌دهد.<ref>جمعی از نویسندگان، مع الرکب الحسینی، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۱۳۱؛ [http://shabestan.ir/detail/News/728513 «سرّ تولد «ما رأیتُ الّا جمیلاً» از دل مصائب کربلا، خبرگزاری شبستان].</ref> گفته شده است حضرت زینب(س) در روز عاشورا به دلیل جایگاه رفیع در اعتقاد به [[توحید]]، دو جمال را مشاهده کرد، یکی جمال ربوبیت خدای متعال و دیگری جمال عبودیت امام حسین(ع) و این به معنای اوج مقام محبت و رضای الهی است.<ref>[https://www.kebnanews.ir/news/431372 «حضرت زینب(س) چگونه به مقام «مارایت الا جمیلا» رسید»]، کبنا نیوز.</ref>

همچنین گفته شده که منظور حضرت زینب(س) از زیبایی، رفتار [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] و [[فهرست اصحاب امام حسین(ع)|یاران]] او و زیبایی [[شهادت]] و جان دادن در راه [[خدا]] بود.<ref>[https://www.mizanonline.ir/fa/news/649404 «مَا رَأَیتُ إِلَّا جَمِیلًا؛ جواب دندان شکن «حضرت زینب(ع) به ابن زیاد»]، خبرگزاری میزان.</ref> امام حسین(ع) و اصحاب او با اطاعت از فرمان الهی و انجام وظیفه‌ای که برعهده آنها بود به پیروزی و سعادت رسیدند؛ بنابراین هیچ چیزی برای آنها شیرین‎‌تر و زیباتر از عمل کردن به وظایف الهی نبود. چه آن اتفاق، آسان و خوشایند باشد و یا سخت و مصیبت‌بار.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/99262 «معنای «ما رأیت الا جمیلاً»]، خبرگزاری حوزه؛ [http://shabestan.ir/detail/News/728513 «سرّ تولد «ما رأیتُ الّا جمیلاً» از دل مصائب کربلا، خبرگزاری شبستان].</ref> حضرت زینب(س) نیز به همین دلیل همه آنچه را که اتفاق افتاده بود، زیبا قلمداد کرد.<ref>[https://hawzah.net/fa/Article/View/99262 «معنای «ما رأیت الا جمیلاً»، خبرگزاری حوزه].</ref>

عده‌ای خاستگاه جمله حضرت زینب(س) را زیبایی [[خدا|خداوند]] و افعال او دانسته و معتقدند که حضرت زینب(س) مصیبت‌های [[روز عاشورا|عاشورا]] را از این نظر زیبا دانست؛<ref>علوی علی‌آبادی، فاطمه سادات، «مارأیت الا جمیلا»، پژوهشنامه معارف حسینی، دوره ۴، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش؛ [https://ahlolbait.com/media/17881 «شرح عبارت "ما رأیت الا جمیلا" (بخش اول) - سید محمد مهدی میرباقری»]، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت(ع).</ref> برخی از محققان، تصور مشهوری که معتقد است حضرت زینب(س) هرچه را در [[کربلا]] رخ داده، زیبا قلمداد کرده است، خلاف واقع دانسته و معتقدند ایشان متناسب با سؤالی که در مورد کار خداوند با برادرش پرسید به پاسخگویی پرداخت. بنابراین جمله حضرت زینب(س) چند کلمه در تقدیر دارد و در اصل چنین است: «ما رأیت من الله الا صنعا جمیلا» از خداوند چیزی جز زیبایی ندیدم.<ref>[https://eheyat.com/%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD-%D9%85%D8%A7-%D8%B1%D8%A3%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D8%AC%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7/ «معنای صحیح ما رأیت الا جمیلا»]، پایگاه اطلاع رسانی هیأت رزمندگان اسلام.</ref>

گفته شده است کمترین اظهار ضعف و نارضایتی از سوی حضرت زینب(س) می‌توانست دشمن را پیروز جلوه دهد؛ اما جمله حضرت سبب تزلزل جایگاه دشمنان و اثبات حقانیت امام حسین(ع) نزد مردم شده<ref>علوی علی‌آبادی، فاطمه سادات، «مارأیت الا جمیلا»، پژوهشنامه معارف حسینی، دوره ۴، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش</ref> و علاوه بر جلوگیری از تحریف [[واقعه کربلا]] توسط حکومت، افکار مردم را برای گرفتن انتقام آماده نمود.<ref>هاشمی نژاد، درسی که حسین(ع) به انسانها آموخت، ۱۳۸۲ش، ص۲۰۹.</ref>