پرش به محتوا

اللمعة الدمشقیة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۶: خط ۲۶:
| پیش از =
| پیش از =
}}
}}
'''اَللُّمعَةُ الدِّمَشقیة فی ِفقه الامامیة''' معروف به '''لُمعه''' مجموعه‌ای کامل از [[فقه]] [[امامیه]]، اثر [[شهید اول|محمد بن مکی جزینی عاملی]] (۷۳۴-۷۸۶ق)، معروف به شهید اول است. این کتاب به زبان عربی و از مشهورترین کتاب‌های شهید اول، شامل همه [[ابواب فقهی]] است. نویسنده آن را به تقاضای سران حکومت [[سربداران]] خراسان نوشته است تا منبعی برای احکام فقهی و حکومتی آن‌ها باشد. بر کتاب لمعه شرح‌های متعددی نوشته شده است که معروف‌ترین آن‌ها [[الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب)|الروضة البهیة]] اثر [[شهید ثانی]] است که متن درسی حوزه‌های علمیه [[شیعه]] است.
'''اَللُّمعَةُ الدِّمَشقیة فی ِفقه الامامیة''' معروف به '''لُمعه''' مجموعه‌ای کامل از [[فقه]] [[امامیه]]، اثر [[شهید اول|محمد بن مکی جزینی عاملی]] (۷۳۴-۷۸۶ق)، معروف به شهید اول است. این کتاب به زبان عربی نوشته شده و همه [[ابواب فقهی]] را دربردارد. نویسنده آن را به تقاضای سران حکومت [[سربداران]] خراسان نوشته است تا منبعی برای احکام فقهی و حکومتی آن‌ها باشد. لمعه از مشهورترین کتاب‌های شهید اول است و بر آن شرح‌های متعددی نوشته شده است که معروف‌ترین آن‌ها [[الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (کتاب)|الروضة البهیة]] اثر [[شهید ثانی]] است که متن درسی حوزه‌های علمیه [[شیعه]] است.
== معرفی اجمالی و تبیین جایگاه کتاب ==
== تبیین جایگاه کتاب ==
کتاب اللمعة الدمشقیة دربردارندۀ یک دوره از مهم‌ترین مباحث فقهی است که به سبک [[فقه فتوایی]] نوشته شده و گاهی نیز به صورت بسیار مختصر، مباحث استدلالی در آن دیده می‌شود و به دلیل اختصار و تعابیر روان همراه با نظم و ترتیب از جایگاه خاصی برخوردار است. از زمان نگارش این کتاب، [[فقها]] توجه خاص به آن داشته و در تألیفات خود به آن استناد نموده‌اند. این کتاب، یکی از منابع درسی طلاب شیعه در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] محسوب می‌گردد.<ref>گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۳.</ref>
کتاب اللمعة الدمشقیة دربردارندۀ یک دوره از مهم‌ترین مباحث فقهی است که به سبک [[فقه فتوایی]] نوشته شده و گاهی نیز به صورت بسیار مختصر، مباحث استدلالی در آن دیده می‌شود و به دلیل اختصار و تعابیر روان همراه با نظم و ترتیب از جایگاه خاصی برخوردار است. از زمان نگارش این کتاب، [[فقها]] توجه خاص به آن داشته و در تألیفات خود به آن استناد نموده‌اند. این کتاب، یکی از منابع درسی طلاب شیعه در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] محسوب می‌گردد.<ref>گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۴۲۱ق، ص۲۳۳.</ref>


شهید اول در این کتاب، ابتدا احکام هر باب را ذکر نموده و پس از آن مسائلی که با این احکام ارتباط داشته و سپس [[مستحب|مستحبات]] و [[مکروه|مکروهات]] را بیان نموده است و چنان که در پایان کتاب آمده است نظریات مشهور از فقها در آن ذکر شده است.{{مدرک}}
شهید اول در این کتاب، ابتدا احکام هر باب را ذکر نموده و پس از آن مسائلی که با این احکام ارتباط داشته و سپس [[مستحب|مستحبات]] و [[مکروه|مکروهات]] را بیان نموده است و چنان که در پایان کتاب آمده است نظریات مشهور از فقها در آن ذکر شده است.{{مدرک}}
==تاریخچه نگارش کتاب==
==تاریخچه نگارش ==
=== نویسنده ===
=== نویسنده ===
{{اصلی|شهید اول}}
{{اصلی|شهید اول}}
خط ۳۷: خط ۳۷:


=== داستان تألیف در زندان ===
=== داستان تألیف در زندان ===
مشهور است که شهید اول یک سال در قلعه [[شام]] محبوس بود و کتاب لمعه را در زندان در مدت هفت روز تألیف کرد؛ و غیر از کتاب ''مختصر النافع'' تألیف [[محقق اول]]، کتاب دیگری در نزد وی نبوده است.<ref>مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> بر اساس نگاشته [[رضا مختاری]] پژوهش‌گر و تراجم‌نگار، این داستان برای اولین بار در کتاب [[امل الآمل فی علماء جبل عامل (کتاب)|اَمل الآمل]]  نوشته [[حر عاملی]] آمده<ref>حر عاملی، امل الآمل، ج۱، ص۱۸۳.</ref> و سپس به کتاب‌های دیگر راه یافته است.<ref>مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> و نه تنها هیچ یک از شاگردان شهید اول چنین ادعایی نکرده‌اند، بلکه مؤلف خود در اجازه‌ای که دو سال قبل از حبس و شهادتش برای یک از شاگردانش صادر کرده نام کتاب لمعه را نیز ذکر کرده است.<ref> مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> چنان‌که شهید ثانی نیز تصریح کرده است کتاب لمعه در سال ۷۸۲ق یعنی چهار سال قبل از شهادت مؤلف به قلم خود او تصحیح شده است.<ref>الشهید الثانی‌، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref>
مشهور است که شهید اول یک سال در قلعه [[شام]] محبوس بود و کتاب لمعه را در زندان در مدت هفت روز تألیف کرد؛ و غیر از کتاب ''مختصر النافع'' تألیف [[محقق اول]]، کتاب دیگری در نزد وی نبوده است.<ref>مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> بر اساس نگاشته [[رضا مختاری]] پژوهش‌گر و تراجم‌نگار، این داستان برای اولین بار در کتاب [[امل الآمل فی علماء جبل عامل (کتاب)|اَمل الآمل]]  نوشته [[حر عاملی]] آمده<ref> حر عاملی، امل الآمل، ج۱، ص۱۸۳.</ref> و سپس به کتاب‌های دیگر راه یافته است.<ref>مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> و نه تنها هیچ یک از شاگردان شهید اول چنین ادعایی نکرده‌اند، بلکه مؤلف خود در اجازه‌ای که دو سال قبل از حبس و شهادتش برای یک از شاگردانش صادر کرده نام کتاب لمعه را نیز ذکر کرده است.<ref> مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> چنان‌که شهید ثانی نیز تصریح کرده است کتاب لمعه در سال ۷۸۲ق یعنی چهار سال قبل از شهادت مؤلف به قلم خود او تصحیح شده است.<ref>الشهید الثانی‌، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref>


=== علت تألیف ===
=== علت تألیف ===
خط ۱۰۰: خط ۱۰۰:
از کتاب [[طهارت]] تا [[جهاد]]، قسمت عبادات است و سایر قسمت‌ها با یکدیگر آمیخته شده‌اند. از کتاب شرکة تا [[نکاح]]، قسمت معاملات است، و کتاب‌های [[حدود]]، [[قصاص]]، [[دیه|دیات]]، قضاء و شهادت، قسمت احکام و بقیۀ کتاب‌ها قسمت ایقاعات است.
از کتاب [[طهارت]] تا [[جهاد]]، قسمت عبادات است و سایر قسمت‌ها با یکدیگر آمیخته شده‌اند. از کتاب شرکة تا [[نکاح]]، قسمت معاملات است، و کتاب‌های [[حدود]]، [[قصاص]]، [[دیه|دیات]]، قضاء و شهادت، قسمت احکام و بقیۀ کتاب‌ها قسمت ایقاعات است.


== شروح لمعه ==
== شرح‌ها و حاشیه‌ها==
[[پرونده:الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه.jpg|150px|بندانگشتی|چپ|شرح لمعه اثر شهید ثانی]]
[[پرونده:الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه.jpg|150px|بندانگشتی|چپ|شرح لمعه اثر شهید ثانی]]
بر کتاب لمعه شرح های زیادی نوشته شده است گروهی از آنها دارای نام مستقلی هستند و گروهی با نام شرح یا حاشیه مشهور شده‌اند.
بر کتاب لمعه شرح‌هایی نوشته شده است گروهی از آنها دارای نام مستقلی هستند و گروهی با نام شرح یا حاشیه مشهور شده‌اند.
=== شروح دارای نام مستقل ===
=== شروح دارای نام مستقل ===
# [[الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة]]، تألیف [[شهید ثانی]] (متوفای ۹۶۶ق) که معروف‌ترین شرح لمعه است.
# [[الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة]]، تألیف [[شهید ثانی]] (متوفای ۹۶۶ق) که معروف‌ترین شرح لمعه است.
# [[توضیح المشکلات]]، از محمدشفیع بن محمدحسین (اواسط قرن ۱۳).
# توضیح المشکلات، از محمدشفیع بن محمدحسین (اواسط قرن ۱۳).
# [[التحفة الغرویة]] ( شرح کتاب میراث)، از شیخ خضر بن سلال آل خدام عفکاوی (متوفای ۱۲۵۵ ق)
# التحفة الغرویة (شرح کتاب میراث)، از شیخ خضر بن سلال آل خدام عفکاوی (متوفای ۱۲۵۵ق)
# [[کشف النقاب]]، از مسیح بن محمد سعید تهرانی.
# کشف النقاب، از مسیح بن محمدسعید تهرانی.
# ا[[لمذاهب القدسیة]]، [[الانوار الغرویة]]، [[الشریعة النبویة]]، از محمدجواد بن تقی مشهور به [[ملا کتاب احمدی]] (زنده در ۱۲۶۷). از این کتاب با هر سه عنوان آمده است.
# المذاهب القدسیة، الانوار الغرویة، الشریعة النبویة، از محمدجواد بن تقی مشهور به ملا کتاب احمدی (زنده در ۱۲۶۷). از این کتاب با هر سه عنوان یاد شده است.
# [[التحفة الرضویة]]، از [[سید محمد بن معصوم رضوی مشهدی]] (متوفای ۱۲۵۵ق).
# [[التحفة الرضویة]]، از [[سید محمد بن معصوم رضوی مشهدی]] (متوفای ۱۲۵۵ق).
# [[الخیارات]]، شرح مبسوط استدلالی بر بعضی از مسائل بیع از شیخ [[علی بن جعفر کاشف‌الغطاء]] (متوفای ۱۳۵۳ق).
# الخیارات، شرح مبسوط استدلالی بر بعضی از مسائل بیع از شیخ [[علی بن جعفر کاشف‌الغطاء]] (متوفای ۱۳۵۳ق).
# [[الدرة الغریة]]، از [[ملا عبدالکریم بن محمدباقر سلماسی]] (متوفای ۱۲۸۰ق).
# الدرة الغریة، از [[ملا عبدالکریم بن محمدباقر سلماسی]] (متوفای ۱۲۸۰ق).
# [[العدة النجفیة]]، از شیخ محمدرضا نجف پدر [[محمد طه نجف|شیخ محمد طه]].
# العدة النجفیة، از شیخ محمدرضا نجف پدر [[محمد طه نجف|شیخ محمد طه]].
# [[الغرة الغرویة]]، از ملا علی.
# الغرة الغرویة، از ملا علی.
# [[المنحة السنیة]]، از [[سید محمد بن هاشم هندی]] (متوفای ۱۳۲۳ق).
# المنحة السنیة، از [[سید محمد بن هاشم هندی]] (متوفای ۱۳۲۳ق).
# [[المواهب العلیة]]، از میرزا [[ابوتراب قزوینی حائری]].
# المواهب العلیة، از میرزا ابوتراب قزوینی حائری.
# [[الدرة الحائریة]]، از علی‌نقی بن حسن طباطبایی (متوفای ۱۲۸۹ق).
# الدرة الحائریة، از علی‌نقی بن حسن طباطبایی (متوفای ۱۲۸۹ق).
# [[النجعة فی شرح اللمعة]]، از [[محمدتقی شوشتری]] (متوفای ۱۴۱۶ق).<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۸، ۱۴، ۱۶، ۲۲ و ۲۳؛ امین، اعیان الشیعه، ج۴، ص۲۵۵.</ref>
# النجعة فی شرح اللمعة، از [[محمدتقی شوشتری]] (متوفای ۱۴۱۶ق).<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۸، ۱۴، ۱۶، ۲۲ و ۲۳؛ امین، اعیان الشیعه، ج۴، ص۲۵۵.</ref>


=== شروح بدون نام ===
=== شرح‌های بدون نام ===
# حاشیه بر لمعه، تألیف بعض اصحاب، در سال ۹۳۲ نوشته شده است..
# حاشیه بر لمعه، تألیف بعض اصحاب، در سال ۹۳۲ نوشته شده است..
# شرح خطبه اللمعة الدمشقیة، از شیخ احمد بن صالح آل طعانی بحرانی (متوفای ۱۳۱۵ق).
# شرح خطبه اللمعة الدمشقیة، از شیخ احمد بن صالح آل طعانی بحرانی (متوفای ۱۳۱۵ق).
# شرح لمعه، از سید حسن بن محمدباقر، ملقب به حاج آقا امیر (متوفای ۱۳۸۰ق).
# شرح لمعه، از سید حسن بن محمدباقر، ملقب به حاج آقا امیر (متوفای ۱۳۸۰ق).
# شرح لمعه، از سید محمدرضا بن سید محمدمهدی بحرالعلوم.
# شرح لمعه، از سید محمدرضا بن سید محمدمهدی بحرالعلوم.
# شرح لمعه، از شیخ سلیمان بن احمد آل عبد الجبار قطیفی (متوفای ۱۲۷۰ق).
# شرح لمعه، از شیخ سلیمان بن احمد آل عبدالجبار قطیفی (متوفای ۱۲۷۰ق).
# شرح لمعه، از شیخ علی بن حسین خنقانی.
# شرح لمعه، از شیخ علی بن حسین خنقانی.
# شرح لمعه، از سید علی بن ابی‌شبانه بحرانی (متوفای ۱۱۲۱ق).
# شرح لمعه، از سید علی بن ابی‌شبانه بحرانی (متوفای ۱۱۲۱ق).
# شرح لمعه، از شیخ علی بن محمود طبسی (متوفای ۱۳۷۵ق).
# شرح لمعه، از شیخ علی بن محمود طبسی (متوفای ۱۳۷۵ق).
# شرح لمعه، از شیخ معزالدین تونی.
# شرح لمعه، از شیخ معزالدین تونی.
# شرح لمعه، از آقا مهدی بن [[محمد ابراهیم کلباسی]] (متوفای ۱۲۹۲ ق).
# شرح لمعه، از آقا مهدی بن [[محمدابراهیم کلباسی]] (متوفای ۱۲۹۲ق).
# شرح لمعه، از میرزا علی بن محمد بن حسین سلطان العلماء حسینی.
# شرح لمعه، از میرزا علی بن محمد بن حسین سلطان العلماء حسینی.
# شرح لمعه، از سید محمد معروف به قیصر (متوفای ۱۲۵۵ ق).<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج ۶، ۱۳ و ۱۴؛ امین، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۴۱.</ref>
# شرح لمعه، از سید محمد معروف به قیصر (متوفای ۱۲۵۵ق).<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۶، ۱۳ و ۱۴؛ امین، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۴۱.</ref>


=== نظم و شعر لمعه ===
=== نظم و شعر لمعه ===
# [[التحفة القوامیة]]، سید قوام الدین محمد بن محمدمهدی سیفی قزوینی.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱، ص۴۹۰. ج۳، ص۴۶۲.</ref>
# التحفة القوامیة، سید قوام‌الدین محمد بن محمدمهدی سیفی قزوینی.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۱، ص۴۹۰. ج۳، ص۴۶۲.</ref>
# [[الهدایة المهدیة]]، از عبدالکریم جرجانی (زنده در ۱۳۰۴ق).
# الهدایة المهدیة، از عبدالکریم جرجانی (زنده در ۱۳۰۴ق).
# لؤلؤ الاحکام و نخبة الاحکام، از شیخ علی بن محمدجعفر شریعتمدار استرآبادی.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۲۴، ص۹۲.</ref>
# لؤلؤ الاحکام و نخبة الاحکام، از شیخ علی بن محمدجعفر شریعتمدار استرآبادی.<ref> آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ج۲۴، ص۹۲.</ref>
# کنز الدر الایتام.
# کنز الدر الایتام.