اللمعة الدمشقیة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| نویسنده = [[شهید اول]] <small>(۷۳۴-۷۸۶ق)</small>

'''اَللُّمعَةُ الدِّمَشقیة فی ِفقه الامامیة''' معروف به «'''لُمعه'''» مجموعه‌ای کامل از [[فقه]] [[امامیه]]، اثر [[شهید اول|محمد بن مکی جزینی عاملی]] (۷۳۴-۷۸۶ق)، معروف به شهید اول است. این کتاب به زبان عربی و از مشهورترین کتاب‌های شهید اول، شامل همه [[ابواب فقهی]] از [[طهارت]] تا [[دیه|دیات]] است. نویسنده آن را به تقاضای سران حکومت [[سربداران]] خراسان نوشته است تا منبعی برای احکام فقهی و حکومتی آن‌ها باشد. بر کتاب لمعه شرح‌های متعددی نوشته شده است که معروف‌ترین آن‌ها [[الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة]] اثر [[شهید ثانی]] است که متن درسی حوزه‌های علمیه [[شیعه]] است.

کتاب اللمعة الدمشقیة در بردارندۀ یک دوره از مهم‌ترین مباحث فقهی است که به سبک [[فقه فتوایی]] نوشته شده و گاهی نیز به صورت بسیار مختصر، مباحث استدلالی در آن دیده می‌شود و به دلیل اختصار و تعابیر روان همراه با نظم و ترتیب از جایگاه خاصی برخوردار است. از زمان نگارش این کتاب، [[فقها]] توجه خاص به آن داشته و در تألیفات خود به آن استناد نموده‌اند. این کتاب، امروزه یکی از منابع درسی طلاب شیعه در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] محسوب می‌گردد.<ref>گرجی، تاریخ فقه و فقها، ص۲۳۳.</ref>

شهید اول در این کتاب، ابتدا احکام هر باب را ذکر نموده و پس از آن مسائلی که با این احکام ارتباط داشته و سپس [[مستحب|مستحبات]] و [[مکروه|مکروهات]] را بیان نموده است و آن چنان که در پایان کتاب آمده است نظریات مشهور از فقها در آن ذکر شده است.

ابوعبدالله شمس الدین محمد بن مکی بن محمد شامی عاملی جزینی<small>(۷۳۴-۷۸۶ق)</small> مشهور به شهید اول یا شیخ شهید از فقهای [[شیعه]] در قرن هشتم [[قمری]] است. شهید اول در [[فقه]] مذاهب [[اهل سنت]] نیز متبحر بود و به کشورهای مختلف [[اسلام|اسلامی]] سفر کرد و [[اجازه اجتهاد|اجازاتی]] نیز دریافت کرد. او سرانجام در ۷۸۶ق به دست مخالفانِ شیعه کشته شد.{{مدرک}}

مشهور است که شهید اول یک سال در قلعه [[شام]] محبوس بود و کتاب لمعه را در زندان در مدت هفت روز تألیف کرد؛ و غیر از کتاب ''مختصر النافع'' تألیف [[محقق اول]]، کتاب دیگری در نزد وی نبوده است.<ref>مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> بر اساس نگاشته [[رضا مختاری]] پژوهش‌گر و تراجم‌نگار، این داستان برای اولین بار در در کتاب [[امل الآمل فی علماء جبل عامل (کتاب)|أمل الآمل]]  نوشته [[حر عاملی]] آمده <ref>حر عاملی، امل الآمل، ج ۱، ص۱۸۳.</ref> و سپس به کتاب‌های دیگر راه یافته است.<ref>مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> و نه تنها هیچ یک از شاگردان شهید اول چنین ادعایی نکرده‌اند، بلکه مؤلف خود در اجازه‌ای که دو سال قبل از حبس و شهادتش برای یک از شاگردانش صادر کرده نام کتاب لمعه را نیز ذکر کرده است.<ref>مختاری، الشهید الأول حیاته و آثاره، ص۳۷۶.</ref> چنان‌که شهید ثانی نیز تصریح کرده است که کتاب لمعه در سال ۷۸۲ق یعنی چهار سال قبل از شهادت مؤلف به قلم خود او تصحیح شده است. <ref>الشهید الثانی‌، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref>

بنا بر آن چه در خطبه اول کتاب از مؤلف آمده است وی این کتاب را به درخواست گروهی که از آنان با عنوان «بعض الدیانین» تعبیر می‌کند نوشته است.<ref>مکی عاملی، محمد بن جمال الدین (شهید اول)، اللمعه الدمشقیه، ص۱۳.</ref> و در پایان کتاب از آنان با تعبیر «بعض الطلاب» یاد می‌کند.<ref>مکی عاملی، محمد بن جمال الدین (شهید اول)، اللمعة الدمشقیة، ص۲۶۹.</ref> به گفته [[شهید ثانی]] در [[شرح لمعه]] کتاب به درخواست [[شمس الدین محمد آوی]] یکی از اصحاب و نزدیکان سلطان علی بن مؤید از سلاطین [[سربداران]] [[خراسان]] نوشته شده است تا این کتاب مرجعی در احکام فقهی و حکومتی آنان باشد.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ۱۴۱۰ق، ج ۱، ص۲۳۸.</ref>

مباحث کتاب اللمعة الدمشقیة در چهار قسمت [[عبادات]]، [[معاملات]]، [[ایقاعات]] و [[احکام]] و در ۵۲ باب مطرح شده است. <ref>مدرسی طباطبائی، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ۱۳۶۸ش، ص۲۵.</ref> این کتاب‌ها عبارتند از:

از کتاب [[طهارت]] تا [[جهاد]]، قسمت عبادات است و سایر قسمتها با یکدیگر آمیخته شده‌اند. از کتاب شرکة تا [[نکاح]]، قسمت معاملات است، و کتاب‌های [[حدود]]، [[قصاص]]، [[دیه|دیات]]، قضاء و شهادت، قسمت احکام و بقیۀ کتابها قسمت ایقاعات است.

شروح لمعه را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد. گروهی که دارای نام مستقلی هستند و گروهی که با نام شرح یا حاشیه مشهور شده‌اند.

# [[الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة]]، تألیف [[شهید ثانی]] (متوفای ۹۶۶ ق) که معروف‌ترین شرح لمعه است.

# [[توضیح المشکلات]]، از محمد شفیع بن محمد حسین (اواسط قرن ۱۳).

# ا[[لمذاهب القدسیة]]، [[الأنوار الغرویة]]، [[الشریعة النبویة]]، از شیخ محمد جواد بن تقی مشهور به [[ملا کتاب احمدی]] (زنده در ۱۲۶۷). از این کتاب با هر سه عنوان آمده است.

# [[التحفة الرضویة]]، از [[سید محمد بن معصوم رضوی مشهدی]] (متوفای ۱۲۵۵ ق).

# [[الخیارات]]، شرح مبسوط استدلالی بر بعضی از مسائل بیع از شیخ [[علی بن جعفر کاشف الغطاء]] (متوفای ۱۳۵۳ ق).

# [[الدرة الغریة]]، از [[ملا عبد الکریم بن محمد باقر سلماسی]] (متوفای ۱۲۸۰ ق).

# [[المنحة السنیة]]، از [[سید محمد بن هاشم هندی]] (متوفای ۱۳۲۳ ق).

# [[المواهب العلیة]]، از میرزا [[ابوتراب قزوینی حائری|ابو تراب قزوینی حائری]].

# [[الدرة الحائریة]]، از [[علی نقی بن حسن طباطبایی]] (متوفای ۱۲۸۹ ق).

# [[النجعة فی شرح اللمعة]]، از [[محمد تقی شوشتری]] (متوفای ۱۴۱۶ ق).<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، ج ۸، ۱۴، ۱۶، ۲۲ و ۲۳؛ امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، ج ۴، ص۲۵۵.</ref>

# شرح خطبه اللمعة الدمشقیة، از شیخ احمد بن صالح آل طعانی بحرانی (متوفای ۱۳۱۵ ق).

# شرح لمعه، از سید حسن بن محمد باقر، ملقب به حاج آقا امیر (متوفای ۱۳۸۰ ق).

# شرح لمعه، از شیخ سلیمان بن احمد آل عبد الجبار قطیفی (متوفای ۱۲۷۰ ق).

# شرح لمعه، از سید علی بن ابی شبانه بحرانی (متوفای ۱۱۲۱ ق).

# شرح لمعه، از شیخ علی بن محمود طبسی (متوفای ۱۳۷۵ ق).

# شرح لمعه، از شیخ معز الدین تونی.

# شرح لمعه، از سید محمد معروف به قیصر (متوفای ۱۲۵۵ ق).<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، ج ۶، ۱۳ و ۱۴؛ امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعه، ج ۱۰، ص۴۱.</ref>

# [[التحفة القوامیة]]، سید قوام الدین محمد بن محمد مهدی سیفی قزوینی.<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، ج ۱، ص۴۹۰. ج ۳، ص۴۶۲.</ref>

# [[الهدایة المهدیة]]، از عبد الکریم جرجانی (زنده در ۱۳۰۴ ق).

# [[لؤلؤ الأحکام و نخبة الأحکام]]، از شیخ علی بن محمد جعفر شریعتمدار استرآبادی.<ref>تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، ج ۲۴، ص۹۲.</ref>

# کنز الدر الأیتام.

 

کتاب لمعه دمشقیه بارها چاپ‌های متعدد شده است که یکی از این چاپ‌ها با شرح آن در دو جلد به زبان عربی، به کوشش انتشارات دارالعالم الاسلامی در [[بیروت]] چاپ و منتشر شده است.