حسینیه ارشاد: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حسینیه ارشاد'''، مرکزی خیریه‌ با اهداف علمی، آموزشی، تبلیغی و پژوهشی در عرصه‌اندیشه [[دین|دینی]] که در اوایل دهه ۱۳۴۰ش. در خیابان شریعتی [[تهران]] تأسیس شد.

این مرکز در جذب جوانان و آگاهی‌بخشی به آنان درباره مباحث دینی و انقلابی نقش بسزایی داشت. [[شهید مطهری]] و [[علی شریعتی|دکتر شریعتی]] از فعالان این مرکز بوده‌اند. حسینیه ارشاد بعد از تعطیلی در اواخر دوران [[حکومت پهلوی]]، در اوایل [[انقلاب اسلامی]] بازگشایی شد و فعالیت‌های علمی، مذهبی و اجتماعی خود را مجددا از سر گرفت.

بنیانگذاران حسینیه ارشاد، [[محمد همایون]]، [[ناصر میناچی مقدم|ناصر میناچی]] و [[عبدالحسین علی‌آبادی]] بودند و در اولین اقدام، زمینی به مساحت ۴ هزار متر مربع، در [[تهران]] و در خیابان معروف به جاده قدیم شمیران (نام کنونی آن: شریعتی) خریدند<ref> حسینیه ارشاد به روایت اسناد ساواک، ص۶، ۱۳، ۳۸۳۹؛ حسینیه ارشاد، اساسنامه، ص۱؛ رهنما، ص۲۲۷.</ref>.

از ۱۳۴۳ش، به کوشش مؤسسان و با همراهی [[شهید مطهری]]، نویسنده و صاحبنظر نامور در علوم اسلامی، فعالیت مؤسسه آغاز شد، اما بنای ساختمان حسینیه در زمستان ۱۳۴۵ش پایان یافت.

پس از صدور مجوز رسمی، ساختمان حسینیه ارشاد، در آذر ۱۳۴۶ رسما گشایش یافت و سخنرانی‌های دینی در آن آغاز شد. بسیاری از روحانیان سرشناس و برخی افراد مشهور غیرروحانی، از سخنرانان آن بودند؛ از جمله:

*بخش پژوهش شامل گروه‌های اسلام‌شناسی، تاریخ اسلام، فرهنگ و علوم اسلامی، علوم اجتماعی، کشورهای اسلامی، ادبیات و هنر اسلامی.

*بخش تبلیغ در حیطه وعظ و خطابه دینی، برگزاری اجلاس‌های تخصصی و همایش و مصاحبه‌های علمی، دعوت از شخصیت‌های علمی اسلامی خارج و داخل، پاسخ به پرسش‌های فلسفی و مذهبی، انتشار کتاب‌های اعتقادی، مناظرات مذهبی.

*بخش آموزش دارای گروه‌های قرآن‌شناسی، اسلام‌شناسی، آموزش مبلّغ، ادبیات، هنر و نمایش مذهبی، زبان و ادبیات عرب و زبان‌های خارجی و تعلیمات عمومی مذهبی ویژه بانوان.

تأسیس کاروان [[حج]] و تشکیل جلسات آموزش [[مناسک حج]]، و تشکیل گروه‌های هنری و اجرای نمایش، از دیگر برنامه‌های جنبی و نوآورانه حسینیه ارشاد بود. دو نمایش ابوذر و نهضت شیعی سربداریه را ساواک بسیار خطرناک تشخیص داد و مانع اجرای مجدد آنها شد<ref> حسینیه ارشاد به روایت اسناد ساواک، ص۲۵۶۲۶۰؛ دکتر شریعتی در آیینۀ خاطرات، ص۱۰۵ ۱۰۶.</ref>.

سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۹ش دوره نخست فعالیت حسینیه ارشاد، و به تعبیری دوره حضور جدی مطهری در برنامه‌ریزی و پیشبرد و مدیریت امور آن بود. مطهری که از آغاز کار حسینیه، برای ایراد سخنرانی به جمع بانیان حسینیه پیوسته بود، با توجه به اشرافش بر علوم و معارف اسلامی، از سوی هیئت مدیره، متصدی امور پژوهش و آموزش علمی و دینی شد<ref> میناچی مقدّم، ۱۳۷۹ش، ص۵</ref>. بر این اساس حتی گفته شده که مطهری بانی حسینیه ارشاد بود<ref>سرگذشت‌های ویژه از زندگی استاد شهید مرتضی مطهری، ج۱، ص۹۵، به روایت سیدعلی خامنه‌ای؛ قس میناچی مقدّم، مصاحبه مورخ ۱۲ آبان ۱۳۸۷</ref>. وی تا ۱۳۴۹ش بیشترین تعداد جلسات سخنرانی را داشت و تأثیرگذارترین فرد در جمع گردانندگان حسینیه ارشاد بود<ref> رجوع کنید به میناچی مقدّم، ۱۳۸۴ش، ص۵۳۵۴؛ نیز رجوع کنید به ادامه مقاله.</ref>.

از فروردین ۱۳۵۰ش، در پی خروج مطهری و به تبع آن شماری از روحانیان همفکر وی<ref> سرگذشتهای ویژه از زندگی استاد شهید مرتضی مطهری، ج۱، ص۹۹، به روایت سیدعلی خامنه‌ای؛ جعفریان، ص۲۸۴۲۸۵</ref>، حسینیه ارشاد عملا پایگاه فعالیت شریعتی شد و او که با ممنوعیت تدریس در [[دانشگاه مشهد]] مواجه شده بود، همه فرصت و توان خود را مصروف تدریس و ایراد سخنرانی در این مرکز کرد<ref> ابوالحسنی، ص۴۱۰؛ در مورد چگونگی ممنوعیت اعمال شده رجوع کنید به متینی، ص۸۶۵؛ نیز رجوع کنید به شریعت رضوی، ج۱، ص۱۵۹.</ref>.

*سخنرانی‌های ستیزه‌جویانه شریعتی که به تدریج رنگ و بوی انقلابی می‌یافت و نیز تأثیر بیان و قلم او در جذب جوانان به سوی فعالیت‌های سیاسی و مبارزه<ref> در مورد ابعاد سیاسی سخنرانیهای حسینیه ارشاد و نقش سخنرانان آن در ایجاد انگیزه‌های مبارزاتی رجوع کنید به غفاری، ص۹۷؛ نراقی، ص۱۳۲۱۳۳؛ عمید زنجانی، ص۲۲۹؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، «حسینیه ارشاد»،ش ۳۵۵، ص۴۲۴۵،ش ۵۰۴، ص۳۳۸۳۳۹؛ فوکو، ص۴۰۴۱.</ref>

*مخالفت علما و روحانیان با حسینیه ارشاد پس از گسترش فعالیت‌های شریعتی<ref> محمدمهدی جعفری، فعال سیاسی و از همراهان علی شریعتی، مصاحبه مورخ ۲۵ مهر ۱۳۸۷؛ برای نمونه‌ای از نقدها رجوع کنید به نشریه درسهایی از مکتب اسلام، سال ۱۳، بهمن ۱۳۵۰،ش ۱، ص۷۶۷۸؛ برای آگاهی از برخی دلایل مخالفت با شریعتی و به تبع آن حسینیه ارشاد رجوع کنید به انصاری، ص۱۰۰؛ رهنما، ص۲۶۶۲۷۶؛ شریعتی، ۱۳۴۷ش، ص۲۳۵؛ اسلامی، ص۶۱۶۵، ۷۰۷۴.</ref> و واکنش‌های تند شریعتی در نقد مجموعه روحانیت<ref> رجوع کنید به اسناد انقلاب اسلامی، ج۱، ص۳۵۲، ج۵، ص۱۴۴۱۴۵؛ حسینیه ارشاد به روایت اسناد ساواک، ص۲۹۹، ۳۱۵، ۳۲۰؛ شریعتی به روایت اسناد ساواک، ج۲، ص۱۲۰۱۲۱</ref>

حکومت پهلوی از مقابله روحانیت با جریان فکری حسینیه ارشاد خرسند بود و از آن بهره‌برداری کرد<ref> رجوع کنید به مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، «حسینیه ارشاد»،ش ۳۵۵، ص۸۳، ۱۲۱،ش ۵۰۵، ص۱۵۷</ref>.

علاوه بر مجموعه روحانیت، مصدقی‌ها و روشنفکران غیرمذهبی هم از منتقدان حسینیه ارشاد و شخص شریعتی بودند<ref> رجوع کنید به شریعت رضوی، ج۲، ص۳۴۷۳۵۲؛ سامی، ص۱۰؛ اکبری، ص۹۱۰.</ref>.

# فشار محافل مذهبی و روحانیان بر شاه و حکومت برای تعطیل کردن حسینیه ارشاد<ref> رجوع کنید به جعفریان، ص۲۸۶؛ جعفری، ص۳۳۳۴</ref>

پس از تعطیلی حسینیه ارشاد و بازتاب آن در مجامع و محافل سیاسی و مذهبی و دانشجویی، مقامات امنیتی کشور به بازگشایی و از سرگیری فعالیت‌های آن نظر دادند و رئیس سازمان امنیت و اطلاعات کشور به رئیس سازمان اوقاف نوشت که چون به تعویق افتادن برنامه‌های مذهبی در حسینیه ارشاد از نظر افکار عمومی به صلاح نیست، سازمان اوقاف رأسا متولی اداره این مؤسسه گردد. اما پیگیری‌ها به نتیجه نرسید و محمدرضا پهلوی با بازگشایی مجدد حسینیه مخالفت کرد<ref> مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، «حسینیه ارشاد»، ش۳۵۳، ص۶۹؛ ش۵۰۵، ص۲۳۸۲۴۰؛ حسینیان، ص۷۵۸۷۵۹.</ref>.

*برگزاری کلاس‌های آموزش [[قرآن]]، تفسیر [[نهج البلاغه]]، [[ادبیات عرب]]، حافظ شناسی و تفسیر [[مثنوی]] و جز آن

*سرگذشتهای ویژه از زندگی استاد شهید مرتضی مطهری قدس سرّه، به روایت جمعی از فضلاء و یاران، ج۱، (تهران): مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر، ۱۳۶۶ش.