Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۲۸۱
ویرایش
ملا فیض‌محمد کاتب هزاره: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Erfani جز (←سبک تاریخ‌نگاری) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''ملا فیض‌محمد کاتب هزاره''' ([[سال ۱۲۷۹ هجری قمری|۱۲۷۹]]-[[سال ۱۳۴۹ هجری قمری|۱۳۴۹ق]]) تاریخ‌نگار مشهور شیعه افغانستان در اوایل قرن بیستم میلادی بود. کاتب پیشنهاد رسمی شدن [[شیعه|مذهب تشیع]] را در لویه جرگه پَغمان (۱۹۲۲م) مطرح کرد | '''ملا فیض‌محمد کاتب هزاره''' ([[سال ۱۲۷۹ هجری قمری|۱۲۷۹]]-[[سال ۱۳۴۹ هجری قمری|۱۳۴۹ق]]) تاریخ‌نگار مشهور شیعه افغانستان در اوایل قرن بیستم میلادی بود. کاتب پیشنهاد رسمی شدن [[شیعه|مذهب تشیع]] را در لویه جرگه پَغمان (۱۹۲۲م) مطرح کرد. الغای حکم بردگی [[هزاره|هزاره‌های شیعه]] توسط امان‌الله خان (۱۹۱۹-۱۹۲۹م) را نیز ناشی از نفوذ ایشان دانسته‌اند. از کاتب با عنوان [[علامه]] و پدر تاریخ‌نگاری افغانستان یاد شده است. | ||
کاتب از پیشگامان نهضت مشروطه‌خواهی اول در [[افغانستان]] بوده و ۲۸ سال در دربار [[امیر عبدالرحمن]] (۱۸۸۰-۱۹۰۱م) و امیر حبیب‌الله (۱۹۰۱-۱۹۱۹م) به عنوان منشی کار کرده است. وی چهل و پنج سال فعالیت تحقیقی و نگارشی داشته و [[سراج التواریخ]] و [[تحفة الحبیب]]، از آثار مشهور | کاتب از پیشگامان نهضت مشروطه‌خواهی اول در [[افغانستان]] بوده و ۲۸ سال در دربار [[امیر عبدالرحمن]] (۱۸۸۰-۱۹۰۱م) و امیر حبیب‌الله (۱۹۰۱-۱۹۱۹م) به عنوان منشی کار کرده است. وی چهل و پنج سال فعالیت تحقیقی و نگارشی داشته و [[سراج التواریخ]] و [[تحفة الحبیب]]، از آثار مشهور او است. کاتب در سراج التواریخ، ماهیت حکمرانی و استبداد امیر عبدالرحمن مخصوصا در پاکسازی قومی هزاره‌های شیعه را به تصویر کشیده است. ترجمه انگلیسی این اثر تنها در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶م شانزده بار تجدید چاپ شده است. | ||
[[اشرف غنی]] رییس جمهوری سابق افغانستان، کاتب را تاریخ‌نویس دولت‌داری و تبارشناس قدرت در افغانستان می‌داند. کاتب در روش تاریخ‌نگاری متأثر از ابن خلدون دانسته شده و در هنر معرفی ماهیت نظام حاکم به‌رغم نظارت و سانسور با [[ابوالفضل بیهقی]] مقایسه شده است. ریاست‌جمهوری افغانستان در [[سال ۱۳۹۵ش]] برای نخستین‌بار به ابتکار [[سرور دانش]] معاون وقت ریاست جمهوری، مراسم گرامی‌داشت | [[اشرف غنی]] رییس جمهوری سابق افغانستان، کاتب را تاریخ‌نویس دولت‌داری و تبارشناس قدرت در افغانستان می‌داند. کاتب در روش تاریخ‌نگاری متأثر از [[ابن خلدون]] دانسته شده و در هنر معرفی ماهیت نظام حاکم به‌رغم نظارت و سانسور با [[ابوالفضل بیهقی]] مقایسه شده است. ریاست‌جمهوری افغانستان در [[سال ۱۳۹۵ هجری شمسی|سال ۱۳۹۵ش]] برای نخستین‌بار به ابتکار [[سرور دانش]] معاون وقت ریاست جمهوری، مراسم گرامی‌داشت کاتب را در کاخ ریاست‌جمهوری برگزار کرد. | ||
== اهمیت و جایگاه == | == اهمیت و جایگاه == | ||
ملا فیض‌محمد کاتب تنها مورخ افغانستان است که رویدادهای سیاسی افغانستان از زمان تأسیس به‌رهبری احمدشاه ابدالی در ۱۷۴۷م تا روی کار آمدن نادرشاه (بنیانگذار مصاحبان) در ۱۹۲۹م را به‌گونه جامع به‌تصویر کشیده و در خلال آن روایتی همه جانبه از پاکسازی قومی هزاره‌های شیعه توسط [[امیر عبدالرحمن]] ارائه کرده است.<ref>دانش، «کاتب سرآمد همۀ مورخان پیشین و پسین افغانستان است»، ۱۳۹۶ش، ص۶۰. احمدی، «تسخیر هزارۀ یاغستان به روایت سراج التواریخ»، ۱۳۹۶ش، ص۱۲۰-۱۲۵.</ref> کاتب در اجلاس (لویه جرگه) تصویب نخستین قانون اساسی افغانستان در پَغمانِ کابل (۱۹۲۲م)، رسمی شدن [[شیعه|مذهب تشیع]] را در کنار مذهبی سنی حنفی مطرح کرد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> گفته شده که کاتب | ملا فیض‌محمد کاتب تنها مورخ افغانستان است که رویدادهای سیاسی افغانستان از زمان تأسیس به‌رهبری احمدشاه ابدالی در ۱۷۴۷م تا روی کار آمدن نادرشاه (بنیانگذار مصاحبان) در ۱۹۲۹م را به‌گونه جامع به‌تصویر کشیده و در خلال آن روایتی همه جانبه از پاکسازی قومی هزاره‌های شیعه توسط [[امیر عبدالرحمن]] ارائه کرده است.<ref>دانش، «کاتب سرآمد همۀ مورخان پیشین و پسین افغانستان است»، ۱۳۹۶ش، ص۶۰. احمدی، «تسخیر هزارۀ یاغستان به روایت سراج التواریخ»، ۱۳۹۶ش، ص۱۲۰-۱۲۵.</ref> کاتب در اجلاس (لویه جرگه) تصویب نخستین قانون اساسی افغانستان در پَغمانِ کابل (۱۹۲۲م)، رسمی شدن [[شیعه|مذهب تشیع]] را در کنار مذهبی سنی حنفی مطرح کرد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> گفته شده که کاتب به‌خاطر این پیشنهاد، مورد ضرب و شتم مخالفان قرار گرفته و با دخالت شخص [[شاه امان الله]] نجات یافته است.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> برخی پژوهشگران تاریخ افغانستان، الغای حکم بردگی هزاره‌های شیعه توسط شاه امان الله را که در زمان پدر بزرگش امیر عبدالرحمن اسیر شده بودند، نیز ناشی از حسن تدبیر و نفوذ کلام کاتب دانسته‌اند.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۵.</ref> | ||
کاتب با وجود اشتغال در دربار، عضویت مشروطه‌خواهان اول (۱۹۰۹م) را داشت.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> میرسید قاسم از اعضای برجسته مشروطه‌خواهان، کاتب را از پیشگامان آن جنبش دانسته است.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> عبدالحی حبیبی تاریخ‌نگار مشهور افغانستان گفته است که کاتب به‌خاطر مشروطه‌خواهی در شیرپور کابل زندانی شد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> [[اشرف غنی]] رییس جمهور سابق افغانستان و تعدادی دیگر از پژوهشگران، کاتب را پدر تاریخ‌نگاری افغانستان می‌دانند.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند»، ۱۳۹۶ش، ص۵۱. دانش، «کاتب سرآمد همۀ مورخان پیشین و پسین افغانستان است»، ۱۳۹۶ش، ص۶۰. </ref> از نظر اشرف غنی کار کاتب فراتر از تاریخ‌نگاری، تبارشناسی قدرت است؛ زیرا علاوه بر ثبت وقایع در صدد ریشه‌یابی و علت‌جویی است و نشان می‌دهد که دولت-ملت‌سازی از طریق استبداد، استعمال زور و قدرت مطلقه به‌دست نمیاید.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند»، ۱۳۹۶ش، ص۵۲.</ref> | کاتب با وجود اشتغال در دربار، عضویت مشروطه‌خواهان اول (۱۹۰۹م) را داشت.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> میرسید قاسم از اعضای برجسته مشروطه‌خواهان، کاتب را از پیشگامان آن جنبش دانسته است.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> عبدالحی حبیبی تاریخ‌نگار مشهور افغانستان گفته است که کاتب به‌خاطر مشروطه‌خواهی در شیرپور کابل زندانی شد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> [[اشرف غنی]] رییس جمهور سابق افغانستان و تعدادی دیگر از پژوهشگران، کاتب را پدر تاریخ‌نگاری افغانستان می‌دانند.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند»، ۱۳۹۶ش، ص۵۱. دانش، «کاتب سرآمد همۀ مورخان پیشین و پسین افغانستان است»، ۱۳۹۶ش، ص۶۰. </ref> از نظر اشرف غنی کار کاتب فراتر از تاریخ‌نگاری، تبارشناسی قدرت است؛ زیرا علاوه بر ثبت وقایع در صدد ریشه‌یابی و علت‌جویی است و نشان می‌دهد که دولت-ملت‌سازی از طریق استبداد، استعمال زور و قدرت مطلقه به‌دست نمیاید.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند»، ۱۳۹۶ش، ص۵۲.</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
=== اشتغال در دربار === | === اشتغال در دربار === | ||
از آنجایی که کاتب در هنر خوش‌نویسی و خطاطی نیز ورزیده بود، ابتدا در سال ۱۳۱۰ق، برای نوشتن نامه‌ها، فرامین دولتی و استنساخ کتب کمیاب، در دفتر شاهزداه | از آنجایی که کاتب در هنر خوش‌نویسی و خطاطی نیز ورزیده بود، ابتدا در سال ۱۳۱۰ق، برای نوشتن نامه‌ها، فرامین دولتی و استنساخ کتب کمیاب، در دفتر شاهزداه حبیب‌الله خان فرزند [[امیر عبدالرحمن خان]] (۱۸۸۰-۱۹۰۱م) استخدام شده و مشتهر به کاتب گردید.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> کاتب خود نیز به نحوه استخدامش در دربار پرداخته تصریح می‌کند که استادش ملا محمدسرورخان اسحاق‌زایی دوست یکی از فرزندان امیر، معرف وی بوده است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۳، امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۵ش.</ref> کاتب در عهد سلطنت حبیب الله(۱۹۰۱-۱۹۱۹م) با توجه با توانایی‌های علمی و نگارشی‌اش مأموریت یافت که به تدوین تاریخ افغانستان از احمدشاه ابدالی (۱۷۴۷م) تا سلطنت امیر حبیب الله خان بپردازد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»۱۳۹۱ش.</ref> محصول این مأموریت کتاب‌های [[تحفة الحبیب]] و [[سراج التواریخ]] است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۱۲.</ref> از این رو تمامی اسناد، مدارک، نامه‌ها، فرامین دولتی و گزارش‌های موجود در آرشیو قصر شاهی در اختیار وی قرار داده شد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۱ش، ص۲۸.</ref> کاتب در مجموع ۲۸ سال در دفتر خاص حبیب الله و بعدا در عهد سلطنت امیر حبیب الله در دارالانشاء و مجلس تألیف، ایفای وظیفه کرده است.<ref>نایل، جستارها؛ ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۱۲.</ref> | ||
===دیگر فعالیت‌ها=== | ===دیگر فعالیت‌ها=== | ||