Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۲۸۱
ویرایش
ملا فیض‌محمد کاتب هزاره: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Erfani جز (←منابع) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''ملا فیض‌محمد کاتب هزاره''' ([[سال ۱۲۷۹ هجری قمری|۱۲۷۹]]-[[سال ۱۳۴۹ هجری قمری|۱۳۴۹ق]]) تاریخ‌نگار مشهور | '''ملا فیض‌محمد کاتب هزاره''' ([[سال ۱۲۷۹ هجری قمری|۱۲۷۹]]-[[سال ۱۳۴۹ هجری قمری|۱۳۴۹ق]]) تاریخ‌نگار مشهور شیعه افغانستان در اوایل قرن بیستم میلادی بود. کاتب پیشنهاد رسمی شدن [[شیعه|مذهب تشیع]] را در لویه جرگه پَغمان (۱۹۲۲م) مطرح کرد و الغای حکم بردگی [[هزاره|هزاره‌های شیعه]] توسط امان الله خان (۱۹۱۹-۱۹۲۹م) نیز ناشی از نفوذ ایشان دانسته شده است. از کاتب با عنوان [[علامه]] و پدر تاریخ‌نگاری افغانستان یاد شده است. | ||
کاتب از پیشگامان نهضت مشروطه‌خواهی اول در [[افغانستان]] بوده و ۲۸ سال در دربار [[امیر عبدالرحمن]] (۱۸۸۰-۱۹۰۱م) و امیر | کاتب از پیشگامان نهضت مشروطه‌خواهی اول در [[افغانستان]] بوده و ۲۸ سال در دربار [[امیر عبدالرحمن]] (۱۸۸۰-۱۹۰۱م) و امیر حبیب‌الله (۱۹۰۱-۱۹۱۹م) به عنوان منشی کار کرده است. وی چهل و پنج سال فعالیت تحقیقی و نگارشی داشته و [[سراج التواریخ]] و [[تحفة الحبیب]]، از آثار مشهور ایشان است. کاتب در سراج التواریخ، ماهیت حکمرانی و استبداد امیر عبدالرحمن مخصوصا در پاک‌سازی قومی هزاره‌های شیعه را به تصویر کشیده است. ترجمه انگلیسی این اثر تنها در سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶م شانزده بار تجدید چاپ شده است. | ||
[[اشرف غنی]] رییس جمهوری سابق افغانستان، کاتب را تاریخ‌نویس دولت‌داری و تبارشناس قدرت در افغانستان می‌داند. کاتب در روش تاریخ‌نگاری متأثر از ابن خلدون دانسته شده و در هنر معرفی ماهیت نظام حاکم به‌رغم نظارت و سانسور با [[ابوالفضل بیهقی]] مقایسه شده است. ریاست‌جمهوری افغانستان در [[سال ۱۳۹۵ش]] برای نخستین‌بار به ابتکار [[سرور دانش]] معاون وقت ریاست جمهوری، مراسم گرامی‌داشت از کاتب را در کاخ ریاست‌جمهوری برگزار کرد. | [[اشرف غنی]] رییس جمهوری سابق افغانستان، کاتب را تاریخ‌نویس دولت‌داری و تبارشناس قدرت در افغانستان می‌داند. کاتب در روش تاریخ‌نگاری متأثر از ابن خلدون دانسته شده و در هنر معرفی ماهیت نظام حاکم به‌رغم نظارت و سانسور با [[ابوالفضل بیهقی]] مقایسه شده است. ریاست‌جمهوری افغانستان در [[سال ۱۳۹۵ش]] برای نخستین‌بار به ابتکار [[سرور دانش]] معاون وقت ریاست جمهوری، مراسم گرامی‌داشت از کاتب را در کاخ ریاست‌جمهوری برگزار کرد. | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
کاتب با وجود اشتغال در دربار، عضویت مشروطه‌خواهان اول (۱۹۰۹م) را داشت.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> میرسید قاسم از اعضای برجسته مشروطه‌خواهان، کاتب را از پیشگامان آن جنبش دانسته است.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> عبدالحی حبیبی تاریخ‌نگار مشهور افغانستان گفته است که کاتب به‌خاطر مشروطه‌خواهی در شیرپور کابل زندانی شد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> [[اشرف غنی]] رییس جمهور سابق افغانستان و تعدادی دیگر از پژوهشگران، کاتب را پدر تاریخ‌نگاری افغانستان می‌دانند.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند»، ۱۳۹۶ش، ص۵۱. دانش، «کاتب سرآمد همۀ مورخان پیشین و پسین افغانستان است»، ۱۳۹۶ش، ص۶۰. </ref> از نظر اشرف غنی کار کاتب فراتر از تاریخ‌نگاری، تبارشناسی قدرت است؛ زیرا علاوه بر ثبت وقایع در صدد ریشه‌یابی و علت‌جویی است و نشان می‌دهد که دولت-ملت‌سازی از طریق استبداد، استعمال زور و قدرت مطلقه به‌دست نمیاید.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند»، ۱۳۹۶ش، ص۵۲.</ref> | کاتب با وجود اشتغال در دربار، عضویت مشروطه‌خواهان اول (۱۹۰۹م) را داشت.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> میرسید قاسم از اعضای برجسته مشروطه‌خواهان، کاتب را از پیشگامان آن جنبش دانسته است.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> عبدالحی حبیبی تاریخ‌نگار مشهور افغانستان گفته است که کاتب به‌خاطر مشروطه‌خواهی در شیرپور کابل زندانی شد.<ref>یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> [[اشرف غنی]] رییس جمهور سابق افغانستان و تعدادی دیگر از پژوهشگران، کاتب را پدر تاریخ‌نگاری افغانستان می‌دانند.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند»، ۱۳۹۶ش، ص۵۱. دانش، «کاتب سرآمد همۀ مورخان پیشین و پسین افغانستان است»، ۱۳۹۶ش، ص۶۰. </ref> از نظر اشرف غنی کار کاتب فراتر از تاریخ‌نگاری، تبارشناسی قدرت است؛ زیرا علاوه بر ثبت وقایع در صدد ریشه‌یابی و علت‌جویی است و نشان می‌دهد که دولت-ملت‌سازی از طریق استبداد، استعمال زور و قدرت مطلقه به‌دست نمیاید.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند»، ۱۳۹۶ش، ص۵۲.</ref> | ||
تعدادی از تاریخ‌پژوهان کاتب را در معرفی چهره واقعی امیر عبدالرحمن با [[ابوالفضل بیهقی]] که چهره واقعی مسعود غزنوی را ترسیم | تعدادی از تاریخ‌پژوهان کاتب را در معرفی چهره واقعی امیر عبدالرحمن با [[ابوالفضل بیهقی]] که چهره واقعی مسعود غزنوی را ترسیم کرد، مقایسه کرده‌اند و از او به عنوان بیهقی زمانه خودش یاد کرده‌اند.<ref>نایل، جستارها، ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۳۶. یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> گفته شده است که ۲۸سال حضور کاتب در دربار، دسترسی وی به‌منابع دولتی و توانایی‌اش در بیان حقایق به‌رغم نظارت و سانسور دستگاه سلطنتی وقت، موجب شده است که روایت کاتب از تاریخ افغانستان یکی از مراجع اصلی و تأثیرگذار بر همه مورخان پس از خودش باشد.<ref>دانش، «کاتب سرآمد همۀ مورخان پیشین و پسین افغانستان است»، ۱۳۹۶ش.</ref> مورخان و افغانستان شناسان برجسته داخلی و خارجی از قبیل لودویک آدمک (Ludwig Adamec)، عبدالحی حبیبی، عبدالحکیم روستاقی و غلام‌محمد غبار بر اهمیت و تأثیرگذاری تاریخ‌نگاری کاتب اذعان و تأکید کرده‌اند.<ref>نایل، جستارها، ج۱، ۱۳۹۵ش، ص۱۳۶. یزدانی، «شرح مختصری از زندگی ملا فیض‌محمد کاتب»، ۱۳۹۱ش، ص۴۶.</ref> ترجمه انگلیسی [[سراج التواریخ]] مشهورترین اثر کاتب تنها در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۶م شانزده بار ویرایش و تجدید چاپ شده است.<ref>McChesney, «The history of Afghanistan: Fayz Muhammad Katib Hazarah's Siraj al-tawarikh» 2016</ref> | ||
== معرفی و زندگی نامه == | == معرفی و زندگی نامه == | ||
| خط ۶۰: | خط ۵۸: | ||
== سبک تاریخ‌نگاری == | == سبک تاریخ‌نگاری == | ||
[[اشرف غنی]] رییس جمهور سابق [[افغانستان]] سبک تاریخ‌نگاری کاتب را متأثر از ابن خلدون می‌داند.<ref> اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند.»، ۱۳۹۶ش، ص۵۱.</ref> وی معتقد است در حالیکه آثار شماری از تاریخ‌نگاران ما از حد واقعه‌نویسی منشیان دربار و یا | [[اشرف غنی]] رییس جمهور سابق [[افغانستان]] سبک تاریخ‌نگاری کاتب را متأثر از [[ابن خلدون]] می‌داند.<ref> اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند.»، ۱۳۹۶ش، ص۵۱.</ref> وی معتقد است در حالیکه آثار شماری از تاریخ‌نگاران ما از حد واقعه‌نویسی منشیان دربار و یا خاطره‌نویسی برخی اصحاب قلم فراتر نرفته است، کاتب تاریخ‌نویس دولت‌داری در افغانستان است.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند.»، ۱۳۹۶ش، ص۵۱.</ref> غنی دستور [[امیر عبدالرحمن]] مبنی بر ترجمه مقدمه ابن خلدون را نشانه آشنایی فرهنگیان آن دوره با ابن خلدون می‌داند.<ref>اشرف غنی، «آثار کاتب نشان می‌دهد که قدرت مطلقه در یک کشور چگونه عمل می‌کند.»، ۱۳۹۶ش، ص۵۱.</ref> | ||
به گفته [[محمدسرور مولایی]] مُصَحِّح [[سراج التواریخ]]، کاتب از سبک رایج تاریخ‌نگاری منشیان و دبیران دربارها، روی برتافت. در سبک رایج از یک طرف نمایش‌های ادبی، لفاظی‌ها و صنعت‌گری‌های ادیبانه برجسته بود و از سوی دیگر ناگزیر بودند که رعایت حال پادشاهان و امیران را بکنند که این امر موجب حذف و یا تحریف حقایق تاریخی می‌گردید. در این میان شماری بسیار اندکی هستند که بی‌باکانه و با شجاعت به درج و بیان حقایق پرداختند و کاتب یکی از برجسته‌ترین‌های این عرصه است.<ref>مولایی، «خلاف عرف در سراج التواریخ»، ۱۳۹۶ش، ص۷۶.</ref> | به گفته [[محمدسرور مولایی]] مُصَحِّح [[سراج التواریخ]]، کاتب از سبک رایج تاریخ‌نگاری منشیان و دبیران دربارها، روی برتافت. در سبک رایج از یک طرف نمایش‌های ادبی، لفاظی‌ها و صنعت‌گری‌های ادیبانه برجسته بود و از سوی دیگر ناگزیر بودند که رعایت حال پادشاهان و امیران را بکنند که این امر موجب حذف و یا تحریف حقایق تاریخی می‌گردید. در این میان شماری بسیار اندکی هستند که بی‌باکانه و با شجاعت به درج و بیان حقایق پرداختند و کاتب یکی از برجسته‌ترین‌های این عرصه است.<ref>مولایی، «خلاف عرف در سراج التواریخ»، ۱۳۹۶ش، ص۷۶.</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۳: | ||
*مقالات متفرقه از جمله «زن و عفت»، «دین و سلطنت» و «تدریج کمال» در مجله آیینه عرفان منتشر شده است و گفته شده که برخی نوشته‌های کاتب در مجله‌های «حی علی الفلاح» و «سراج الاخبار الافغانیه»، نیز منتشر شده است.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۳۶.</ref> | *مقالات متفرقه از جمله «زن و عفت»، «دین و سلطنت» و «تدریج کمال» در مجله آیینه عرفان منتشر شده است و گفته شده که برخی نوشته‌های کاتب در مجله‌های «حی علی الفلاح» و «سراج الاخبار الافغانیه»، نیز منتشر شده است.<ref>امیری، «فیضی از فیوضات در ذکر زندگی و احوال ملا فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۶ش، ص۳۶.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== بزرگ‌داشت == | |||
ریاست‌جمهوری افغانستان به ابتکار [[سرور دانش]] معاون وقت ریاست جمهوری، در تاریخ ۲۱ دی‌ماه ۱۳۹۵ش و به مناسبت هشتاد و ششمین سالروز درگذشت کاتب، مراسم گرامی‌داشت از وی برگزار کرد.<ref>عرفانی، «ابعاد پیدا و پنهان تجلیل از علامه فیض محمد کاتب هزاره»، ۱۳۹۵ش.</ref> رییس جمهور وقت افغانستان در آن همایش طی فرمانی دستور داد که مدال دولتی به‌نام «علامه فیض‌محمد کاتب هزاره» ضرب گردیده و از ۱۲ نفر محقق برجسته که در معرفی و بروز رسانی [[کتاب سراج التواریخ]] نقش داشته‌اند، تقدیر شود.<ref>خبرگزاری جمهوری، «ریاست جمهوری برای نخستین بار از سالروز وفات " علامه کاتب" تجلیل کرد».</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||