سید نعمت‌الله جزایری: تفاوت میان نسخه‌ها

جزایری، پس از چند ماه اقامت در [[هویزه]]، عازم [[اصفهان ]] شد اما در میانه راه به [[شوشتر]] رفت و به درخواست مردم این منطقه در آنجا اقامت کرد. حاکم وقت شوشتر، فتحعلی خان، که از طرف دولت [[صفویه|صفوی ]] (حکومت: حدود ۹۰۶ـ۱۱۳۵) به حکومت این منطقه گمارده شده بود، در بزرگداشت سید نعمت الله تلاش زیادی نمود و در کنار [[مسجد جامع اصفهان|مسجد جامع ]] برای وی خانه‌ای درنظر گرفت و مسئولیت تمام امور شرعی شوشتر، از جمله تدریس علوم دینی، تولیت مسجد جامع و [[امامت جمعه]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]]، را به او واگذار کرد.<ref> جزایری، تذکره شوشتر،  کتابفروشی صافی، ص۷۳ـ۷۴؛ شوشتری، تحفة العالم، ۱۳۶۳ش، ص۱۰۱.</ref>

#[[محمد بن سلمان ]]/ [[سلیمان جزایری ]] (متوفی بعد از ۱۰۷۰)، [[فقیه ]] و ادیب.<ref> جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۱ـ۲۱۲.</ref>

#میرزا ابراهیم فرزند [[صدرالمتألهین شیرازی ]] (متوفی ۱۰۷۰).<ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۸۵؛ جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۲.</ref>

# [[عبدعلی بن جمعه حویزی]]، مؤلف [[تفسیر نورالثقلین ]] (متوفی بین سال‌های ۱۰۸۹ و ۱۰۹۷).<ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۴۸؛ جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۳۰۹.</ref> سه نفر اخیر در زمره مشایخ حدیث او نیز به شمار می‌آیند، چنانکه او خود در اجازه روایت به [[حسین بن محیی الدین جامعی عاملی ]]، به آنان اشاره کرده است.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۶۴.</ref>

#[[علامه مجلسی]]<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۳.</ref> که از مشایخ مهم او بود.<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۸.</ref> او سه اجازه به سید نعمت‌الله داد که مبسوط‌ترین آنها در پایان نسخه‌ای از [[نهج البلاغه ]]، به خط خود مجلسی نوشته شده است.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۵۷ـ ۱۶۳.</ref>

#محمدباقر بن محمدمؤمن خراسانی معروف به [[محقق سبزواری ]]؛ متوفی ۱۰۹۰).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۷۳؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۶۳.</ref>

#آقاجمال فرزند [[آقاحسین خوانساری ]] ([[محقق خوانساری ]]؛ متوفی ۱۰۹۹).<ref>جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۸۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۱۷۹.</ref>

# [[فیض کاشانی ]] (متوفی ۱۰۹۱)<ref>جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۸۴؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین، چاپ محمدصادق بحرالعلوم، ص۱۳۰؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۲۱۵.</ref> سید نعمت‌الله جزایری از ملازمان و شاگردان خاص او بود.<ref>جزایری، التحفة السنیة، نسخه خطی، ص۳۳۹.</ref>

#[[محمد بن علی نجار شوشتری]] (متوفی ۱۱۴۰ یا ۱۱۴۱) که از شاگردان بزرگ سید نعمت‌الله بود و از طرف او به [[امامت جماعت ]] نیز منصوب شد،<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۳۰۱.</ref> در علوم شرعی، به ویژه [[تجوید]] و [[تفسیر]] مهارت داشت و کتاب [[مجمع التفاسیر]] از آثار اوست.<ref> جزایری، الاجازة الکبیرة، ۱۴۰۹ق، ص۱۷۸؛ جزایری، تذکره شوشتر،  کتابفروشی صافی، ص۱۶۱؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۳۰۴.</ref> او یادداشت‌های تفسیری سید نعمت‌الله را نیز در کتابی با عنوان [[عقود المرجان ]] گردآوری کرده است.<ref>آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، ۱۳۷۲ش، ص۷۰۶؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۳۰۵.</ref>

محققان اتفاق‌نظر دارند که مسلک جزایری در استنباط احکام نه اصولی بوده نه [[اخباریان|اخباری]] صرف، بلکه او میانه‌رو بوده است.<ref>خوانساری، روضات‌الجنات، ۱۳۹۰ـ۱۳۹۲، ج۸، ص۱۵۰؛ جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۳۳۰ـ ۳۳۲؛ جزایری، کشف الاسرار، ۱۴۰۸ق، ج۱، مقدمه موسوی جزائری، ص۳۹ـ۴۰.</ref> منبع آنان در این داوری، سخنان جزایری در کتاب‌ها و رساله‌های متعدد او بوده که در آنها به اخذ طریقه وسطا تصریح و آن را روش استادش [[علامه مجلسی]] ذکر کرده است.<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۴۰، ج۲، ص۱۴۰.</ref> مظور جزایری از طریقه وسطا، آن گونه که خود در مقدمه کتاب [[غایة المرام فی شرح تهذیب الاحکام ]] توضیح داده<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۴۰.</ref>، اعتقاد به حجیت ظواهر [[قرآن ]] در تشریع است و آن را طریقی دانسته که نه مانند طریق [[مجتهدان]] اصولی است که به قواعد و استنباط و استدلال‌های عقلی تکیه زده‌اند و نه مانند اخباری‌هایی چون [[محمد امین استرآبادی]] که هرگونه استنباط مبتنی بر قواعد ظنی را انکار کرده و عمل به ظواهر [[قرآن ]] را از مصادیق آن شمرده‌اند.<ref>استرآبادی، الفوائد المدنیة، ۱۴۲۴ق، ص۲۶۹ـ۲۷۱، ۳۳۶ـ ۳۳۸.</ref> جزایری پس از نقل سخنان [[محمدامین استرآبادی]] در [[الفوائد المدنیة]] و تصدیق سخنان وی، بر رأی او مبنی بر عدم حجیت ظواهر کتاب خرده گرفته است.<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج ۱، ص۱۶.</ref>

یکی از دلایلی که سبب شده تا محققان، جزایری را میانه‌رو بدانند، نظر او درباره برخی از موارد [[شبهه تحریمیه ]]، مانند نوشیدن قهوه و مصرف دخانیات، است که در حرمت آنها نصّی(آیه یا حدیث) وارد نشده است.<ref>جزایری، نابغه فقه و حدیث، ۱۴۱۸ق، ص۳۳۲؛ حکیم، ص۹۷ـ ۹۸.</ref> [[اخباریان|اخباری‌ها]] در این گونه موارد، بنا بر احتیاط، قائل به عدم جوازند، اما جزایری از این نظر عدول کرده، قائل به [[اباحه]] شده است.<ref> جزایری، الانوار النعمانیة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۵۵-۶۰.</ref>

*سید نعمت الله جزایری در مواردی مطابق رأی اخباریان نظر داده، از جمله در باب منابع تشریع، فقط [[کتاب]] و [[سنت]] را معتبر شمرده و [[اجماع]]، [[استصحاب]]، [[عقل]] و تمام گونه‌های [[قیاس ]]، از جمله [[قیاس منصوص العلة]] و [[قیاس اولویت|اولویت ]]، را باطل دانسته است.<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۱۱ـ۱۵، ۲۲، ۳۷، ۵۹ـ۶۱، ج۲، ص۵۱؛ جزایری، زهرالربیع، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۸۵، ۵۱۴.</ref> همچنین در صورت تعارض نقل با ادله عقلی، نقل را مقدّم دانسته است.<ref>جزایری، غایه المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۳۵ـ۳۶.</ref> وی بر خلاف [[علامه مجلسی]]<ref> مجلسی، نظم اللئالی، ۱۴۱۱ق، ص۱۳ـ۱۴.</ref> که [[تقلید]] از میت را جایز نمی‌دانسته، همانند اخباری‌ها قائل به جواز تقلید از میت بوده است.

*در سخنان جزایری برداشتی از ماهیت احکام شرعی و نحوه استنباط آنها را می‌توان استخراج کرد که دست‌کم تا صورت‌بندی نهایی آرای فقهی و [[اصول|اصولی‌اش]]، وی در زُمره اخباری‎ها قرار می‌گیرد، زیرا وی از سویی [[فقه]] را نه مجموعه‌ای از قواعد کلی، بلکه انبوهی از روایات جزئی دانسته است که یگانه ملاک معتبر استنباط و مبنای عمل اند<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۳۵ـ۳۶، ج۲، ص۹۵.</ref> و از سوی دیگر، برای غنی کردن منابع روایت و محدود کردن دامنه استنباط عقلی، علاوه بر نقد نظریه تقسیم چهارگانه احادیث ([[حدیث صحیح|صحیح ]]، [[حدیث حسن|حسن ]]، [[حدیث موثق|موثق ]] و [[حدیث ضعیف|ضعیف ]])، که مستلزم مناقشه درباره بسیاری از احادیث است <ref>جزایری، غایة المرام،  نسخه خطی، ج ۱، ص۲ـ۴.</ref> بر [[ثقه|وثاقت]] بسیاری از کتاب‌های حدیثی، چون [[عیون اخبار الرضا]] اثر [[شیخ صدوق]]، [[الاحتجاج ]] [[احمد بن علی طبرسی|طَبْرِسی ]] و [[الفقه الرضوی ]]، صحه گذاشته است.<ref>جزایری، غایة المرام، نسخه خطی، ج۱، ص۸.</ref>