هشام بن عبدالملک: تفاوت میان نسخه‌ها

| مرگ =[[۱۲۵ق]] در رُصافه‌ی شام

| محل دفن =رُصافه(شام)

| سلسله =[[بنی‌امیه|اموی]]-[[بنی‌مروان|مروانی]]

| همزمان با =[[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]

| اقدامات مهم =دستور به شهادت رساندن امام محمدباقر(ع)

سرکوب قیام و دستور به شهادت رساندن زید بن علی بن الحسین(ع)

'''هشام بن عبدالملک''' (۷۲-۱۲۵ق) دهمین خلیفه اموی و از [[قبیله قریش]] بود که پس از مرگ [[یزید بن عبدالملک]] در سال [[سال ۱۰۵ هجری قمری|۱۰۵ق]] به [[خلافت]] رسید. یکی از اتفاقات مهم زمان هشام، شهادت امام محمدباقر(ع) بود که به دستور او و در سال [[سال ۱۲۴ هجری قمری|۱۲۴ق]] انجام شد.

او ۱۹ سال خلافت کرد و در این مدت اصلاحاتی انجام داد و تلاش کرد پایه‌های خلافت بنی‌امیه را محکم کند. گفته شده است که جان مسلمانان، به‌خصوص [[شیعه|شیعیان]]، برای او هیچ ارزشی نداشت و به بهانه‌های مختلف آنها را می‌کشت.

در زمان خلافت هشام بن عبدالملک قیام‌های زیادی انجام شد که مهمترین آنها قیام زید بن علی بن الحسین(ع) بود و او در نامه‌ای به والی کوفه نوشت که زید را از [[کوفه]] اخراج کرده و او را بکشد. اتفاق مهم دیگر، پراکنده شدن داعیان و مبلّغان [[بنی‌عباس]] در سرزمین‌های شرقی اسلام، و آغاز جنبش‌های شیعیان بود که پنهانی فعالیت می‌کردند.

==زندگی نامه==

هشام بن عبدالملک در اوایل سال [[سال ۷۲ هجری قمری|۷۲ق]] در [[مدینه]] به دنیا آمد<ref>ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ش، ج۵، ص۱۲۳.</ref> اما مقریزی از مورخان اهل سنت نوشته که زادگاه او [[دمشق]] است.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، بی‌تا، ج۸ ص۳۶۷.</ref>

هشام سیزده فرزند از همسران و کنیزان خود داشت که ده پسر و سه دختر بودند.<ref>زبیری، نسب قریش، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۱۶۷.</ref> او محمد بن مسلم بن شهاب زهری را به عنوان مربی برای فرزندانش انتخاب کرده بود.<ref>ابن‌کثیر، البدایة والنهایة، ۱۴۰۸ق، ج۹، ص۳۴۲.</ref>

هشام بر اثر بیماری در ششم [[ربیع‌الثانی]] سال ۱۲۵ق در رُصافه‌ی شام از دنیا رفت. او هنگام فوت ۵۳ سال داشت و مدت حکومت او ۱۹ سال و ۷ ماه و ۲۱ روز بود.<ref>مسعودی، مروج الذهب، بی‌تا، ج۴، ص۴۱.</ref>

هشام پس از مرگ [[یزید بن عبدالملک]] در [[شعبان]] سال ۱۰۵ق، در ۳۴ سالگی، به خلافت رسید.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ۱۹۶۰، ج۱، ص۳۳۵.</ref> خبر خلافت وقتی به او رسید که در روستایی به نام رصافه بود و از آنجا به دمشق رفت و در اول [[رمضان|رمضان]] سال [[سال ۱۰۵ هجری قمری|۱۰۵ق]]، مردم با او برای [[خلافت]] [[بیعت]] کردند.<ref>ابن‌خلدون، تاریخ ابن خلدون، ۱۹۷۱، ج۳، ص۱۰۶.</ref>

او تلاش کرد بار دیگر پایه‌های خلافت [[بنی‌امیه]] را استوار کند. مورخان نوشته‌اند که هشام از جهت سیاسی، روش تقریباً ثابت خلافت بنی‌امیه را در عزل و نصب والیان در مناطقی چون [[عراق]] و [[خراسان بزرگ|خراسان]] در پیش گرفت که هدف کلی آن ایجاد توازن قوا میان قبایل رقیب یمانی و قیسی بود.<ref>طبری، تاریخ، بی‌تا، ج۷، ص۲۰۳.</ref> هشام مدتی نسبتاً طولانی خلافت کرد و اصلاحاتی انجام داد. او برای رونق اقتصادی و ایجاد انضباط دیوانی تلاش زیادی کرد، تا آنجا که بعدها [[منصور عباسی]] و برخی دیگر از [[بنی‌عباس|عباسیان]] از روش هشام پیروی می‌کردند.<ref>مسعودی، مروج‌الذهب، بی‌تا، ج۴، ص۱۳۱.</ref>

هشام به هر مردی از [[بنی‌مروان]] که مقرری می‌داد، او را به جنگ می‌فرستاد.<ref>طبری، تاریخ، بی‌تا، ج۷، ص۲۰۲.</ref>

هشام معاصر ۳ تن از امامان شیعه(ع) بوده که به اختصار اشاره می‌شود:

[[شیخ کشّی]] نقل کرده که در عصر [[خلافت بنی‌امیه|خلافت]] عبدالملک (۲۶-۸۶ق) [پنجمین خلیفه اموی]، پسرش هشام بن عبد الملک [دهمین خلیفۀ اموی] برای انجام [[حج|حجّ]]، وارد مکّه شد و مشغول طواف [[کعبه]] شد، هنگام طواف خواست که دست به حجر الاسود بمالد، ولی بخاطر ازدحام جمعیّت، نتوانست این کار را انجام دهد، در همانجا منبری برای او گذاشتند و بالای منبر رفت و مردم [[شامات|شام]] اطراف او جمع شدند،<ref>مفید، الإختصاص‏، بی‌تا، ص۱۹۱.</ref> در حالی که مردم طواف‌کننده را تماشا می‌کرد، دید امام سجّاد (ع) که [[احرام|لباس احرام]] در تن دارد، وارد محوّطۀ [[طواف]] شده و مشغول طواف شد، وقتی که خواست به طرف حجر الاسود برود، مردم خود به خود به او احترام کرده و از سر راهش کنار رفتند و او با کمال آرامش نزدیک [[حجر الاسود]] رفت و دست بر آن مالید، و این [[مستحب|عمل مستحبّی]] را به راحتی انجام داد.<ref>مفید، الإختصاص‏، بی‌تا، ص۱۹۱.</ref>

در همین لحظه یکی از اهالی شام، از هشام پرسید: «این شخص کیست که مردم آن گونه به او احترام و تجلیل کردند؟».

هشام، برای اینکه مردم شام [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجّاد(ع)]] را نشناسند و به او متمایل نشوند، با اینکه او را می‌شناخت، گفت: لا اعرفه: «او را نمی‌شناسم».<ref>ابن‌شهر آشوب مازندرانی،‏ مناقب آل أبی طالب (ع)، بی‌تا، ج۴، ص۱۶۹.</ref>

مرد شامی گفت: ای ابو فراس، این شخص کیست؟

فرزدق برای معرّفی امام سجّاد (ع) یک قصیده‌ی بلند سرود. اما هشام که انتظار تعریف و تمجید اهل بیت(ع) را نداشت، از سروده‌ی فرزدق، ناراحت شد و دستور داد مواجب و حقوق ماهانه و جوایز او را قطع کرده و او را در مکانی میان مکه و [[مدینه|مدینه]]، معروف به (عسفان) زندانی نمایند.<ref>ابن‌شهر آشوب مازندرانی،‏ مناقب آل أبی طالب (ع)، بی‌تا، ج۴، ص۱۶۹.</ref>

هشام بن عبدالملک، که یکی از خلفای معاصر [[امام باقر(ع)]] بود، همیشه از محبوبیت امام(ع) در بین مردم می‌ترسید و تلاش می‌کرد مانع گسترش نفوذ معنوی و افزایش پیروان آن حضرت شود.<ref>الطبری، دلائل الامامه، ۱۳۸۳ق، ص۱۰۵.</ref>

طبری نقل کرده که: در یکی از سال‌ها که امام باقر(ع) همراه فرزند خود «[[امام صادق علیه‌السلام|جعفر بن محمد(ع)]]» به زیارت خانه خدا مشرف شده بود، هشام هم عازم حج شد. در ایام حج، حضرت صادق(ع) در میان جمعی از مسلمانان سخنانی در فضیلت و [[امامت]] [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت]](ع) بیان فرمود که بلافاصله توسط ماموران به گوش هشام رسید. هشام، که وجود امام باقر(ع) را خطری برای حکومت خود می دانست، از این سخن بشدت تکان خورد، ولی در مراسم حج متعرض امام(ع) و فرزند آن حضرت نشد، ولی به محض آنکه به پایتخت خود ([[دمشق]]) بازگشت به حاکم مدینه دستور داد امام باقر(ع) و فرزندش جعفر بن محمد را روانه شام کند.<ref>الطبری، دلائل الامامه، ۱۳۸۳ق، ص۱۰۵.</ref>

امام(ع) به اجبار، همراه فرزند خود وارد دمشق شد. هشام برای اینکه عظمت ظاهری خود را به رخ امام بکشد، سه روز اجازه ملاقات نداد! شاید هم در این سه روز در این فکر بود که چگونه با [[امامت|امام]](ع) روبرو شود و چه طرحی بریزد که از مقام امام(ع) در بین مردم کم شود؟!

او به فکر تشکیل مجلس مناظره علمی نیفتاد؛ چون به خوبی می‌دانست که اگر از این راه وارد شود هیچ کدام از درباریان او توان مناظره با امام باقر(ع) را ندارند و از این جهت تصمیم گرفت از راه دیگری وارد شود که به نظرش پیروزی او مسلم بود.<ref>محمد بن جریر بن رستم الطبری، دلائل الامامه، ۱۳۸۳ق، ص۱۰۵.</ref>

هشام تصمیم گرفت یک مسابقه تیراندازی ترتیب داده امام(ع) را در آن مسابقه شکست بدهد ولی در آن مسابقه نیز نتوانست به هدف خود برسد.<ref>محمد بن جریر بن رستم الطبری، دلائل الامامه، ۱۳۸۳ق، ص۱۰۵.</ref>

پس از شکست در آن مسابقه، امام باقر(ع) و فرزندش را در جایگاه مخصوص کنار خود جای داد و فوق العاده تجلیل و احترام کرد و رو به امام کرده گفت: قریش از پرتو وجود تو شایسته سروری بر [[عرب]] و [[عجم]] است.<ref>پیشوایی، سیره پیشوایان، ۱۳۹۰ش، ص۳۳۹.</ref>

هشام، در میان خلفای اموی به سیاستمداری و خشونت معروف بود و با توجه به این دو ویژگی، او را با [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] و [[عبدالملک بن مروان|عبدالملک]] مقایسه کرده‌اند. او با تدبیر و تکیه بر قدرت نظامی، بسیاری از قیام‌ها و شورش‌ها را سرکوب می‌کرد و مخالفان را می‌کشت.<ref>مغینه. الشیعة و الحاکمون، بی‌تا، ص۱۱۴.</ref>

وی هیچ حرمتی برای جان مسلمانان قائل نبود و با کوچکترین بهانه‌ای آنان را می‌کشت. مخصوصا، [[شیعه|شیعیان]] و پیروان [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت]](ع)، بیشترین فشار و ضربه را از سوی او متحمل می شدند. هشام در نامه ای به کارگزاران خود فرمان داد تا بر شیعیان سخت بگیرند و آنان را تحت فشار قرار دهند، آنها را زندانی کنند، آثارشان را محو کنند، خونشان را بریزند و از حقوق بیت‌المال محرومشان کنند<ref>مغینه. الشیعة و الحاکمون، بی‌تا، ص۱۱۴.</ref>

هشام در نامه‌ای جداگانه به فرماندار [[مدینه|مدینه]]، به او دستور داد [[بنی‌هاشم|بنی هاشم]] را زندانی کند و آنان را از بیرون رفتن از مدینه باز دارد.<ref>مغینه، الشیعة و الحاکمون، بی‌تا، ص۱۱۵.</ref>

او، علاوه بر صدور این فرمان‌های عمومی، نسبت به بعضی از شیعیان دستور خصوصی صادر می‌کرد.

هشام‌بن عبدالملک به فرماندار خود در [[کوفه|کوفه]] دستور داد خانه [[کمیت بن زید اسدی|کمیت]]، شاعر اهل بیت(ع) را خراب کند و زبان و دست او را به جرم ستایش خاندان پیامبر(ص)، ببرّد.<ref>امینی، الغدیر، بی‌تا، ج۲، ص۲۰۵؛ اعیان الشیعه، السید محسن الأمین، ج۹، ص۳۴.</ref>

به دلیل صدور این فرمان‌های مرگبار، کارگزاران هشام در شهرهای مختلف، نسبت به شیعیان سختگیری می کردند، یوسف بن عمر ثقفی، فرماندار [[عراق]]، به حدّی با مردم بدرفتاری می‌کرد که او را جانشین [[حجاج بن یوسف]] می‌دانستند.<ref> زرکلی، الاعلام، بی‌تا، ج۸، ص۲۴۳.</ref> قبل از او «خالد بن عبداللّه قسری» به مدت پانزده سال حاکم عراق بود، وی مسیحی بود و برای جلب رضایت مادرش، با بیت‌المال مسلمانان کلیسایی در عراق ساخت.<ref>ابن‌اثیر، الکامل، بی‌تا، ج۵، ص۲۷۹.</ref> در دوران حکومت او، مسیحیان بر مسلمانان عراق حکومت می‌کردند.<ref>ابن‌اثیر، الکامل، بی‌تا، ج۵، ص۲۲۴.</ref>

خالد، متهم به [[کفر|کفر]] و بی‌دینی بود<ref>زرکلی، الاعلام، بی‌تا، ج۲، ص۲۷۹.</ref> و بر اساس همین اعتقاد، مقام هشام را از مقام [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بالاتر می دانست.<ref>ابن‌اثیر، الکامل، بی‌تا، ج۵، ص۲۸۰.</ref>