کیومرث یکم
 مدفن کیومرث یکم در امامزاده طاهر در نوشهر | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| نام | کیومرث بن بیستون |
| مرگ | ۸۵۷ق |
| فرزندان | کاووس و اسکندر |
| دین | اسلام |
| محل دفن | امامزاده طاهر در نوشهر |
| حکومت | |
| سلسله | پادوسپانیان |
| گستره حکمرانی | رستمدار |
| آغاز حکومت | ۸۰۷ق |
| پایان حکومت | ۸۵۷ق |
| همزمان با | تیموریان • مرعشیان آمل • آل کیا گیلان |
| اقدامات مهم | تغییر مذهب رسمی رستمدار از تسنن به تشیع |
| پیش از | ملک اسکندر و ملک کاووس |
| پس از | سعدالدوله طوس |
کیومرث یکم، حاکم منطقه رُستمدار در غرب مازندران طی سال‌های ۸۰۷-۸۵۷ق بود که در ابتدای حکومت خود مذهب شیعه را به عنوان مذهب رسمی قلمروش اعلام کرد.
گفته شده این تغییر مذهب برای حفظ حکومت پادوسبانیان در رستمدار بوده که در بین دو حکومت شیعه گیلان و مازندران محصور بوده است. برخی نیز گفته‌اند ملک کیومرث به مذهب شیعه گروید تا به گسترش این مذهب در شمال ایران نقش مؤثری ایفا کند.
کیومرث یکم، در راستای ترویج مذهب شیعه، عبدالرحیم رستمداری را برای تحصیل فقه شیعه به نجف فرستاد. عبدالرحیم کتاب نیل المرام فی مذهب الائمه را تألیف کرد تا فقه شیعه به عنوان معیار قضاوت در منطقه رستمدار مورد استفاده قرار گیرد.
در حکومت کیومرث، روابط رستمدار با مرعشیان آمل و آل کیا گیلان با فراز و نشیب‌هایی همراه بود. با این حال، دوره حکومت او عموماً با آرامش و امنیت توصیف شده است. کیومرث به ساخت مکان‌های مذهبی و قلعه‌ها توجه ویژه‌ای داشت
معرفی
کیومرث بن بیستون مشهور به کیومرث یکم از حاکمان سلسله پادوسبانیان است که از سال ۸۰۷ تا ۸۵۷ق در منطقه رُستمدار (منطقه غربی مازندران، بین گیلان و آمل)[۱] حکومت کرد.[۲] وی را آخرین مَلِک مقتدر این سلسله دانسته‌اند.[۳] محل دفنش در امامزاده طاهر نوشهر است.[۴]
به قدرت‌رسیدن کیومرث یکم
کیومرث ابتدا از سوی حاکم وقت رستمدار به عنوان کوتوال (قلعه‌دار) قلعه نور منصوب شد.[۵] در جریان نزاع بین پادوسبانیان، مرعشیان و تیموریان، او قلعه نور را از دست داد.[۶] و مدتی در شیراز سرگردان و زندانی بود. او از زندان فرار کرد و در لباس درویشی به قلعه نور بازگشت.[۷] و کوتوال آنجا را به قتل رساند و بار دیگر کنترل قلعه نور و حکومت رستمدار را به دست آورد.[۸]
تغییر مذهب رسمی به تشیع
کیومرث پس از رسیدن به قدرت، مذهب خود را به شیعه امامیه تغییر داد و رستمدار را به مذهب امامی درآورد.[۹] مردم رستمدار پیش از این بر مذهب تسنن بودند.[۱۰] گفته شده کیومرث احتمالاً تحت تأثیر مرعشیان آمل، که با آنها ارتباط داشت، به تشیع گرایش پیدا کرد.[۱۱] همچنین، برخی معتقدند او در دوران آوارگی خود در شیراز نذر کرده بود که در صورت بازگشت به قدرت، به مذهب امامیه درآید.[۱۲]
برخی معتقدند کیومرث به مذهب شیعه گروید تا در گسترش این مذهب در شمال ایران نقش داشته باشد.[۱۳] تغییر مذهب او همچنین مانع از لشکرکشی‌های مذهبی مرعشیان مازندران و آل کیا گیلان به رویان شد.[۱۴] گرایش سریع به تشیع او پس از به قدرت رسیدن را تحت تأثیر شرایط سیاسی و مذهبی آن زمان دانسته‌اند، زیرا رستمدار تنها منطقه‌ای بود که بر مذهب تسنن باقی مانده بود و اگر کیومرث به تسنن پایبند می‌ماند، بین دو قدرت شیعه‌گرای مازندران و گیلان محاصره می‌شد.[۱۵]
بررسی کتیبه‌های دوره ملک کیومرث نشان می‌دهد که او شیعه‌مذهب بوده و برخی از این کتیبه‌ها را با هدف ترویج مذهب شیعه ساخته است.[۱۶] عباراتی مانند المعتصم بولایت علیّ المختار، معین امیرالمؤمنین و صلوات کبیر چهارده معصوم که در این کتیبه‌ها تکرار شده‌اند، به عنوان محکم‌ترین شواهد برای شیعه‌گرایی او شناخته می‌شوند.[۱۷]
ترویج فقه امامی
کیومرث یکم، در راستای تغییر مذهب و ترویج فقه شیعه، عبدالرحیم رستمداری را برای تحصیل فقه به نجف فرستاد.[۱۸] پس از ده سال، عبدالرحیم به رستمدار بازگشت و در خدمت کیومرث و پسرش کاووس قرار گرفت.[۱۹] او کتاب نیل المرام فی مذهب الائمه را نوشت تا بر اساس آن، کار قاضیان ارزیابی و نظارت شود.[۲۰] این اقدام کیومرث باعث شد فقه شیعه به عنوان معیار قضاوت در رستمدار تثبیت شود.[۲۱] و به نشر فقه شیعه در منطقه کمک کرد.[۲۲]
دوران حکومت کیومرث
در دوران کیومرث یکم آرامش و امنیت بر رستمدار برقرار بود[۲۳] او احتیاط و تدابیر سیاسی و امنیتی را از اصول حکمرانی خود قرار داد؛[۲۴] با این حال میان او و مرعشیان مازندران و شیعیان گیلان دشمنی‌هایی وجود داشت بود که منجر به درگیری‌های متقابل شد.[۲۵] لشکرکشی در سال ۸۳۲ق شیعیان گیلان با همدستی مرعشیان به رستمدار به ویرانی آنجا منجر شد.[۲۶]
دوره حکومت کیومرث یکم را اوج قدرت سلسله پادوسبانیان شناخته می‌شود.[۲۷] پس از مرگ او در سال ۸۵۷ق بین فرزندانش اختلاف افتاد و حکومت پادوسبانیان به دو شاخه اصلی تقسیم شد: ملک اسکندر در کجور، ملک کاوس در نور و ملک بهمن در لاریجان آمل.[۲۸]
ساختن بناهای مذهبی
کیومرث یکم نسبت به ساختن بناهای مذهبی تلاش زیادی داشته است.[۲۹] از جمله بناهای ساخته‌شده توسط او امامزاده طاهر در روستای هزارخال در شهرستان نوشهر است که در سال ۸۲۹ق بنا شد[۳۰] و در سال ۱۳۶۴ش به عنوان اثر ملی ثبت شد.[۳۱] همچنین بقعه بالو معروف به آقابالو در روستای آهودشت (منطقه نور) از دیگر آثار بازمانده از اوست.[۳۲] کیومرث و فرزندانش، در زمینه قلعه نیز ساخت و سازهای فراوان داشتند.[۳۳]
پانویس
- ↑ مشکور، «مقدمه»، تاریخ طبرستان، مازندران، رویان، ۱۳۶۱ش، ص۲۴.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۱۵؛ نعیمایی عالی و وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ. ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، ص۹۷.
- ↑ نعیمایی عالی، و وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ. ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، ص۹۹.
- ↑ ستوده، از آستارا تا استرآباد، ۱۳۵۵ش، ص۱۸۶؛ شایان، مازندران جغرافیای تاریخی و اقتصادی، ۱۳۳۶ش، ص۳۱۱.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۱۴ تا ص۱۶.
- ↑ شورمیج؛ و رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، ص۲۶۶.
- ↑ نعیمایی عالی، و وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ. ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، ص۹۹.
- ↑ مرعشی، تاریخ طبرستان، مازندران، رویان، ۱۳۶۱ش، ص۴۹ تا ص۵۱؛ گیلانی، تاریخ مازندران، ۱۳۵۲ش، ص۸۵.
- ↑ گیلانی، تاریخ مازندران، ۱۳۵۲ش، ص۸۵؛ شورمیج، و رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، ص۲۶۷ و ص۲۶۸؛ نعیمایی عالی، و وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ. ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، ص۱۰۰.
- ↑ مشکور، «مقدمه»، تاریخ طبرستان، مازندران، رویان، ۱۳۶۱ش، ص۲۰؛ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۵؛ یوسفی، «سیر تحول دین و مذهب در مازندران»، ص۱۸۷.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۵.
- ↑ گیلانی، تاریخ مازندران، ۱۳۵۲ش، ص۸۵؛ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۵ و ص۲۶.
- ↑ یوسفی، «سیر تحول دین و مذهب در مازندران»، ص۱۸۷.
- ↑ نعیمایی عالی، و وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ. ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، ص۹۷.
- ↑ شورمیج، و رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، ص۲۶۷ و ص۲۶۸.
- ↑ نعیمایی عالی، وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ.ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، ص۱۱۴.
- ↑ نعیمایی عالی، وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ.ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، ص۱۱۴.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۷ و ص۳۷ و ص۳۸؛ شورمیج، و رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، ص۲۶۸.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۷.
- ↑ شورمیج، و رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، ص۲۶۸؛ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۷.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۷.
- ↑ شورمیج، و رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، ص۲۶۸.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۱۷؛ شورمیج، و رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، ص۲۶۷.
- ↑ شورمیج، و رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، ص۲۶۷.
- ↑ مرعشی، تاریخ طبرستان، مازندران، رویان، ۱۳۶۱ش، ص۵۲؛ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۱۷؛ نعیمایی عالی، و وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ. ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، ص۱۰۰.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۱۷.
- ↑ یوسفی، صفر، «سیر تحولات شهر نور در بستر تاریخ»، پژوهشنامه تاریخ، شماره ۷، تابستان ۱۳۸۶ش، ص۱۴۱.
- ↑ یوسفی، صفر، «سیر تحولات شهر نور در بستر تاریخ»، پژوهشنامه تاریخ، شماره ۷، تابستان ۱۳۸۶ش، ص۱۴۱.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۹.
- ↑ ستوده، از آستارا تا استرآباد، ۱۳۵۵ش، ص۱۸۷؛ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۹.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۲۹.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۳۲.
- ↑ جعفریان، «مقدمه»، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، ۱۳۹۵ش، ص۳۴.
منابع
- رستمداری، عبدالرحیم بن معروف، نیل المرام فی مذهب الأئمة علیهم السلام، مقدمه رسول جعفریان، قم، مورخ، ۱۳۹۵ش.
- ستوده، منوچهر، از آستارا تا استرآباد، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۵ش.
- شایان، عباس، مازندران: جغرافیای تاریخی و اقتصادی، تهران، چاپخانه موسوی، ۱۳۳۶ش.
- شورمیج، محمد، و رمضان رضایی، «چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)»، دوفصلنامه ادیان و عرفان، شماره ۲، مهر ۱۳۹۷ش.
- گیلانی، شیخ‌علی، تاریخ مازندران، تصحیح منوچهر ستوده، تهران، بنياد فرهنگ ايران، ۱۳۵۲ش.
- مرعشی، ظهیرالدین بن نصیرالدین، تاریخ طبرستان، مازندران، رویان، با مقدمه محمدجواد مشکور، به کوشش محمد حسین تسبیحی، تهران، مؤسسه مطبوعاتى شرق، ۱۳۶۱ش.
- نعیمایی عالی، امین، و محمدباقر وثوقی، «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سده نهم هـ.ق بر کتیبه‌های ملک کیومرث بادوسپانی، حاکم رویان و رستمدار»، دو فصلنامه پژوهش‌های علوم تاریخی، شماره ۱۷، ۱۳۹۷ش.
- یوسفی، صفر، «سیر تحولات شهر نور در بستر تاریخ»، فصلنامه پژوهشنامه تاریخ، شماره ۷، تابستان ۱۳۸۶ش.
- یوسفی، صفر، «سیر تحول دین و مذهب در مازندران»، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۷ش.