کاربر:Shaker/صفحه تمرین
تخریب مسجد اقدامی
مفهوم شناسی
تخریب مسجد به معنای درهم شکستن بنای یک مسجد به صورت کامل یا جزئی،[۱]
از بین رفتن اتحاد و تشکل و قطع رابطه با امام عادل و فراموش شدن فقرا و غفلت از خدا از جمله پیامدهای تخریب مسجد قلمداد شده است.[۲]
مسجد به مکانی گفته میشود که در آن برای خدا سجده میشود.[۳]
تخریب معنوی
دیگری به معنای ممانعت از برگزاری نماز و انجام عبادت در مسجد.[۴] ازاین رو انجام کارهایی که مردم را از حضور یافتن در مسجد بازمی دارد و آنها را از مسجد فراری می دهد شامل تخریب مسجد خواهد شد.[۵] مسجد نه تنها محلی برای عبادت بلکه محلی برای فعالیتهای آموزشی، تربیتی، اجتماعی، سیاسی و حتی نظامی بوده است.[۶] ازاینرو گفته شده است که حتی ممانعت از انجام چنین فعالیتهایی در مسجد که موجب جلوگیری از ایفای نقش مسجد در این زمینه میشود به نوعی تخریب مسجد محسوب میشود.[۷] و هر فعالیتی که مصلحت و منافع مسلمانان در آن باشد از این رو بستن دربهای مسجد و بازکردن آنها هنگام اوقات نماز جایز نیست.[۸] شوکانی کساد ساختن مساجد را تخریب معنوی[۹] و قرطبی آن را تخریب مجازی نامیدهاند.[۱۰]
در روایتی این نوع از تخریب مسجد در کنار بیاعتنایی به قرآن و اهلبیت مورد مذمت قرار گرفته است که در روز قیامت از برخی بندگان به دلیل بیتوجهی شکایت خواهند کرد.[۱۱]
حکم تخریب مسجد
حکم اولی تخریب ساختمان مسجد حرام عنوان شده است[۱۲] حتی حنابله که فروش زمین مسجد را در برخی شرایط جایز می دانند، تخریب آن را حرام عنوان کردهاند.[۱۳] فقها با استناد به دلائل مختلفی حکم به حرمت تخریب مسجد دادهاند از جمله:
- ظهور آیه ۱۱۴ سوره بقره
- وقف بودن مسجد و ممنوع بودن تخریب مال وقفی
- هتک شعائر الهی که مساجد یکی از شعائر الهی به شمار میروند[۱۴]
دفاع از حریم مساجد و ممانعت از تخریب آنها از اهمیت زیادی برخوردار است؛ ازاینرو طبق آیه ۴۰ سوره حج خدا به واسطه قدرت نظامی مؤمنان مانع تخریب مساجد به دست دشمنان دین میشود.[۱۵] با این همه؛ در برخی موارد تخریب مسجد جایز شمرده شده است:
- تخریب جهت بازسازی، درصورتی که وضعیت ساختمان مسجد به گونهای باشد که ممکن باشد موجب آسیب عابران شود اقدام به تخریب و بازسازی آن واجب و در صورتی که جان کسی در خطر نباشد مستحب خواهد بود.[۱۶] در بین اهل سنت فقه شافعی ان را منوط به اجازه حاکم[۱۷]
- تخریب جهت توسعه، با اینکه برخی فقها مانند علامه حلی به عدم جواز تخریب مسجد جهت توسعه حکم داده اند اما برخی دیگر مانند آیت الله خامنه ای و مکارم شیرازی آن را مستحب و برخی دیگر جایز دانسته اند.[۱۸] شهید اول و شهید ثانی نیز در این حکم توقف کرده و از دادن فتوا خود داری کرده اند.[۱۹]
- تخریب مسجد بلا استفاده،
- تخریب مسجد مشمول طرح توسعه شهری[۲۰] در این میان تنها موردی که همه فقها بر آن توافق دارند، تخریب مسجدی است که در آستانه فروریختن قراردارد است.[۲۱]
بنباز: تخریب مسجد و تبدیل آن به پارک جایز نیست مگر این که به دلیل بنای مسجدی بزرگتر یا بهتر دیگر نیازی به آن مسجد نباشد تخریب و تبدیل آن اشکالی ندارد.[۲۲]
تخریب مسجد ضرار
مسجد ضرار از جمله مساجدی است که مشمول حکم تخریب میشود.
مسجد ضرار به مسجدی گفته میشود که برای ضرر وارد کردن به مسلمانان بنا شده باشد.[۲۳]
گزارشها حاکی است که در طول تاریخ مساجد متعددی با اغراض سیاسی، مذهبی و طایفهای تحت عنوان مسجد ضرار تخریب شدهاند.[۲۴] تخریب مسجد براثا در ماه صفر سال ۳۲۳ق به دستور مقتدر عباسی نمونهای از این موارد به شمار رفته است.[۲۵]
پیامبر در ماه رمضان سال نهم هجری اقدام به تخریب مسجد ضرار کرد.[۲۶]
فقهای مذهب مالکی به طور پررنگی فتوا به تخریب مسجدی دادهاند که با هدف ضرر رساندن گروه یا قبیلهای خاص در نزدیکی مسجد دیگری بنا شود دادهاند.[۲۷] فقهای حنبلی نیز چنین فتوایی از احمد بن حنبل نقل شده است.[۲۸] همچنین درباره مساجد بزرگی که چند نماز جماعت در آن اقامه میشود گفته شده است اگر بخشهای جانبی موجب ضرر به مسجد اصلی باشد باید تخریب شوند.[۲۹]
سوء استفاده از حکم مسجد ضرار
مفتیهای حنبلی خصوصا ابنتیمیه و مفتیهای بعد از او همچون ابنقیم جوزیه از حکم لزوم تخریب مسجد ضرار جهت تخریب حرمها و بناها و گنبدهای ساخته شده بر قبور سوء استفاده کردهاند و حتی تخریب این بناها را مقدم بر تخریب مسجد ضرار دانستهاند.[۳۰] تا جایی که برخی از فقهای وهابی کتابی با عنوان تحذیر الساجد من اتخاذ القبور مساجد تدوین کرده و ساخت هر نوع مسجد بر روی قبور را مصداق مسجد ضرار دانسته است.[۳۱] مستند فتوای این افراد برخی روایات نبوی دانسته شده است.[۳۲]
به گفته پژوهشگران تخریب و آتشزدن مسجد ضرار به دستور پیامبر(ص) خبر واحد است و این امکان را ندارد که حکم قرآن مبنی بر حرمت تخریب مسجد را تخصیص بزند.[۳۳] و در صورتی که ثابت شود پیامبر ان را تخریب کرده است از لحاظ فقهی قیضه فی واقعه بوده و نمی تواند حکم کلی ایه را تخصیص بزند.[۳۴]
در مقابل برخی از علمای شافعی همچون ابن حجر هیثمی ساختن بنا بر قبور را جایز دانسته اند.[۳۵]
نمونه های تخریب مساجد
در طول تاریخ مساجد زیادی تخریب شده است که برخی از مهمترین آنها مورد اشاره قرار میگیرد
- تخریب مسجدالاقصی توسط بختنصر[۳۶]
- تخریب مسجد بابری: مسجد بابری از مهمترین و بزرگترین مسجد ایالت اوتار هند است که در سال ۱۹۹۲م به دست هندوها تخریب گردید.[۳۷] این مسجد در اوائل قرن شانزدهم میلادی توسط محمد بابر بنیانگذار امپراطوری گورکانیان بنا شده بود.[۳۸]
- تخریب مسجد حمزه: در حمله وهابیها به حجاز مسجد حمزه و برخی دیگر از مساجد متعلق به شیعیان مدینه تخریب شد.[۳۹]
- تخریب مساجد عراق و سوریه: در پی تسلط تکفیریهای داعش بر سوریه و بخش زیادی از کشور عراق مساجد زیادی متعلق به شیعیان از جمله مسجد فاطمةالزهرا در رقه سوریه و مسجد قبه در موصل و مسجد جواد در تلعفر تخریب گردید.[۴۰]
- تخریب مساجد غزه: در طی دو سال جنگ گسترده اسرائیل علیه غزه ۱۱۶۰ مسجد از ۱۲۴۴ مسجد این شهر مورد هدف قرارگرفته و تخریب گردید.[۴۱] مساجد عُمَری، سیدهاشم، ابنعثمان و سترقیه از جمله این مساجد یاد شده است.[۴۲]
پانویس
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۵.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۴۹.
- ↑ طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۳۹۶.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۵.
- ↑ «تخریب کنندگان مسجد چه کسانی هستند»، وبگاه مسجد پژوه.
- ↑ سقاف، المنتخب من کتب شیخ الاسلام، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۶؛ «السعی فی تخریب المسجد یشمل انواع التعطیل»، وبگاه اسلام وب.
- ↑ «السعی فی تخریب المسجد یشمل انواع التعطیل»، وبگاه اسلام وب.
- ↑ «اغلاق بیوت الله ظلم عظیم و سعی لتخریبها»، وبگاه اسلام وب.
- ↑ «تخریب المساجد و هدمها»، وبگاه المکتبة الشامله.
- ↑ قرطبی، الجامع لاحکام القران، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۷۷.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۵-۴۶۶.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۶.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۷.
- ↑ «دلائل حرمت تخریب مسجد»، وبگاه خبرگزاری رسمی حوزه.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۵۰.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۸.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۱.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۹.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۹.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۶.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۸.
- ↑ «حکم هدم المسجد لمصلحه»، وبگاه رسمی بنباز.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۳.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۴.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۴.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۳.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۵.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۵-۴۷۶.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۶.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۶-۴۷۷.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۷.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۷.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۹.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۹.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۷۸.
- ↑ قرطبی، الجامع لاحکام القران، ۱۳۶۴ش، ج۲، ص۷۷.
- ↑ «مسجد تخریب شده بابری، بزرگترین مسجد ایالت اوتار هند»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ «مسجد تخریب شده بابری، بزرگترین مسجد ایالت اوتار هند»، خبرگزاری شبستان.
- ↑ وزیری و دیگران، «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، ص۴۶۴.
- ↑ «تخریب گسترده مساجد توسط تکفیری ها و صهیونیستها»، پایگاه تخصصی مسجد.
- ↑ «مساجدی که در دو سال جنگ غزه ویرانه شدند»، وبگاه خبرگزاری شبستان.
- ↑ «مساجدی که در دو سال جنگ غزه ویرانه شدند»، وبگاه خبرگزاری شبستان.
منابع
- «اغلاق بیوت الله ظلم عظیم و سعی لتخریبها»، وبگاه اسلام وب، تاریخ درج مطلب: ۱۰ تیر ۱۳۸۲ش، تاریخ بازدید: ۹ آذر ۱۴۰۴ش.
- «تخریب کنندگان مسجد چه کسانی هستند»، وبگاه مسجد پژوه، تاریخ درج مطلب: ۵ فروردین ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۴ش.
- «تخریب گسترده مساجد توسط تکفیری ها و صهیونیستها»، پایگاه تخصصی مسجد، تاریخ درج مطلب ۱۳ مرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۳ آذر ۱۴۰۴ش.
- «تخریب المساجد و هدمها»، وبگاه المکتبة الشامله، تاریخ بازدید: ۹ آذر ۱۴۰۴ش.
- «حکم هدم المسجد لمصلحه»، وبگاه رسمی بنباز، تاریخ بازدید: ۹ آذر ۱۴۰۴ش.
- «دلائل حرمت تخریب مسجد»، وبگاه خبرگزاری رسمی حوزه، تاریخ درج مطلب ۲۵ اسفند ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۳ آذر ۱۴۰۴ش.
- «السعی فی تخریب المسجد یشمل انواع التعطیل»، وبگاه اسلام وب، تاریخ درج مطلب: ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۲ش، تاریخ بازدید: ۹ آذر ۱۴۰۴ش.
- سقاف، علوی بن عبدالقادر، المنتخب من کتب شیخ الاسلام ابن تیمیه، ریاض، دار الهدی للنشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، چاپ اول، ۱۴۱۲ش.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- «مساجدی که در دو سال جنگ غزه ویرانه شدند»، وبگاه خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب ۱۶ مهر ۱۴۰۴ش، تاریخ بازدید: ۱۳ آذر ۱۴۰۴ش.
- «مسجد تخریب شده بابری، بزرگترین مسجد ایالت اوتار هند»، خبرگزاری شبستان، تاریخ درج مطلب ۱۳ آذر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۳ آذر ۱۴۰۴ش.
- وزیری، سید محمود، و عبدالکریم بیآزار شیرازی، و رضا اسلامی، و نذیر احمد سلامی، و حسین رجبی «تخریب مساجد از منظر فقه اسلامی»، پژوهشنامه مذاهب اسلامی، شماره۱۷، سال نهم، شهریور ۱۴۰۱ش.