کاربر:Erfani/صفحه تمرین
حزب بَعثْ عراق
اهمیت و جایگاه
جنبش بعث یکی از تأثیرگذارترین جریان‌های سیاسی خاورمیانه در نیمه دوم قرن بیستم بود.[۱]
معرفی و تاریخچه
بَعثْ در زبان عربی به معنای رِنسانس، رستاخیز و انقلاب است. هدف موسسان حزب بعث نیز، تحول و احیاء جهان عرب بود.[۲] جنبش بعث دراوایل دهه ۱۹۴۰م توسط مِیشِل عَفلَق (مسیحی) و صلاح‌الدین بِیطار (مسلمان سنی) پایه‌گذاری گردید.[۳] در هفتم آوریل ۱۹۴۷م در دمشق اولین گنگره آن در دمشق برگزار شد.[۴] در مارس ۱۹۵۳م با حزب سوسیالیست عربی به رهبری اکرم حورانی ادغام و به حزب بعث سوسیالیت عربی/حزب عربی سوسیالیستی بعث، تغییر نام داد.[۵] ادغام حوزه نفوذ حزب بعث را فراتر از حلقات روشنفکری در سایر بخش‌ها از جمله در ارتش گسترش داد.[۶] با گسترش جنگ سرد به خاورمیانه در دهه ۱۹۵۰م و مخالفت حزب بعث با طرح‌های غربی همزمان با بحران کانال سوئز (۱۹۵۶م) اعتبار این حزب به عنوان جنبش ضد امپریالیستی فراتر از سوریه در دیگر کشورهای عربی نیز افزایش یافت.[۷] در میانه دهه ۱۹۵۰م شاخه‌های حزب بعث در عراق، اردن و لبنان شروع به فعالت کردند. حزب بعث که رقابت جدی با کمونیست‌ها داشت از اتحاد سوریه و مصر به نام جمهوری متحد عربی(۱۹۵۸-۱۹۶۱م)[۸] به رهبری جمال عبدالناصر حمایت می‌کرد.[۹] هرایر دکمجیان معتقد است که علی رغم اکراه اولیه ناصر حزب بعث موفق شدند او را متقاعد کنند.[۱۰] گفته می‌شود که عفلق ناصر را گزینه مناسب برای انقلاب مورد نظرش در راستای احیاء عرب‌ها می‌دانست.[۱۱] ممنوعیت فعالیت احزاب در دوره جمهوری متحد عربی و حمایت دولت از نظام تک حزبی موجب رویگردانی بعث از ناصریسم گردید.[۱۲]
شعار و اهداف
شعار حزب بعث «وحدت، آزادی و سوسیالیسم» است که در پرچم فعلی حزب بعث نیز دیده می‌شود.[۱۳]حزب بعث خودش را اینگونه معرفی کرده است:« جنبش ملی‌گرای مردمی انقلابی است که برای وحدت اعراب، آزادی و سوسیالیسم مبارزه می‌کند.[۱۴]
فلسفه سیاسی
«سوسیالیسم به معنی احیاء ملی‌گرایی و مردم ما و دری است که عرب‌ها از طریق آن دوباره وارد تاریخ شوند.» [۱۵]
فلسفه سیاسی حزب بعث که با عنوان بعثیسم شناخته می‌شود، آمیزه‌ای از سوسالیسم و ملی‌گرایی است. با اینکه عفلق و بیطار هردو تحصیل کرده فرانسه بودند اما گرایش ناسیونالیستی شدید عربی داشتند و به همین جهت خوانش آن‌ها از سوسیالیسم با قرائت رایج در غرب متفاوت است.[۱۶] nv در بعد ملی‌گرایی دیدگاه حزب بعث این است که تقسیمات کشوری جهان عرب صرفا منطقه‌بندی پیکره واحد ملت عرب است.[۱۷]عفلق سوسیالیسم را عامل برای دستیابی به تحول ساختاری جهان عرب می‌دید که با تحول روحی و فکری عرب‌ها منجر به تحول جامعه عربی شود.[۱۸] مشیل عفلق به عنوان نظریه‌پرداز بعثیسم معتقد بود که سوسالیسم موجب قدرتمند شدن دولت عربی گردیده باعث می‌شود که در صحنه بین المللی تعامل عادلانه با آن صورت گیرد.[۱۹] بعثسیم جبرگرایی اقتصادی در مدل غربی را رد می‌کند و سوسیالیم را راه حل برخواسته از باور اکثریت جامعه می‌داند و نه متعلق به قشر اجتماعی خاص.[۲۰] اصول فلسفه سیاسی بعث عبارتند از ملی‌گرایی سکولاریسم عرب، سوسیالیسم عرب، پان عربیسم و نظامی‌گری. جنبش بعث با این درک که استعمار اروپایی ریشه مشکلات جهان عرب است در راستای مبارزه با نفوذ استعماری اروپایی در جهان عرب توسعه یافت.[۲۱]
ساختار
دستیابی به قدرت
در دهه ۱۹۶۰م شاخه‌های سوری و عراقی حزب بعث از طریق کودتا به قدرت رسیدند اما اختلاف بین دو شاخه مانع از اتحاد دو کشور گردید.بعثی‌های سوریه در۸ مارس ۱۹۶۳م و بعثی‌های عراق در ۱۹۶۸م به قدرت رسیدند.حافظ اسد از جناح چپ و ملی‌گرای بعث در ۱۹۷۰م از طریق کودتا قدرت را به دست گرفت.[۲۲] hsn h به گفته دکمجیان اسد اولین رییس‌جمهور غیر سنی سوریه از علویان است.[۲۳]
حزب بعث عراق
حزب بعث عراق در ژوئیه ۱۹۶۸م از طریق کودتا به قدرت رسید و موقعیت شیعیان بیش از پیش به مخاطره افتاد.
تأثیر سیاست‌های بعث بر شیعیان
نظام سیاسی جدید عراق تحت رهبری حزب بعث چهار ویژگی سیاسی و رفتاری داشت که همه در راستای تضعیف شیعیان بود:
- گرایش ناسیونالیستی عربی غیر مذهبی
- تصمیم قاطع برای جلوگیری از سقوط
- واگذاری پست‌های کلیدی به تکریتی‌ها اهالی زادگاه حسن البکر و مخصوصا خویشاوندان صدام حسین از العوجاء.
- مهندسی توزیع درآمدهای اقتصادی به زیان شیعیان و طبقات فقیر جامعه.[۲۴]
دکمجیان پژوهشگر مسایل خاورمیانه، بر این باور است که سیاست‌های چهارگانه حزب بعث باعث بیگانگی رهبران شیعه، بازرگانان و مرد عادی شیعه از رژیم بعثی گردید.[۲۵] رویکرد غیر مذهبی رژیم باعث شد که رژیم از نظر شیعیان کافر تلقی گردد. وحدت طلبی عربی بعث، نگرانی شیعیان عراق را تحریک می‌کرد که این سیاست شیعیان عراق را در اقلیت قرار خواهد داد.[۲۶] برنامه حزب بعث برای جلوگیری از سقوط به معنای قلع و قمع دشمنان رژیم بود و شیعیان هدف طبیعی بعث تلقی می‌گردید. از این جهت بر خلاف شعار سکولاریستی حزب بعث، گرایش فرقه‌ای سنی‌گرایی در آن دیده می‌شد.[۲۷] تکریت‌گرایی حزب باعث شده بود با اینکه شیعیان نیز در حزب و ارتش استخدام می‌شدند اما مناصب عالی و قدرتمند در دست الیگارشی تکریتی و اطرافیان صدام حسین متمرکز بود.[۲۸] در حالی که در سلسله هاشمی سنی، شعیان سهمی بهتری در سیاست و قدرت داشتند و محمدالصدر، فاضل جمالی و صالح جبر نخست وزیران عراق همگی شیعه بودند.[۲۹]
پیامدها
پانویس
- ↑ Cabana, The Ba'th Party in Iraq: from its beginning through today, 1993, p21
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ Harvard Divinity School, Ba'ath Party in Syria,
- ↑ Harvard Divinity School, Ba'ath Party in Syria
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ «خشم شاه از اتحاد مصر و سوریه »، وبگاه موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۱۹۹.
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ saac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ «حزب البعث العربي الاشتراكي السوري»، وبگاه شبکه الجزیره.
- ↑ «حزب البعث العربي الاشتراكي السوري»، وبگاه شبکه الجزیره
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ Countrystudies, The Baath Party
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ Isaac, The Ba‘th of Syria and Iraq
- ↑ Harvard Divinity School, Ba'ath Party in Syria.
- ↑ Harvard Divinity School, Ba'ath Party in Syria.
- ↑ دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۱.
- ↑ دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۷.
- ↑ دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۸.
- ↑ دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۸.
- ↑ دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۸.
- ↑ دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۸.
- ↑ دکمجیان، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۸.
یادداشت
منابع
- Harvard Divinity School, Ba'ath Party in Syria, Accessed: March 4, 2023.
- Isacc, Steven, The Ba‘th of Syria and Iraq, Longwood, Accessed: March 4, 2023
- ,Cabana, Joel L. The Ba'th Party in Iraq: from its beginning through today (Thesis), 1993, Monterey, California. Naval Postgraduate School
- «خشم شاه از اتحاد مصر و سوریه»، وبگاه موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ درج مطلب: ۴ مهر ۱۳۸۵ش، تاریخ بازدید: ۱۳ اسفند ۱۴۰۱ش.
- دکمجیان، هرایر، جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران، انتشارات کیهان، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
- «حزب البعث العربي الاشتراكي السوري»، وبگاه شبکه الجزیره، تاریخ درج مطلب: ۳ سپتامبر ۲۰۱۱م، تاریخ بازدید: ۶ مارس ۲۰۲۳م.