اخبار من بلغ: تفاوت میان نسخه‌ها

[[شیخ حر عاملی|شیخ حرّ عاملی]]، مؤلف [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]]، حدیث من بلغ را [[تواتر|متواتر]] معرفی کرده است.<ref>شیخ حرّ عاملی، الفصول المهمة فی اصول الائمة، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۶۱۷.</ref> [[شیخ مرتضی انصاری]]، از فقیهان قرن سیزدهم نیز علاوه بر آنکه احادیث من بلغ را [[خبر مستفیض|مستفیض]] دانسته، احتمال داده معنای این حدیث، [[تواتر معنوی]] داشته باشد.<ref>انصاری، رسائل فقهیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۴۲.</ref> همچنین به گفته [[احمد بن فهد حلی|ابن‌فهد حلی]]، نویسنده [[عدة الداعی و نجاح الساعی (کتاب)|عدة الداعی]]، محتوای حدیث من بلغ در نزد [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل تسنن]] [[اجماع]]ی است.<ref>ابن‌فهد حلی، عدة الداعی، ۱۴۰۷ق، ص۱۳.</ref> این حدیث علاوه بر مصادر شیعه، در برخی از منابع اهل تسنن نیز ذکر شده است.<ref>ابن‌عرفه، جزء، ۱۴۰۶ق، ص۷۸؛ ابویعلی موصلی، مسند ابی‌یعلی، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص ۱۶۳؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۲۳۰؛ .</ref> روایات شیعه از [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل گردیده<ref>شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۸۰-۸۲.</ref> و روایات اهل تسنن از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] است.<ref>ابن‌عرفه، جزء، ۱۴۰۶ق، ص۷۸؛ ابویعلی موصلی، مسند ابی‌یعلی، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص ۱۶۳؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۲۳۰؛ .</ref>

از [[مفلح بن حسن صیمری]]، فقیه قرن نهم، نقل شده که وی احادیث من بلغ را با [[آیه نبأ]] در [[تعارض ادله|تعارض]] دیده و بر آن اشکال کرده است.<ref>سید مجاهد، مفاتیح الاصول، مؤسسه آل البیت(ع)، ص۳۴۹.</ref> اما محققانی چون [[آقا حسین خوانساری]] و [[شیخ مرتضی انصاری]] اشکال تعارض بین آیه و حدیث من بلغ را پاسخ داده‌اند.<ref>خوانساری، مشارق الشموس، مؤسسه آل البیت(ع)، ج۱، ص۳۴؛ انصاری، رسائل فقهیه، ۱۴۱۴ق، ص۱۵۱-۱۵۲.</ref> با این حال نویسندگانی از شیعه<ref>الحسنی، الموضوعات فی الآثار و الاخبار، ۱۹۷۳م، ص۱۷۱؛ بهبودی، صحیح الکافی، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص«ط».</ref> و برخی از فقیهان اهل تسنن این حدیث را [[حدیث موضوع|جعلی]] دانسته‌اند.<ref>ابن‌جوزی، الموضوعات، ۱۳۸۸ق، ج۳، ص۱۵۳.</ref>

[[محمدحسین غروی نائینی]] مؤلف کتاب [[فوائدالاصول (کتاب)|فوائد الاصول]] معتقد است مشهور فقیهان مفاد حدیث من بلغ را [[اصول فقه|قاعده اصولی]] دانسته‌اند؛ به این معنا که مطابق این حدیث، شرایط خاصی که برای حجیت روایت وجود دارد (مانند [[ثقه|وثاقت راوی]]) در [[مستحب]]ات در نظر گرفته نمی‌شود.<ref>نائینی، فوائد الاصول، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۴۱۵.</ref> با این حال دلالت این حدیث بر قاعده اصولی، مورد اتفاق علما نیست و دیدگاه‌های دیگری نیز در مسئله وجود دارد؛<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، تحقیق عباس‌علی زارعی سبزواری، ۱۴۳۱ق، ج۳، ص۷۲.</ref> چنان‌که [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] مؤلف [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الأصول]] و محقق نائینی آن را [[فقه|مسئله‌ای فقهی]] می‌دانند و به نظر آنها عملی که مکلف به امید ثواب انجام داده، مستحب است.<ref>آخوند خراسانی، کفایة الاصول، ۱۴۰۹ق، ص۳۵۲؛ نائینی، اجود التقریرات، تقریرات آیت‌الله خویی، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref> برخی دیگر نیز همچون [[آقا ضیاء عراقی|محقق عراقی]] و [[سید ابوالقاسم خویی|محقق خویی]] از فقیهان قرن چهاردهم، آن را مسئله کلامی دانسته‌،‌ معتقدند خداوند به سبب تفضّل خود، به افرادی که فرمان‌برداری خود را با عمل کردن به احادیث ضعیف ابراز نمایند، ثواب می‌دهد.<ref>عراقی، نهایة الافکار، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۷۹-۲۸۰؛ خویی، مصباح الاصول، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۳۱۹.</ref>برخی از محققان چهار احتمال در باره دلالت اخبار من بلغ نقل کرده‌ و در نهایت احتمال چهارم را پذیرفته است که این اخبار دلالتی بر مستحب بودن عمل یا اصل ثواب(بدون خصوصیتش) و یا عبادت بودنش ندارند، بلکه  دلالت  بر این دارند که اگر کسی به وسیله روایتی بر ثواب محدودی برای انجام کاری مطلع شد و به امید دریافت  آن ثواب،  آن عمل را انجام داد به ثوابِ وعده داده شده در آن خبر خواهد رسید. این کار هم مصداق احتیاط است وهم مورد تایید و تحسین عقل. <ref>صافی گلپایگانی، علی، المحجة في تقريرات الحجة، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۲۴۰.</ref> {{یادداشت|لا تكون أخبار من بلغ ناظرة الى استحباب العمل و عباديته و لا الى أصل الثواب، بل تكون في مقام تقدير الثواب}}