تقیه: تفاوت میان نسخه‌ها

تقیه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۰۷

۲۱۶ بایت حذف‌شده ، ‏۷ مهٔ ۲۰۲۳

جز

←‏جایگاه

دیداریویکی‌متن

P.motahari

Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor

۳٬۲۷۷

ویرایش

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 ==جایگاه==
-تقیه از موضوعاتی است که در دانش فقه مورد بررسی قرار گرفته و در [[ابواب فقه|ابواب فقهی]] طهارت، [[نماز|صلات]]، [[روزه|صوم]]، [[حج]] و [[امر به معروف و نهی از منکر]] از آن به‌مناسبت سخن رفته است.<ref>دایرة المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۵۸۵.</ref> در کتاب‌های مربوط به قواعد فقهی، به عنوان یک قاعده از آن یاد شده و برخی فقها رساله‌های مستقلی در آن نگاشته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به بجنوردی، القواعد الفقهیة، ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۴۹؛ مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۶؛ صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۰۸.</ref>
+تقیه از موضوعاتی است که در دانش فقه بررسی شده و در [[ابواب فقه|ابواب فقهی]]ِ [[طهارت]]، [[نماز|صلات]]، [[روزه|صوم]]، [[حج]]، و [[امر به معروف و نهی از منکر]] از آن، به‌مناسبت سخن رفته است.<ref>دایرة المعارف فقه فارسی، فرهنگ فقه فارسی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۵۸۵.</ref> در کتاب‌های مربوط به قواعد فقهی، به عنوان یک قاعده از آن یاد شده و برخی فقها رساله‌های مستقلی در آن نگاشته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به بجنوردی، القواعد الفقهیة، ۱۳۷۷ش، ج۵، ص۴۹؛ مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۶؛ صدر، ماوراء الفقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۱۰۸.</ref>
-با آنکه لفظ تقیه به این صورت در [[قرآن]] نیامده؛ اما برخی از [[آیه|آیات]] به محتوای آن اشاره دارند<ref>برای نمونه نگاه کنید به سوره نحل، آیه ۱۰۶؛ سوره غافر، آیه ۲۸.</ref> و عالمان مسلمان برای اثبات مشروعیت آن، به این آیات استناد می‌کنند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۱۵۳.</ref> در منابع روایی شیعه، روایات زیادی از [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] درباره تقیه نقل شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۳، ۵۴۸-۵۶۰؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۰۳-۲۵۴.</ref> [[محمد بن یعقوب کلینی|شیخ کلینی]] ([[محدث|مُحدِث]] و [[مجتهد|فقیه]] شیعه، متوفای [[۳۲۹ق]]) در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] (از منابع روایی شیعه) بخشی را به روایات تقیه با عنوان «باب التقیة» اختصاص داده و ۲۳ روایت گردآوری کرده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۳، ۵۴۸-۵۶۰.</ref> [[شیخ حر عاملی]] (محدث و فقیه شیعه، متوفای [[۱۱۰۴ق]]) در کتاب [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]] (از منابع روایی شیعه) دوازده باب را به روایات مربوط به تقیه اختصاص داده و در مجموع ۱۴۶ روایت را در احکام مختلف تقیه گردآوری کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۰۳-۲۵۴.</ref> همچنین در برخی از منابع روایی [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] به صورت پراکنده روایاتی درباره تقیه نقل شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۱۹؛ هیثمی، کشف الاستار، ۱۳۹۹ق، ج۴، ص۱۱۳؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۹۴؛ حبیب العمیدی، تقیه از دیدگاه مذاهب و فرقه‌های اسلامی غیر شیعی، ترجمه محمدصادق عارف، ۱۳۷۷ش، ص۷۲-۷۷.</ref>
+با آنکه لفظ تقیه در [[قرآن]] نیامده، عالمان مسلمان معتقدند برخی از [[آیه|آیات]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به سوره نحل، آیه ۱۰۶؛ سوره غافر، آیه ۲۸.</ref> به محتوای آن اشاره دارند و برای اثبات مشروعیت تقیه، به آن‌ها استناد می‌کنند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۰۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۱۵۳.</ref> در منابع روایی شیعه، روایات زیادی از [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] درباره تقیه نقل شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۳، ۵۴۸-۵۶۰؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۰۳-۲۵۴.</ref> [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]]، [[محدث|مُحدِث]] شیعه (درگذشت [[۳۲۹ق]]) در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] بخشی را با عنوان «بابُ‌التَّقیة» به روایات تقیه اختصاص داده و ۲۳ روایت گرد آورده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۳، ۵۴۸-۵۶۰.</ref> [[شیخ حر عاملی|حر عاملی]] هم در [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل‌الشیعه]] در دوازده باب، ۱۴۶ روایت مربوط به احکام مختلف تقیه گردآوری کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۰۳-۲۵۴.</ref> همچنین در برخی از منابع روایی [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]، به صورت پراکنده، روایاتی درباره تقیه نقل شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۱۹؛ هیثمی، کشف الاستار، ۱۳۹۹ق، ج۴، ص۱۱۳؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ۱۴۱۵ق، ج۲۰، ص۹۴؛ حبیب العمیدی، تقیه از دیدگاه مذاهب و فرقه‌های اسلامی غیر شیعی، ترجمه محمدصادق عارف، ۱۳۷۷ش، ص۷۲-۷۷.</ref>
 ===تقیه در مذهب شیعه===
-گفته می‌شود تقیه از معتقدات کلامی و فقهی شیعه و یکی از مهم‌ترین عواملی است که شیعیان به‌وسیله آن توانسته‌اند به حفظ مکتب و عقایدشان در طول تاریخ بپردازند.<ref>سلطانی رنانی، «امام صادق(ع) و مسأله تقیه»، ص۲۹.</ref> به شهادت منابع تاریخی، مذهب تشیع در طول حیات خود از جنبه‌های گوناگون اجتماعی و فرهنگی و سیاسی سخت در تنگنا و مضیقه بوده است؛ به‌طوری که همواره در طول تاریخ، ابراز عقیده در میان مخالفان، ضررها و خسارات‌های جانی و مالی فراوانی برای آنان به‌دنبال داشته است و از همین رو امامان شیعه برای حفظ جان خود و شیعیان و جلوگیری از پراکندگی و اضمحلال جامعه شیعه، تقیه را لازم می‌دانستند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، مکتبة آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ج۱۱، ص۴۳-۴۷؛ سبحانی، التقیة؛ مفهومها، حدها، دلیلها، ۱۴۳۰ق، ص۲۴-۴۴؛ مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref>
+گفته می‌شود تقیه از معتَقَدات کلامی و فقهی شیعه و یکی از مهم‌ترین عواملی است که شیعیان به‌وسیله آن توانسته‌اند به حفظ مکتب و عقایدشان در طول تاریخ کمک کنند.<ref>سلطانی رنانی، «امام صادق(ع) و مسأله تقیه»، ص۲۹.</ref> به‌شهادت منابع تاریخی، مذهب تشیع در طول حیات خود، از جنبه‌های گوناگون اجتماعی و فرهنگی و سیاسی سخت در تنگنا و مضیقه بوده است؛ به‌طوری که همواره در طول تاریخ، ابراز عقیده در میان مخالفان، ضررها و خسارات‌های جانی و مالی فراوانی برای آنان به‌دنبال داشته است. از همین رو، امامان شیعه برای حفظ جان خود و شیعیان و جلوگیری از پراکندگی و اضمحلال جامعه شیعه، تقیه را لازم می‌دانستند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، مکتبة آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ج۱۱، ص۴۳-۴۷؛ سبحانی، التقیة؛ مفهومها، حدها، دلیلها، ۱۴۳۰ق، ص۲۴-۴۴؛ مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۴۰۷-۴۰۸.</ref>
-در برخی منابع روایی شیعه، روایاتی با تعابیری همچون «لا دین لمن لا تقیة له؛ دین ندارد کسی که تقیه ندارد» نقل شده است<ref>برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۰۴-۲۰۶.</ref> که بیان‌کننده اهمیت تقیه نزد امامان معصوم(ع) و پیروان آنان است.<ref>سبحانی، التقیة؛ مفهومها، حدها و دلیلها، ص۷۶.</ref>
+در برخی منابع روایی شیعه، روایاتی با تعابیری همچون «لا دینَ لِمَن لا تَقِیَّةَ لَه؛ کسی که تقیه ندارد دین ندارد» نقل شده است<ref>برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۰۴-۲۰۶.</ref> که بیان‌کننده اهمیت تقیه نزد امامان معصوم(ع) و پیروان آنان است.<ref>سبحانی، التقیة؛ مفهومها، حدها و دلیلها، ص۷۶.</ref>
-به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] ([[مرجع تقلید]] و [[تفسیر قرآن|مفسر]] شیعه) تقیه منحصر در مذهب تشیع نیست.<ref>مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۸.</ref> او بر این باور است که هر فرد یا اقلیتی در هر دوره تاریخی یا هر جای عالم که به مخالفان و دشمنان متعصب مبتلا باشد؛ به صورتی که آشکار کردن عقیده، ضررهای جانی یا مالی برای خودش یا اطرافیان وی داشته و این اظهار عقیده، اهمیتش کمتر از حفظ جان و مال باشد، به حکم [[فطرت]] دست به تقیه و کتمان عقیده می‌زند.<ref>مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۸.</ref>
+به‌گفته [[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]]، [[مرجع تقلید|مرجع‌تقلید]] شیعه، تقیه منحصر در مذهب تشیع نیست.<ref>مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۸.</ref> او بر این باور است که هر فرد یا اقلیتی در هر دوره تاریخی یا هر جای عالم که به مخالفان و دشمنان متعصب مبتلا باشد، به‌گونه‌ای که آشکار کردن عقیده، ضررهای جانی یا مالی برای خودش یا اطرافیانش داشته باشد و این اظهار عقیده، اهمیتش کمتر از حفظ جان و مال باشد، به حکم [[فطرت]] دست به تقیه و کتمان عقیده می‌زند.<ref>مکارم شیرازی، القواعد الفقهیة، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۸۸.</ref>
-در برخی روایاتی که از [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]] نقل شده، عمل به تقیه به بعضی از [[پیامبران|انبیای الهی]]، پیش از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] مانند [[شیث (پیامبر)]]،<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۱۹.</ref> [[ابراهیم (پیامبر)|حضرت ابراهیم]]،<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۰۸.</ref> [[یوسف (پیامبر)|حضرت یوسف]]<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۱۱، ص۲۳۸.</ref> و [[اصحاب کهف]]<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۲۹ و ج۱۴، ص۴۲۵-۴۲۶.</ref> نسبت داده شده است.
+در برخی روایات که از [[امامان شیعه|امامان شیعه(ع)]] نقل شده، عمل به تقیه به بعضی از [[پیامبران|انبیای الهیِ]]، پیش از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام(ص)]] مانند [[شیث (پیامبر)|شیث]]،<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۱۹.</ref> [[ابراهیم (پیامبر)|ابراهیم]]،<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۳ق، ج۱۶، ص۲۰۸.</ref> [[یوسف (پیامبر)|یوسف]]<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۶۳ش، ج۱۱، ص۲۳۸.</ref> و همچنین به [[اصحاب کهف]]<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۷۵، ص۴۲۹ و ج۱۴، ص۴۲۵-۴۲۶.</ref> نسبت داده شده است.
-[[شهید اول]] (از فقیهان شیعه در قرن هشتم هجری) احادیث نقل‌شده از امامان معصوم(ع) را مملو از بیانات تقیه‌ای دانسته و تقیه را از مهم‌ترین عوامل [[اختلاف حدیث|اختلاف احادیث]] بر شمرده است.<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، مکتبة المفید، ج۲، ص۱۵۷.</ref> از همین رو گفته می‌شود فهم موارد تقیه در روایات، نقش بسزایی در استنباط دقیق‌تر احکام و مسائل شرعی دارد.<ref>طاهری اصفهانی، المحاضرات (تقریرات اصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد)، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۱۱۹.</ref>
+[[شهید اول]]، از فقیهان شیعه در قرن هشتم قمری، احادیث نقل‌شده از امامان معصوم(ع) را سرشار از بیانات تقیه‌ای دانسته و تقیه را از مهم‌ترین عوامل [[اختلاف حدیث|اختلاف احادیث]] برشمرده است.<ref>شهید اول، القواعد و الفوائد، مکتبة المفید، ج۲، ص۱۵۷.</ref> ازاین‌رو گفته می‌شود فهم موارد تقیه در روایات، نقش بسزایی در استنباط دقیق‌تر احکام و مسائل شرعی دارد.<ref>طاهری اصفهانی، المحاضرات (تقریرات اصول آیت‌الله سیدمحمد محقق داماد)، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۱۱۹.</ref>
 ==اقسام تقیه==