رؤیاهای رسولانه: تفاوت میان نسخه‌ها

سروش دغدغه ذهنی خود را چنین نقل می‌کند که از یک سو دل در گروی [[معنویت]] و دین دارد و از سوی دیگر دل در گروی دانش و خِرَد نوین.<ref name=":0">[http://drsoroush.com/fa/مبانی-روشنفکری-دینی-در-گفتگو-با-دکتر-سر/ «مبانی روشنفکری دینی در گفتگو با دکتر سروش»، سایت عبدالکریم سروش.]</ref> او معتقد است خواستن این دو با هم، کاملاً ممکن است و به دنبال این است که «دیالوگ و داد وستدی میان دو سرمایهٔ بزرگ بشریت یعنی دین و خرد نوین» برقرار کند؛ «نه خرد نوین را تابع دیانت کند و نه دیانت را تابع خرد نوین».<ref name=":10">[http://drsoroush.com/fa/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D9%81%D8%AA%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%B3%D8%B1/ مبانی روشنفکری دینی در گفتگو با دکتر سروش، سایت عبدالکریم سروش.]</ref>

پس از انتشار این مقالات، دو مناظره میان دکتر سروش و [[عبدالعلی بازرگان]]، [[تفسیر قرآن|مفسر قرآن کریم]]، در برنامه پرگار شبکه بی بی سی فارسی برگزار گردید.<ref>[http://fekratema.blog.ir/1395/02/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%88-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%BE%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B1 «مناظره عبدالکریم سروش و عبدالعلی بازرگان در برنامه پرگار»، نواندیشی دینی.]</ref> پس از این مناظره، سروش ششمین نوشته خود را در خرداد ۱۳۹۵ش انتشار داد.<ref>[http://drsoroush.com/fa/wp-content/uploads/roya.pdf سروش، «زهی مراتب خوابی که به زبیداریست»، سایت عبدالکریم سروش.]</ref>

همچنین قرآن درباره آیات، از تعبیر «تلاوت» بسیار استفاده کرده است: «تِلْکَ آیاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیکَ بِالْحَقِّ؛ اینها آیات خداوند است که آن را به درستى بر تو می‌خوانیم»<ref>سوره بقره، آیه ٢۵٢.</ref> تلاوت به معنی خواندن مطلب برای کسی است که آن را می‌شنود و آیات قرآن چنین بر پیامبر فرستاده شده است. مفهوم تلاوت با رؤیا بودن سازگار نیست.<ref>[http://eslahe.com/20605/%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3 راشدی، «چند نکته در نقد و بررسی دیدگاه «رؤیای رسولانه عبدالکریم سروش»، سایت نوگرا.]</ref>

'''برای قرآن نزول استفاده شده و نه صعود'''{{سخ}}از نگاه مخالفان آن‌چه که در ایده رؤیای پیامبرانه مطرح است این است که «رؤیا» واقعیتی صعودی است که با سبک‌سازی شخص از نفس، ظاهر می‌شود و تعین می‌یابد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/1278075/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%89-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87- نکونام، «نقد آیت‌الله نکونام بر مقاله محمد(ص)؛ راوى رؤیاهاى رسولانه»، خبرگزاری بین المللی قرآن.]</ref> براساس این نظریه پیامبر عروج یافته و به منزلت و جایگاهی رفیع می‌رسد که حقایق را دریافت می‌کند. به این حالت صعود و [[عروج]] گفته می‌شود.<ref name=":8" />

'''کراهت پیامبر از نسبت قرآن به خودش'''{{سخ}}[[خداوند]] نسبت دادن قرآن به قول بشر را مورد سرزنش قرار می‌دهد و می‌فرماید: «گفت: این (قرآن) چیزى جز سِحرى همچون سحرهاى پیشینیان نیست. این فقط سخن انسان است (نه گفتار خدا). بزودى او را وارد دوزخ می‌کنم».<ref>سوره مدثر، آیات ٢۴- ٢۶.</ref> مخالفان رؤیاهای رسولانه معتقدند اگر قرآن رؤیاست، چرا پیامبر از نسبت دادن آن به خودش، بسیار کراهت داشته و خداوند به گوینده این سخن، [[وعید|وعده عذاب]] می‌دهد.<ref>[http://eslahe.com/20605/%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3 راشدی، «چند نکته در نقد و بررسی دیدگاه «رؤیای رسولانه» عبدالکریم سروش»، سایت نوگرا.]</ref>

[[عبدالعلی بازرگان]]، از مفسران معاصر قرآن، معتقد است آیاتی که در آن‌ها به پیامبر گفته می‌شود: «ما ادراک؛ تو نمی‌دانی»، نقض دیگری برای نظریه رؤیاهای رسولانه است.<ref>[http://fekratema.blog.ir/1395/02/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%88-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%BE%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B1 «مناظره اول سروش با عبدالعلی بازرگان»، دقیقه ۱۶، سایت نواندیشی دینی.]</ref>{{سخ}}همچنین وسواس پیامبر و یارانش به حفظ الفاظ قرآن، واکنش شدید نسبت به هرگونه تصرف در آن و تلاش وسواس‌گونه در جمع‌آوری و حفظ آن، همگی واقعیاتی تاریخی هستند که اعتبار ادعای «رؤیاپنداری قرآن» را مخدوش می‌کنند. اگر قرآن خوابنامه است و نباید در پی دلالت الفاظ آن بود، چه ضرورتی به این همه تلاش و وسواس برای حفظ الفاظ آن وجود داشت.<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/news/5545 آرمین، «پاسخی به دکتر سروش»، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.]</ref>

[[محمد علی ایازی]] قرآن پژوه معاصر معتقد است؛ زبان خواب، مانند زبان بیداری نیست. واژه‌ها هر کدام نماینده معانی رمزی هستند که ادا شده‌اند. در حالی که مخاطبان پیامبر و [[اهل‌بیت]]، همه، از کلمات معنای عرفی می‌فهمیدند و پیامبر هم با زبان عرف با آنان سخن می‌گفت، نه این‌که به صورت رمزی و معانی خارج از قاعده عرف و محاوره باشد.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/2124057/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%B2%DB%8C «نقد مقاله اخیر سروش در گفتگو با سیدمحمدعلی ایازی»، خبرگزاری مهر.]</ref>

عبدالعلی بازرگان معتقد است از پیامبر به عنوان رسول یاد شده و در هیچ کجا با عنوان راوی از او یاد نشده است.<ref>[http://fekratema.blog.ir/1395/02/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%88-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%BE%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B1 «مناظره اول سروش با عبدالعلی بازرگان»، دقیقه ۱۴، سایت نوانیشی دینی.]</ref> پیامبر در هیچ آیه‌ای گوینده نیست. گوینده عمدتا خداوند است، [[فرشته|فرشته‌ها]]، [[بهشت|بهشتیان]]، [[جهنم|جهنمیان]] و دیگران گوینده هستند. اما در هیچ کجا، این آیات از زبان پیامبر گفته نشده است بلکه در تمام آیات پیامبر به مانند دیگران مخاطب است.<ref>[http://fekratema.blog.ir/1395/02/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%88-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%BE%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B1 «مناظره اول سروش با عبدالعلی بازرگان»، دقیقه ۱۵ و ۱۶، سایت نواندیشی دینی.]</ref>

مقالات مختلفی در نقد نظریه رؤیاهای رسولانه نوشته شده و چندین همایش علمی نیز به بررسی این نظریه پرداخته‌اند.<ref>[https://aqeedeh.com/book/view/2100/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4 »نقد رؤیاهای رسولانه دکتر سروش»، سایت مکتبه القلم.]</ref>

جلساتی در رادیو گفتگو<ref>[https://khabarban.com/a/29778871 «بررسی تئوری رؤیاهای رسولانه سروش در باب وحی در رادیو گفتگو»، سایت خبربان.]</ref> و شبکه چهار تلویزیون<ref>[https://tv4.ir/category/1171/2 «گستره شریعت از رؤیا انگاری وحی می گوید»، سایت شبکه چهار.]</ref> [[جمهوری اسلامی ایران]] به نقد و بررسی این نظریه اختصاص داده شد. در آذر ماه ۱۳۹۷ش همایشی در دانشکده الهیات [[دانشگاه تهران]]<ref>[https://www.irna.ir/news/83128999/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86 «نقد و بررسی نظریه رؤیاهای رسولانه در دانشگاه تهران»، سایت ایرنا.]</ref> و در خرداد ۱۳۹۶ش در انجمن اندیشه و قلم در [[قم]] به تبیین و بررسی نظریه رؤیاهای رسولانه پرداخته شد.<ref>[http://andisheqalam.ir/index.php/2017-12-05-11-00-38/15-2017-12-05-14-15-08 «گزارش نشست عمومی «قرآن، کلام خدا یا رؤیای نبی؟»، سایت انجمن اندیشه و قلم.]</ref> همچنین در آذر ۱۳۹۹ش نشست تخصصی نقد اندیشه سروش با محوریت «محمد(ص) راوی رؤیاهای رسولانه» توسط دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم برگزار شد.<ref>[https://iqna.ir/fa/news/3940443/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF «نظریه رؤیاهای رسولانه نقد می‌شود»، خبرگزاری بین المللی قرآن]</ref>

*[http://eslahe.com/20605/%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3 راشدی، هیوا، «چند نکته در نقد و بررسی دیدگاه «رؤیای رسولانه عبدالکریم سروش»، سایت نوگرا، تاریخ درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.]

*[http://drsoroush.com/fa/%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%AF%D9%81%D8%AA%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%B3%D8%B1/ مبانی روشنفکری دینی در گفتگو با دکتر سروش، سایت عبدالکریم سروش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.]

*[http://fekratema.blog.ir/1395/02/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B8%D8%B1%D9%87-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D9%88-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%BE%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B1 «مناظره عبدالکریم سروش و عبدالعلی بازرگان در برنامه پرگار»، نواندیشی دینی، تاریخ درج مطلب: ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.]

*[https://iqna.ir/fa/news/3940443/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D8%B1%D8%A4%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D8%AF «نظریه رؤیاهای رسولانه نقد می‌شود»، خبرگزاری بین المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آ‌ذر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.]

*[https://aqeedeh.com/book/view/2100/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4 «نقد رؤیاهای رسولانه دکتر سروش»، سایت مکتبه القلم، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.]

*[https://www.irna.ir/news/83128999/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%86%D8%86%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86 «نقد و بررسی نظریه رؤیاهای رسولانه در دانشگاه تهران»، سایت ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آذر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.]

*[https://iqna.ir/fa/news/1278075/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D8%B1%D8%A4%D9%8A%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%89-%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87- نکونام، محمدرضا، «نقد آیت‌الله نکونام بر مقاله محمد(ص)؛ راوى رؤیاهاى رسولانه»، خبرگزاری بین المللی قرآن، تاریخ درج مطلب: ۴شهریور ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۵ بهمن ۱۳۹۹ش.]