تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

حضرت فاطمه پس از غروب آفتاب از دنیا رفت.<ref>مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۰۰.</ref> بنابر نقل [[فتال نیشابوری]] در کتاب [[روضة الواعظین]] مردم مدینه شیون‌کنان به خانه امام علی رفتند<ref name=":6">فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.</ref> و منتظر ماندند تا بر جنازه [[نماز میت|نماز]] بخوانند؛ ولی [[ابوذر غفاری|ابوذر]] به نزد مردم رفته و گفت [[تشییع جنازه|تشییع]] دختر پیامبر به تأخیر افتاده است و مردم پراکنده شدند.<ref name=":6">فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۱-۱۵۲.</ref>

براساس نقل [[سلیم بن قیس]]، در همان شبِ درگذشت فاطمه، [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب|عمر]] به [[امام علی(ع)]] گفتند که در نماز خواندن بر جنازه فاطمه(س) بر ما پیشی نگیر.<ref>سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۷۰.</ref>

فاطمه(س) [[وصیت‌های حضرت زهرا|وصیت]] کرد‌ که همسرش امام علی(ع) بدن او را [[غسل میت| غسل]] دهد.<ref name=":5"> یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۱۵.</ref> به [[اسماء بنت عمیس|اسماء بِنْت عُمَیس]] نیز وصیت کرد که در غسل بدن او به امام علی(ع) کمک کند.<ref name=":0">ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب علیهم السلام، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۶۴.</ref> امام علی و اسماء بر طبق وصیت فاطمه، او را غسل دادند<ref name=":5">یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۱۵.</ref> و بنابر روایتی که [[علامه مجلسی]] از مصباح الانوار نقل کرده، بدن حضرت فاطمه(س) را در هفت تکه پارچه [[کفن]] کردند.<ref>مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۰۱.</ref>

 

در برخی منابع تعداد نفرات شرکت‌کننده بیشتر ذکر شده است، از جمله [[فتال نیشابوری]]، عالم شیعه قرن پنجم و [[قرن ششم هجری قمری|ششم]]، در [[روضة الواعظین]]،<ref name=":6" /> و [[فضل بن حسن طبرسی]] عالم قرن ششم در [[کتاب اعلام الوری]]<ref>طبرسی، اعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۰۰.</ref> نقل کرده‌اند که افزون بر امام علی(ع) و حسنین(ع)، [[عقیل بن ابی‌طالب|عقیل برادر امام علی(ع)]]، [[عمار یاسر|عمار]]، [[مقداد بن عمرو|مقداد]]، [[زبیر بن عوام|زبیر]]، [[ابوذر غفاری|ابوذر]]، [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[بریدة بن حصیب|بُرَیدة بن حصیب]] و تعدادی از [[بنی‌هاشم]] نیز بر جنازه حضرت فاطمه(س) نماز خوانده و او را دفن کردند. [[علامه مجلسی]] در [[بحار الانوار]] روایتی نقل کرده‌ که افراد حاضر در دفن حضرت فاطمه(س)، سلمان فارسی، مقداد، ابوذر غفاری، [[عبدالله بن مسعود]]، [[عباس بن عبدالمطلب]] و زبیر بن عوام بوده‌اند.<ref>مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۰۰.</ref> در [[کتاب سلیم بن قیس]] آمده است که عباس عموی پیامبر در نماز بر جنازه حضرت فاطمه(س) [[امام جماعت|پیش‌نماز]] بوده است.<ref name=":9">سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۷۰.</ref>

علت مخفیانه بودن مراسم نماز و خاکسپاری، [[وصیت فاطمه|وصیت فاطمه(س)]] بوده است؛ بنابر نقل فتال نیشابوری، فاطمه(س) به امام علی(ع) وصیت کرد هیچ یک از افرادی که به او [[ظلم]] کرده و حقش را [[غصب]] نموده بودند، بر او [[نماز میت|نماز]] نخوانند و در تشییع جنازه‌اش شرکت نکنند.<ref name=":1">فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۱</ref> همچنین وصیت کرد که او را در تاریکی شب و زمانی که مردم خوابند، دفن کنند.<ref name=":1" />

 

[[شیخ صدوق]] نیز روایت کرده است که وقتی از امام علی(ع) علت دفن شبانه و مخفیانه فاطمه(س) را پرسیدند، امام در جواب فرمود: فاطمه از گروهی خشمگین بود و دوست نداشت آنان در تشییع جنازه‌اش شرکت کنند.<ref>شیخ صدوق، الأمالی، ۱۴۰۰ق، ص۶۵۸.</ref> [[ابن‌قتیبه دینوری]]، عالم و محدث [[اهل‌سنت]] در [[قرن سوم هجری قمری|قرن سوم هجری]] نیز نقل کرده که فاطمه وصیت کرد شبانه دفن شود تا [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] در دفن او حاضر نشود.<ref>ابن‌قتیبه، تأویل مختلف الحدیث، ۱۹۹۹م، ص۴۲۷.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = امام علی(ع) پس از دفن حضرت فاطمه خطاب به قبر پیامبر اسلام:{{-}}'''«ای رسول خدا، بر مرگ دختر برگزیده تو، شکیبایی من اندک است و طاقت و توانم از دست رفته...آن ودیعت بازگردانده شد و آن امانت به صاحبش رسید. اندوه مرا پایانی نیست؛ همه شب خواب به چشمم نرود تا آنگاه که خداوند برای من سرایی را که تو در آن جای گرفته‌ای، اختیار کند. به‌زودی، دخترت تو را خبر دهد که چگونه امتت گرد آمدند و بر او ستم کردند.»<ref>سید رضی، نهج البلاغة، خطبه ۱۹۳، ۱۳۷۷ش، ص۴۲۰-۴۲۱.</ref>|تاریخ بایگانی| منبع =| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

 

*خانه حضرت فاطمه و امام علی(ع). این مکان با گسترش [[مسجدالنبی]] در زمان [[بنی‌امیه]]، بخشی از مسجد شد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۴۶۱.</ref>

*برخی منابع به صورت مطلق [[قبرستان بقیع]] را به عنوان محل دفن حضرت فاطمه ذکر کرده‌اند.<ref name=":2">ابن‌عبدالوهاب، عیون المعجزات، قم، ص۵۵.</ref>

امام علی(ع) برای پنهان ماندن قبر فاطمه(س) و جلوگیری از یافته شدن آن، علاوه بر از بین بردن آثار قبر،<ref>فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۱۵۲.</ref> هفت قبر<ref>ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب علیهم السلام، ۱۳۷۹ق، ج۳، ص۳۶۳.</ref> و به قولی چهل قبر<ref name=":2" /> دیگر نیز درست کرد.

چنانکه در کتاب سلیم بن قیس آمده است، صبح روز بعد از دفن فاطمه(س)، [[ابوبکر]] و [[عمر بن خطاب]] به همراه مردم، برای نماز خواندن بر جنازه رفتند و [[مقداد]] به آنها گفت که جنازه را دیشب دفن کرده‌اند.<ref>سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۷۰-۸۷۱.</ref>

 

 

بنابر آنچه در بحار الانوار آمده است، عمر بن خطاب {{یادداشت|برخی منابع از گوینده این کلام نام نبرده و تنها با تعبیر صاحبان قدرت (وُلَاةُ الْأَمْرِ) از آن یاد کرده‌اند.(طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۶.)}} گفت برخی از زنان مسلمان را بیاورید تا این قبرها را نبش کنند و جنازه فاطمه را پیدا کنند، تا ما بر آن نماز بخوانیم و دوباره دفن کنیم و قبرش را [[زیارت]] کنیم.<ref name=":3" /> وقتی این خبر به امام علی(ع) رسید، بسیار خشمگین شد و شمشیرش را برداشت و به بقیع رفت<ref name=":7">مجلسی،‌ بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۳، ص۲۱۲.</ref> و پس از مشاجره‌ای که میان او و عمر درگرفت،<ref name=":8">طبری آملی، دلائل الإمامة، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۷.</ref> به عمر گفت اگر شمشیر خود را از غلاف بیرون بیاورم، به جایش برنمی‌گردانم مگر اینکه تو را کشته باشم.<ref name=":3" /> او همچنین خطاب به افرادی که خواهان [[نبش قبر]] بودند گفت که اگر کسی سنگی را از روی این قبرها جابجا کند، او را خواهد کشت.<ref name=":8" /> پس از این تهدیدها، عمر از تصمیم خود منصرف شد.<ref name=":3" /> براساس برخی نقل‌ها پس از این گفتگو، ابوبکر امام علی(ع) را آرام کرده و گفت کاری که علی(ع) دوست نداشته باشد را انجام نخواهد داد.<ref name=":8" />

*ابن‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری‏، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.

*ابن‌شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل ابی‌طالب علیهم‌السلام، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.

*شبیری، سید محمدجواد، «شهادت فاطمه(س)»، دانشنامه فاطمی(س)، ج۱، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۳ش.

*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

*نجمی، محمدصادق، [http://ensani.ir/fa/article/85362 «قبر فاطمه(س) یا قبر فاطمه بنت اسد»، سایت پرتال جامع علوم انسانی، تاریخ بازدید: ۶دی ۱۳۹۹ش.