پرش به محتوا

گران‌فروشی: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۳۸ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۷ نوامبر ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۵: خط ۱۵:
گران‌فروشی در فقه [[معاملات]]، ذیل عنوان «خیار غَبن» مورد بررسی واقع شده است.<ref>حلی، تبصره المتعلمین، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۳؛ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۵۲۲.</ref> گفته می‌شود اگر فروشنده کالای خود را به قیمتی بالاتر و گران‌تر از قیمت واقعی به مشتری بفروشد، در صورتی که مشتری جاهل به قیمت کالا باشد، غبن(فریب) محقق شده است.<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۵۷.</ref>
گران‌فروشی در فقه [[معاملات]]، ذیل عنوان «خیار غَبن» مورد بررسی واقع شده است.<ref>حلی، تبصره المتعلمین، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۳؛ خمینی، تحریر الوسیله، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۵۲۲.</ref> گفته می‌شود اگر فروشنده کالای خود را به قیمتی بالاتر و گران‌تر از قیمت واقعی به مشتری بفروشد، در صورتی که مشتری جاهل به قیمت کالا باشد، غبن(فریب) محقق شده است.<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۱۵۷.</ref>


در قانون [[تعزیرات]] حکومتی مصوب ۱۳۶۷ش [[مجمع تشخیص مصلحت نظام]]<ref>قانون تعزیرات حکومتی، مصوب ۱۳۶۷ش، ماده۲.</ref> و در قانون نظام صنفی کشور مصوب ۱۳۹۲ش مفهوم «گران‌فروشی» تعریف شده و به عنوان یک [[جُرم]]، برای آن مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است.<ref>قانون نظام صنفی کشور، مصوب ۱۳۹۲ش، ماده۵۷.</ref>
در روایات نقل شده از پیامبر اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) گران‌فروشی شدیداً نکوهش شده است. برخی از این روایات عبارتند از:
*در [[حدیث|روایتی]] از [[پیامبر(ص)]] در نکوهش گران‌فروشی نقل شده که «هر کسی به هر عنوانی، سبب گرانی در بازار [[مسلمانان]]شود، بر [[خداوند]] لازم است او را در بزرگ‌ترین جایگاه [[جهنم]] سرنگون کند.»<ref>نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۱۵.</ref>
*پیامبر(ص) در روایتی، ارزانی را نشانه رضایت خداوند و گرانی را نشانه غضب خداوند دانسته است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۱۶۲.</ref>
*روایتی را [[کلینی]] در کتاب [[الکافی]] نقل کرده که امام صادق(ع) در برخورد با خدمت‌گزارش مصادف-که با پول امام(ع) کالایی را خریداری کرده و آن کالا کمیاب شده بود و مصادف به اتفاق دیگر تاجران و هم‌سوگند با آنها، آن کالا را به دو برابر سود فروخته بود-می‌گوید: «سُبْحَانَ اللهِ، تَحْلِفُونَ عَلی قَوْمٍ مُسْلِمِینَ أَلاَّ تَبیعُوهُمْ إِلاَّ بِرِبْحِ الدِّینَارِ‌؛ سبحان الله! به زیان مردمی مسلمان، هم قسم شده‌اید که کالای خویش را به کمتر از دو برابر قیمت خرید نفروشید؟» سپس امام(ع) پول خود را برداشته و می‌گوید: «هذَا رَأْسُ مَالِی وَلَا حَاجَةَ لَنَا فِی هذَا الرِّبْحِ؛ این سرمایه (اصل پول) من است و ما را به چنین سودی نیازی نیست.»<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۴۸-۵۰. </ref>


در [[علم کلام]] قدیم بحثی با عنوان إسعار(نرخ، قیمت) مطرح شده و درباره این مسئله که «گرانی و ارزانی کالا فعل [[خدا]] است یا فعل انسان» بحث شده است.<ref>حلی، کشف المراد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref> [[اشاعره]] با استناد به روایت [[پیامبر(ص)]] «خداوند قیمت‌گذار (مُسعِر) است او تنگ می‌گیرد و گشایش می‌دهد و او روزی‌رسان است.»<ref>ایجی، شرح مواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۱۷۳.</ref> و با استدلال به این که فعل بندگان مخلوق خداوند است، گرانی و ارزانی کالا را به خدا نسبت داده‌اند.<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۲۰.</ref> از نظر [[متکلم|متکلمین شیعه]]، گرانی و ارزانی کالاها به کسی که اسباب گرانی یا ارزانی را فراهم کرده، نسبت داده می‌شود. اگر سبب آن فعل خدا باشد که از روی مصلحت است، پس به او نسبت می‌دهیم و اگر سبب آن فعل انسان باشد به انسان‌ها نسبت می‌دهیم.<ref>حلی، کشف المراد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref>
در [[علم کلام]] قدیم بحثی با عنوان إسعار(نرخ، قیمت) مطرح شده و درباره این مسئله که «گرانی و ارزانی کالا فعل [[خدا]] است یا فعل انسان» بحث شده است.<ref>حلی، کشف المراد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref> [[اشاعره]] با استناد به روایت [[پیامبر(ص)]] «خداوند قیمت‌گذار (مُسعِر) است او تنگ می‌گیرد و گشایش می‌دهد و او روزی‌رسان است.»<ref>ایجی، شرح مواقف، ۱۳۲۵ق، ج۸، ص۱۷۳.</ref> و با استدلال به این که فعل بندگان مخلوق خداوند است، گرانی و ارزانی کالا را به خدا نسبت داده‌اند.<ref>تفتازانی، شرح المقاصد، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۲۰.</ref> از نظر [[متکلم|متکلمین شیعه]]، گرانی و ارزانی کالاها به کسی که اسباب گرانی یا ارزانی را فراهم کرده، نسبت داده می‌شود. اگر سبب آن فعل خدا باشد که از روی مصلحت است، پس به او نسبت می‌دهیم و اگر سبب آن فعل انسان باشد به انسان‌ها نسبت می‌دهیم.<ref>حلی، کشف المراد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۴۲.</ref>
خط ۲۲: خط ۲۵:
[[امام خمینی]] در پیامی خطاب به اصناف و کسبه در فروردین ماه ۱۳۸۵ش در اجتناب از گران‌فروشی می‌گوید: «من با کمال تأسف هر روز مواجه هستم با مشکلاتی جان‌فرسا که گاهی ناچار می‌شوم تذکراتی به ملت شریف بدهم. از آن جمله قضیه اجحاف و گران‌فروشی است که کراراً شکایت از آن دارند؛ و حتی گفته می‌شود که بر خلاف موازین [[اسلام|شرعیه]]، اجناس را که از طرف دولت مبنی بر آنکه به قیمت معینی بفروشند، به قیمت‌های بسیار گزاف به مردم مستمند می‌فروشند و موجبات ناراحتی و مضیقه برای برادران و خواهران خود فراهم می‌کنند. من از فروشندگان، خصوصاً آنچه مربوط است به ارتزاق مردم، تقاضا می‌کنم دست از این اجحاف و تعدی بردارند و به [[اخلاق]] و اعمال [[اسلام|اسلامی]] برگردند.»<ref>امام خمینی، صحیفه نور، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۵۱۰.</ref>
[[امام خمینی]] در پیامی خطاب به اصناف و کسبه در فروردین ماه ۱۳۸۵ش در اجتناب از گران‌فروشی می‌گوید: «من با کمال تأسف هر روز مواجه هستم با مشکلاتی جان‌فرسا که گاهی ناچار می‌شوم تذکراتی به ملت شریف بدهم. از آن جمله قضیه اجحاف و گران‌فروشی است که کراراً شکایت از آن دارند؛ و حتی گفته می‌شود که بر خلاف موازین [[اسلام|شرعیه]]، اجناس را که از طرف دولت مبنی بر آنکه به قیمت معینی بفروشند، به قیمت‌های بسیار گزاف به مردم مستمند می‌فروشند و موجبات ناراحتی و مضیقه برای برادران و خواهران خود فراهم می‌کنند. من از فروشندگان، خصوصاً آنچه مربوط است به ارتزاق مردم، تقاضا می‌کنم دست از این اجحاف و تعدی بردارند و به [[اخلاق]] و اعمال [[اسلام|اسلامی]] برگردند.»<ref>امام خمینی، صحیفه نور، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۵۱۰.</ref>


[[آیت الله خامنه‌ای]] طی پیامی در مهرماه ۱۳۷۳ش خطاب به رئیس جمهور وقت (آقای هاشمی رفسنجانی) گران‌فروشی‌ را پدیده‌ای زشت‌ و ظالمانه‌ که‌ بار سنگین‌ آن‌ بر دوش‌ مردم‌ ضعیف‌ قرار می‌گیرد، دانسته و مبارزه‌ با آن را مبارزه‌ با یک‌ ظلم‌ مضاعف‌ دانسته است‌.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=11237 «پیام به رئیس‌ جمهور در خصوص مبارزه‌ با گران‌فروشی»، سایت khamenei.ir.]</ref>
[[آیت الله خامنه‌ای]] طی پیامی در مهرماه ۱۳۷۳ش خطاب به رئیس جمهور وقت (آقای [[هاشمی رفسنجانی]]) گران‌فروشی‌ را پدیده‌ای زشت‌ و ظالمانه‌ که‌ بار سنگین‌ آن‌ بر دوش‌ مردم‌ ضعیف‌ قرار می‌گیرد، دانسته و مبارزه‌ با آن را مبارزه‌ با یک‌ ظلم‌ مضاعف‌ دانسته است‌.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=11237 «پیام به رئیس‌ جمهور در خصوص مبارزه‌ با گران‌فروشی»، سایت khamenei.ir.]</ref>
 
در قانون [[تعزیرات]] حکومتی مصوب ۱۳۶۷ش [[مجمع تشخیص مصلحت نظام]]<ref>قانون تعزیرات حکومتی، مصوب ۱۳۶۷ش، ماده۲.</ref> و در قانون نظام صنفی کشور مصوب ۱۳۹۲ش مفهوم «گران‌فروشی» تعریف شده و به عنوان یک [[جُرم]]، برای آن مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است.<ref>قانون نظام صنفی کشور، مصوب ۱۳۹۲ش، ماده۵۷.</ref>


==حکم فقهی==
==حکم فقهی==
*برخی از [[فقها]]، براساس [[حدیث|روایتی]] از [[امام صادق(ع)]] «غَبْنُ الْمُسْتَرْسِلِ سُحْتٌ؛ مغبون ساختن (فریب دادن) مسترسل [[حرام]] است.»<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۴.</ref> گران‌فروشی را [[حرام]] دانسته‌اند.
*برخی از [[فقها]]، براساس [[حدیث|روایتی]] از [[امام صادق(ع)]] «غَبْنُ الْمُسْتَرْسِلِ سُحْتٌ؛ مغبون ساختن (فریب دادن) مسترسل [[حرام]] است.»<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۲۴.</ref> گران‌فروشی را [[حرام]] دانسته‌اند.


[[فیض کاشانی]] در کتاب [[الوافی]] بعد از ذکر این روایت، در تعریف «مسترسل» می‌گوید: «مسترسل کسی است که به فروشنده اطمینان کرده و در تعیین قیمت کالا بر او اعتماد کرده است.»<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، ص۴۵۶.</ref> از نظر فیض کاشانی، یکی از موارد غبن (فریب) مسترسل (مشتری که به فروشنده در قیمت کالا اعتماد کرده) این است که فروشنده، کالا را گران‌تر و به قیمت بیشتر از ارزش واقعی آن به او بفروشد.<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، ص۴۵۶.</ref> در این حالت، معامله حرام و باطل است.<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، ص۴۵۶.</ref> برخی از فقها با وجود حرمت معامله آن را صحیح دانسته و برای مشتری مغبون(فریب‌خورده) اختیار [[فسخ معامله]] در نظر گرفته‌اند.<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، ص۴۵۷.</ref>  
[[فیض کاشانی]] در کتاب [[الوافی]] بعد از ذکر این روایت، در تعریف «مسترسل» می‌گوید: «مسترسل کسی است که به فروشنده اطمینان کرده و در تعیین قیمت کالا بر او اعتماد کرده است.»<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، ص۴۵۶.</ref> از نظر فیض کاشانی، یکی از موارد غبن (فریب) مسترسل (مشتری که به فروشنده در قیمت کالا اعتماد کرده) این است که فروشنده، کالا را گران‌تر و به قیمت بیشتر از ارزش واقعی آن به او بفروشد.<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، ص۴۵۶.</ref> در این حالت، معامله حرام و باطل است.<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، ص۴۵۶.</ref> برخی از فقها با وجود حرمت معامله آن را صحیح دانسته و برای مشتری مغبون (فریب‌خورده) اختیار [[فسخ معامله]] در نظر گرفته‌اند.<ref>فیض کاشانی، الوافی، ۱۴۰۶ق، ج۱۷، ص۴۵۷.</ref>  


*بر اساس [[استفتاء|استفتائی]] از [[امام خمینی]] درباره حکم گران فروشی، اگر گران فروشی به حد اجحاف به مشتری برسد و یا خلاف مقررات دولت اسلامی باشد، جایز نیست.<ref>خمینی، استفتائات، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۲.</ref>
*بر اساس [[استفتاء|استفتائی]] از [[امام خمینی]] درباره حکم گران فروشی، اگر گران‌فروشی به حد اجحاف به مشتری برسد و یا خلاف مقررات دولت اسلامی باشد، جایز نیست.<ref>خمینی، استفتائات، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۲.</ref>


*[[آیت الله خامنه‌ای]] در جواب استفتائی درباره تعیین مقدرار سود از فروش کالا گفته است: سود گرفتن تا وقتی که به حدّ اجحاف نرسیده و بر خلاف مقرّرات دولت هم نباشد، اشکال ندارد، ولی افضل بلکه [[مستحب]] آن است که فروشنده به آن مقدار سودی که هزینه‌هایش را تأمین می‌کند، اکتفا نماید.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/6683474/ «استفتاء جدید از مقام معظم رهبری درباره گران‌فروشی»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>
*[[آیت الله خامنه‌ای]] در جواب استفتائی درباره تعیین مقدرار سود از فروش کالا گفته است: سود گرفتن تا وقتی که به حدّ اجحاف نرسیده و بر خلاف مقرّرات دولت هم نباشد، اشکال ندارد، ولی افضل بلکه [[مستحب]] آن است که فروشنده به آن مقدار سودی که هزینه‌هایش را تأمین می‌کند، اکتفا نماید.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/6683474/ «استفتاء جدید از مقام معظم رهبری درباره گران‌فروشی»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref>
خط ۴۸: خط ۵۳:


*در مرتبه پنجم و مراتب بعدی به ده‌ برابر مبلغ گران‌فروشی جریمه می‌شود و پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به‌عنوان متخلف صنفی به‌مدت دو ماه نصب می‌شود؛ همچنین به مدت شش‌ماه، پروانه کسب وی تعلیق و محل کسب تعطیل می‌گردد.<ref>قانون نظام صنفی کشور، مصوب ۱۳۹۲ش، ماده۵۷.</ref>
*در مرتبه پنجم و مراتب بعدی به ده‌ برابر مبلغ گران‌فروشی جریمه می‌شود و پارچه یا تابلو بر سر در محل کسب به‌عنوان متخلف صنفی به‌مدت دو ماه نصب می‌شود؛ همچنین به مدت شش‌ماه، پروانه کسب وی تعلیق و محل کسب تعطیل می‌گردد.<ref>قانون نظام صنفی کشور، مصوب ۱۳۹۲ش، ماده۵۷.</ref>
==روایات==
در روایات نقل شده از امامان معصوم(ع) گران‌فروشی شدیداً نکوهش شده است. برخی از این روایات عبارتند از:
*در [[حدیث|روایتی]] از [[پیامبر(ص)]] در نکوهش گران‌فروشی نقل شده که «هر کسی به هر عنوانی، سبب گرانی در بازار [[مسلمانان]]شود، بر [[خداوند]] لازم است او را در بزرگ‌ترین جایگاه [[جهنم]] سرنگون کند.»<ref>نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۱۵.</ref>
*پیامبر(ص) در روایتی، ارزانی را نشانه رضایت خداوند و گرانی را نشانه غضب خداوند دانسته است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۳۸۷ش، ج۵، ص۱۶۲.</ref>
*روایتی را [[کلینی]] در کتاب [[الکافی]] نقل کرده که امام صادق(ع) در برخورد با خدمت‌گزارش مصادف-که با پول امام(ع) کالایی را خریداری کرده و آن کالا کمیاب شده بود و مصادف به اتفاق دیگر تاجران و هم‌سوگند با آنها، آن کالا را به دو برابر سود فروخته بود-می‌گوید: «سُبْحَانَ اللهِ، تَحْلِفُونَ عَلی قَوْمٍ مُسْلِمِینَ أَلاَّ تَبیعُوهُمْ إِلاَّ بِرِبْحِ الدِّینَارِ‌؛ سبحان الله! به زیان مردمی مسلمان، هم قسم شده‌اید که کالای خویش را به کمتر از دو برابر قیمت خرید نفروشید؟» سپس امام(ع) پول خود را برداشته و می‌گوید: «هذَا رَأْسُ مَالِی وَلَا حَاجَةَ لَنَا فِی هذَا الرِّبْحِ؛ این سرمایه (اصل پول) من است و ما را به چنین سودی نیازی نیست.»<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۴۸-۵۰. </ref>


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس۲}}
{{پانویس۲}}
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
{{ستون}}
{{ستون}}
*[https://b2n.ir/486153 «استفتاء جدید از مقام معظم رهبری درباره گران‌فروشی»]، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۶ آبان ۱۳۹۹ش.
*[https://b2n.ir/486153 «استفتاء جدید از مقام معظم رهبری درباره گران‌فروشی»]، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۸ مهر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۶ آبان ۱۳۹۹ش.
*انصاری، شیخ مرتضی، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
*انصاری، شیخ مرتضی، کتاب المکاسب، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
خط ۸۵: خط ۸۴:
{{پایان}}
{{پایان}}
{{احکام اقتصادی}}
{{احکام اقتصادی}}
[[Category:اصطلاحات فقهی]]
[[Category:اصطلاحات حقوقی]]
[[Category:معاملات]]
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت ج]]
[[Category:مقاله‌های جدید]]
[[Category:احکام اقتصادی اسلام]]


[[رده:اصطلاحات فقهی]]
[[رده:اصطلاحات فقهی]]
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۰۰۸

ویرایش