confirmed، templateeditor
۱۱٬۶۵۴
ویرایش
قرن اول هجری قمری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
جز (ویکی سازی) |
جز (ویکی سازی) |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
|پایین = | |پایین = | ||
}} | }} | ||
'''قرن اول هجری قمری''' تأثیرگذارترین دوره تاریخ [[اسلام]] است که رخدادهایی از جمله [[هجرت به مدینه]]، [[واقعه غدیر]] و [[واقعه کربلا]] در آن رخ داد. در این قرن، اسلام بر [[شبه‌جزیره عربستان]] غلبه یافت و زمینه [[فتوحات اسلامی|گسترش اسلام]] به مناطق دیگر از جمله تا [[چین]] و [[اسپانیا|اسپانیای امروزی]] فراهم شد. وقوع [[ماجرای سقیفه]] برای انتخاب [[خلیفه اول]]، کشته شدن [[خلیفه سوم]] و نیز جنگ‌های داخلی در دوره [[حکومت امام علی(ع)]]، به شکل‌گیری دو مذهب بزرگ اسلامیِ [[سنی]] و [[شیعه]]، و نیز پدید آمدن فرقه‌های مختلف از جمله [[خوارج]] انجامید. | |||
علاوه بر حکومت پیامبر اسلام، [[خلفای سه‌گانه]]، امام علی(ع) و امام حسن(ع)، [[حکومت بنی‌امیه]]، [[مروانیان]] و [[زبیریان]] نیز در سده اول هجری برپا شد. حوادث خونباری از جمله [[واقعه عاشورا]]، [[قیام توابین]]، [[قیام مختار]] و [[واقعه حره]] در حکومت بنی‌امیه رخ داد و منتهی به ظهور [[حکومت عباسیان]] شد. | |||
پنج تن از [[امامان شیعه]] در قرن اول هجری می‌زیستند؛ [[امام علی(ع)]] در دوره ۲۵ ساله [[خلفای سه‌گانه]] دور از [[خلافت]] بود و سپس از [[سال ۳۵ قمری|سال ۳۵]] تا [[سال ۴۰ قمری|۴۰ قمری]] خلافت را با [[بیعت]] گسترده مردم به دست گرفت. [[امام حسن(ع)]] کمتر از یک سال خلیفه مسلمانان بود و پس از [[صلح امام حسن با معاویه|پیمان صلح با معاویه]] در [[سال ۴۱ قمری|سال ۴۱ق]] از خلافت کناره گرفت. [[امام حسین(ع)]] تا مرگ [[معاویة بن ابوسفیان|معاویه]] در [[سال ۶۰ قمری|سال ۶۱ق]] دخالت چندانی در امور خلافت نداشت؛ اما با شروع حکومت [[یزید]] با وی بیعت نکرد و به همین دلیل در [[کربلا]] به دست عاملان [[حکومت بنی‌امیه]] به [[شهادت]] رسید. [[امام سجاد(ع)]] که تا [[سال ۹۵ قمری|سال ۹۵ق]] زنده بود، در هیچ واقعه سیاسی دخالتی نداشت و از قیام‌هایی از جمله [[قیام توابین]] هم حمایت نکرد. [[امامت]] شیعیان در پنج سال آخر قرن اول به عهده [[امام محمد باقر(ع)]] بود. | |||
پنج تن از [[امامان شیعه]] در قرن اول هجری می‌زیستند؛ [[امام علی(ع)]] در دوره ۲۵ ساله [[خلفای سه‌گانه]] دور از [[خلافت]] بود و سپس از [[سال ۳۵ قمری|سال ۳۵]] تا [[سال ۴۰ قمری|۴۰ قمری]] خلافت را با [[بیعت]] گسترده مردم به دست گرفت. [[امام حسن(ع)]] کمتر از یک سال خلیفه مسلمانان بود و پس از [[صلح امام حسن با معاویه|پیمان صلح با معاویه]] در [[سال ۴۱ قمری|سال ۴۱ق]] از خلافت کناره گرفت. [[امام حسین(ع)]] تا مرگ [[معاویة بن ابوسفیان|معاویه]] در [[سال ۶۰ قمری|سال ۶۱ق]] دخالت چندانی در امور خلافت نداشت؛ اما با شروع حکومت [[یزید]] با وی بیعت نکرد و به همین دلیل در [[کربلا]] به دست عاملان [[حکومت بنی‌امیه]] به [[شهادت]] رسید. [[امام سجاد(ع)]] که تا [[سال ۹۵ قمری|سال ۹۵ق]] زنده بود، در هیچ واقعه سیاسی دخالتی نداشت و از قیام‌هایی از جمله قیام توابین هم حمایت نکرد. امامت شیعیان در پنج سال آخر قرن اول به عهده [[امام محمد باقر(ع)]] بود. | |||
شیعیان در قرن اول هجری بیشتر در [[مدینه]]، [[یمن]]، [[کوفه]]، [[بصره]]، [[مدائن]] و [[جبل عامل]] زندگی می‌کردند و در اواخر این دوره، حضور [[خاندان اشعری]] در [[قم]] این شهر را به شهری شیعه‌نشین از [[قرن دوم هجری قمری|قرن دوم]] به بعد تبدیل کرد. وضعیت شیعیان در دوره حکومت بنی‌امیه و قدرت گرفتن معاویه، همراه با دشواری‌های فراوان توصیف شده است که بنابر آنچه [[ابن‌ابی‌الحدید معتزلی|ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] آورده است، شیعیان هر جا بودند یا به قتل می‌رسیدند، یا دست و پای‌شان بریده می‌شد، یا اموال‌شان به غارت می‌رفت و یا زندانی می‌شدند. ایجاد [[فرقه کیسانیه]] پس از شکست قیام توابین و آغاز قیام مختار و نیز زمامداری [[حجاج بن یوسف ثقفی]]، حاکم عراق در بین سال‌های [[سال ۷۵ قمری|۷۵]] تا [[سال ۹۵ قمری|۹۵ق]]، از دیگر وقایعی است که بر زندگی شیعیان تأثیر گذارد. حجاج بن یوسف با شیعیان دشمنی داشت و افراد را حتی به اتهام شیعه بودن می‌کشت و شیعیان نامداری مانند [[کمیل بن زیاد]] و [[قنبر]]، در دوره وی به قتل رسیدند. | شیعیان در قرن اول هجری بیشتر در [[مدینه]]، [[یمن]]، [[کوفه]]، [[بصره]]، [[مدائن]] و [[جبل عامل]] زندگی می‌کردند و در اواخر این دوره، حضور [[خاندان اشعری]] در [[قم]] این شهر را به شهری شیعه‌نشین از [[قرن دوم هجری قمری|قرن دوم]] به بعد تبدیل کرد. وضعیت شیعیان در دوره حکومت بنی‌امیه و قدرت گرفتن معاویه، همراه با دشواری‌های فراوان توصیف شده است که بنابر آنچه [[ابن‌ابی‌الحدید معتزلی|ابن‌ابی‌الحدید]] در [[شرح نهج البلاغه (ابن‌ابی‌الحدید)|شرح نهج البلاغه]] آورده است، شیعیان هر جا بودند یا به قتل می‌رسیدند، یا دست و پای‌شان بریده می‌شد، یا اموال‌شان به غارت می‌رفت و یا زندانی می‌شدند. ایجاد [[فرقه کیسانیه]] پس از شکست قیام توابین و آغاز قیام مختار و نیز زمامداری [[حجاج بن یوسف ثقفی]]، حاکم عراق در بین سال‌های [[سال ۷۵ قمری|۷۵]] تا [[سال ۹۵ قمری|۹۵ق]]، از دیگر وقایعی است که بر زندگی شیعیان تأثیر گذارد. حجاج بن یوسف با شیعیان دشمنی داشت و افراد را حتی به اتهام شیعه بودن می‌کشت و شیعیان نامداری مانند [[کمیل بن زیاد]] و [[قنبر]]، در دوره وی به قتل رسیدند. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۷: | ||
=== شکل‌گیری مذاهب اصلی اسلامی=== | === شکل‌گیری مذاهب اصلی اسلامی=== | ||
پس از درگذشت پیامبر اسلام در سال [[سال ۱۱ هجری قمری|۱۱ق]]، <ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۳، ص۷۰۳.</ref> توافق چند نفر از [[مهاجران]] و [[انصار]] در [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|ماجرای سقیفه]] برای به دست گرفتن [[خلافت]] در مقابل کسانی که معتقد بودند طبق وصیت پیامبر باید [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی‌طالب]] خلیفه شود،<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۱۶-۳۲.</ref> زمینه‌ساز ایجاد دو مذهب بزرگ اسلامی شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، جلد۱، ص۸۷.</ref> | پس از درگذشت [[پیامبر اسلام]] در سال [[سال ۱۱ هجری قمری|۱۱ق]]، <ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۳، ص۷۰۳.</ref> توافق چند نفر از [[مهاجران]] و [[انصار]] در [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|ماجرای سقیفه]] برای به دست گرفتن [[خلافت]] در مقابل کسانی که معتقد بودند طبق وصیت پیامبر باید [[امام علی علیه‌السلام|علی بن ابی‌طالب]] خلیفه شود،<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۱۶-۳۲.</ref> زمینه‌ساز ایجاد دو مذهب بزرگ اسلامی شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، جلد۱، ص۸۷.</ref> | ||
[[ماجرای قتل عثمان|کشته شدن خلیفه سوم]] در سال [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]]، اختلافی جدی بین مسلمانان ایجاد کرد و آن‌ها را به دو گروه علوی و عثمانی تفکیک کرد. <ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۱۹.</ref> [[بیعت]] مردم مدینه با امام علی(ع) پس از [[عثمان بن عفان|عثمان]] و عدم تمکین سرزمین [[شام]] به سرکردگی [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] و برخی از اختلافات دیگر به وقوع سه جنگ داخلی بین مسلمانان ختم شد<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۰.</ref> و در این بین [[ماجرای حکمیت]] به شکل‌گیری [[خوارج|فرقه خوارج]] انجامید.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۱؛ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> | [[ماجرای قتل عثمان|کشته شدن خلیفه سوم]] در سال [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]]، اختلافی جدی بین مسلمانان ایجاد کرد و آن‌ها را به دو گروه علوی و عثمانی تفکیک کرد. <ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۱۹.</ref> [[بیعت]] مردم مدینه با امام علی(ع) پس از [[عثمان بن عفان|عثمان]] و عدم تمکین سرزمین [[شام]] به سرکردگی [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] و برخی از اختلافات دیگر به وقوع سه جنگ داخلی بین مسلمانان ختم شد<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۹۰.</ref> و در این بین [[ماجرای حکمیت]] به شکل‌گیری [[خوارج|فرقه خوارج]] انجامید.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۱؛ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۲: | ||
[[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|واقعه سقیفه]] پس از [[رحلت پیامبر(ص)]] یکی از مهم‌ترین اتفاقات قرن اول هجری است.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۴۱.</ref> در این واقعه که بلافاصله پس از درگذشت رسول خدا(ص) اتفاق افتاد، تنی چند از [[مهاجرین|صحابه مهاجر]] و تعدادی از [[انصار|صحابه انصار]] در محلی به نام [[سقیفه بنی‌ساعده]] با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] به عنوان خلیفه پس از پیامبر بیعت کردند. <ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۸۴.</ref> در حالی که عدّه‌ای از مردم و خاندان پیامبر(ص) و امام علی(ع) در منزل پیامبر بودند و آماده تکفین و تدفین ایشان می‌شدند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۳۱.</ref> این انتخاب که با مخالفت تعداد زیادی از صحابه روبه‌رو شد و به درگیری‌هایی در مدینه منتهی شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۸۶-۸۷.</ref> برخی از تحلیل‌گران این اختلاف را زمینه‌ساز شکل‌گیری دو مذهب بزرگ [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] دانسته‌اند. <ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ص۷۹-۸۰.</ref> | [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|واقعه سقیفه]] پس از [[رحلت پیامبر(ص)]] یکی از مهم‌ترین اتفاقات قرن اول هجری است.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۴۱.</ref> در این واقعه که بلافاصله پس از درگذشت رسول خدا(ص) اتفاق افتاد، تنی چند از [[مهاجرین|صحابه مهاجر]] و تعدادی از [[انصار|صحابه انصار]] در محلی به نام [[سقیفه بنی‌ساعده]] با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه]] به عنوان خلیفه پس از پیامبر بیعت کردند. <ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۸۴.</ref> در حالی که عدّه‌ای از مردم و خاندان پیامبر(ص) و امام علی(ع) در منزل پیامبر بودند و آماده تکفین و تدفین ایشان می‌شدند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الاسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۳۱.</ref> این انتخاب که با مخالفت تعداد زیادی از صحابه روبه‌رو شد و به درگیری‌هایی در مدینه منتهی شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۸۶-۸۷.</ref> برخی از تحلیل‌گران این اختلاف را زمینه‌ساز شکل‌گیری دو مذهب بزرگ [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] دانسته‌اند. <ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ص۷۹-۸۰.</ref> | ||
در این درگیری‌ها افرادی از سوی خلیفه به [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|خانه علی و فاطمه حمله کردند]] و فاطمه در این درگیری‌ها دچار آسیب‌های جسمی و نیز سقط جنین شد.<ref>مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۱۵۴-۲۱۷.</ref> [[شهادت حضرت فاطمه(س)|شهادت فاطمه]] در این روزها یکی از موضوعات اختلافی در طول تاریخ دو مذهب شیعه و سنی باقی مانده است.<ref>مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۱۴.</ref> | در این درگیری‌ها افرادی از سوی خلیفه به [[واقعه هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)|خانه علی و فاطمه حمله کردند]] و فاطمه در این درگیری‌ها دچار آسیب‌های جسمی و نیز [[سقط جنین]] شد.<ref>مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۱۵۴-۲۱۷.</ref> [[شهادت حضرت فاطمه(س)|شهادت فاطمه]] در این روزها یکی از موضوعات اختلافی در طول تاریخ دو مذهب شیعه و سنی باقی مانده است.<ref>مهدی، الهجوم، ۱۴۲۵ق، ص۱۴.</ref> | ||
=== آغاز فتوحات و گسترش سرزمین‌های اسلامی=== | === آغاز فتوحات و گسترش سرزمین‌های اسلامی=== | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۰: | ||
[[ماجرای قتل عثمان|قتل عثمان]] خلیفه سوم در [[سال ۳۵ هجری قمری|سال ۳۵ قمری]] که در پی یک شورش داخلی رخ داد زمینه‌ساز اختلافات مهم بین بسیاری مسلمانان و شکل‌گیری دو گروه عثمانی و علوی شد.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ص۱۹۷.</ref> | [[ماجرای قتل عثمان|قتل عثمان]] خلیفه سوم در [[سال ۳۵ هجری قمری|سال ۳۵ قمری]] که در پی یک شورش داخلی رخ داد زمینه‌ساز اختلافات مهم بین بسیاری مسلمانان و شکل‌گیری دو گروه عثمانی و علوی شد.<ref>جلالی، تاریخ تشیع، چاپ چهارم، ج۱، ص۱۹۷.</ref> | ||
پس از کشته شدن خلیفه سوم مردم مدینه با [[امام علی(ع)]] به عنوان خلیفه بیعت کردند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۴۲۱.</ref> مخالفان داخلی حکومت امام علی(ع) [[جنگ جمل]] را به راه انداختند.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۰۸.</ref> جنگ جمل باعث انتفال امام علی از مدینه به کوفه و تمرکز حکومت اسلامی در کوفه شد.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۲۵.</ref> پس از مدتی [[معاویه بن ابی‌سفیان|معاویه]] حاکم شام که از خاندان [[بنی‌امیه]] و با عثمان از یک قبیله بود<ref>پیشوایی، مجموعه مقالات تاریخی، ص۲۶۱.</ref> با سپاهی از شام راهی عراق شد و [[جنگ صفین]] به راه افتاد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۴.</ref> مهم‌ترین شعار جنگ صفین خون‌خواهی عثمان خلیفه مقتول بود.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۴.</ref> طولانی شدن جنگ صفین باعث رخداد [[ماجرای حکمیت]] و سپس انشعاب [[خوارج]] از سپاه امام علی(ع) شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۷.</ref> خوارج بعد از مدت کوتاهی سومین جنگ داخلی را ایجاد کردند که به [[جنگ نهروان]] معروف شد.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۱.</ref> و خود به مرور به یک فرقه در جهان اسلام تبدیل شدند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> | پس از کشته شدن [[خلیفه سوم]] مردم مدینه با [[امام علی(ع)]] به عنوان خلیفه بیعت کردند.<ref>یوسفی غروی، موسوعة التاریخ الإسلامی، چاپ چهارم، ج۴، ص۴۲۱.</ref> مخالفان داخلی حکومت امام علی(ع) [[جنگ جمل]] را به راه انداختند.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۰۸.</ref> جنگ جمل باعث انتفال امام علی از مدینه به کوفه و تمرکز حکومت اسلامی در کوفه شد.<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، چاپ دهم، ص۱۲۵.</ref> پس از مدتی [[معاویه بن ابی‌سفیان|معاویه]] حاکم شام که از خاندان [[بنی‌امیه]] و با عثمان از یک قبیله بود<ref>پیشوایی، مجموعه مقالات تاریخی، ص۲۶۱.</ref> با سپاهی از شام راهی عراق شد و [[جنگ صفین]] به راه افتاد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۴.</ref> مهم‌ترین شعار جنگ صفین خون‌خواهی عثمان خلیفه مقتول بود.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۴.</ref> طولانی شدن جنگ صفین باعث رخداد [[ماجرای حکمیت]] و سپس انشعاب [[خوارج]] از سپاه امام علی(ع) شد.<ref>دونالدسن، مذهب شیعه، ج۱، ص۱۱۷.</ref> خوارج بعد از مدت کوتاهی سومین جنگ داخلی را ایجاد کردند که به [[جنگ نهروان]] معروف شد.<ref>الزین، الشیعه فی التاریخ، چاپ دوم، ص۴۱.</ref> و خود به مرور به یک فرقه در جهان اسلام تبدیل شدند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> | ||
=== قرارداد صلح و انتقال خلافت به بنی‌امیه === | === قرارداد صلح و انتقال خلافت به بنی‌امیه === | ||