قیس بن سعد بن عباده: تفاوت میان نسخه‌ها

{{در دست ویرایش ۲|ماه=نوامبر|روز=۲۷|سال=۲۰۱۵|چند = ۲}}

'''قیس بن سعد بن عبادة الخزرجی'''،(درگذشته [[سال ۶۰۵ هجری قمری|۶۰ق]]) از [[صحابه|صحابۀ]] [[انصار]] پیامبر اکرم(ص)، بزرگ [[خزرج|قبیله خزرج]]، از فرماندهان ارشد سپاه امام علی(ع) و امام حسن(ع) و از سخاوتمندان مشهور عرب. در بسیاری از جنگ‌های دوره پیامبر(ص) شرکت داشت و پرچمدار آن حضرت بود، در جنگ جمل، نهروان و صفین در کنار امام علی(ع) و در دوره امام حسن(ع) از فرماندهان او بود. قیس احادیثی نیز از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است. او پس از [[صلح امام حسن(ع)]] به مدینه رفت و سرانجام در همانجا در گذشت.

قیس، پدرش و پدربزرگش همگی بزرگ قوم خویش بودند.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص ۱۲۹۰.</ref>او و پدرانش را از سخاوتمند عرب دانسته‌اند و در روایتی از پیامبر اکرم(ص) آورده‌اند که «قیس از خاندان سخاوت و بخشش است.» و گفته‌اند که پدرش سعد همواره ملازم پیامبر(ص) بود و هر روز برای او در مدینه، وقت غذا خوردن، ظرفی خوراکی می‌فرستاد.<ref>ابن اثیر، أسدالغابة، ج‌۲، ص:۲۰۴.</ref>

به گفته واقدی وقتی پیامبر در غزوه غابه از مدینه دور بود، سعد، پسرش قیس را همراه چند بار خرما پیش پیامبر(ص) فرستاد. هنگامی که پیامبر(ص) قیس را سوار بر اسبش دید، خوشحال شد و او و پدرش را ستود. خزرجیان که نزد پیامبر بودند، به ایشان گفتند که این خاندان در گرفتاری‌های روزگار همواره پشتیبان مردم بوده‌اند و آن گاه پیامبر(ص) آن حدیث «خیارکم فی الاسلام، خیارکم فی الجاهلیه اذا فقهوا فی الدین؛ نیکان شما در اسلام همان نیکان شما در جاهلیت‌اند به شرط آن که در دین خدا فهم کسب کنند.»  را بر زبان آورد.<ref> واقدی، المغازی، ج۲، ص۵۴۷.</ref> واقدی نقل کرده که در سریه خبط نیز وقتی سپاه اسلام با گرسنگی و کمبود مواد غذایی رو به رو شد، قیس با دست و دلبازی، چند پرواری گوساله و بز از شخصی به صورت نسیه خرید به این صورت که پرواری را بگیرد و به جایش بعدا در مدینه خرما بدهد و چند روز سپاه اسلام را از گرسنگی رهانید. وقتی به مدینه بازگشت، پدرش قرض او را داد و به سبب این کار، اموال بسیاری به او بخشید و پیامبر در پی این ماجرا قیس و خاندانش را به سخاوتمندی و بخشش ستود.<ref> واقدی، المغازی، ج‌۲، ص۷۷۵.</ref>

===دوره پیامبر(ص)===

قیس به ظاهر در دوره پیامبر(ص) جوانی نورس بوده است. او هنگام فتح مکه پرچمدار پیامبر(ص)بود. حدیث مشهور «لو كان العلم متعلقا بالثریا لناله ناس من فارس؛ اگر دانش در ثریا باشد، مردمانی از فارس بدان دست یابند.» را او از پیامبر اکرم(ص) روایت کرده است.<ref>أسدالغابة،ج‌۴،ص:۱۲۶.</ref>

===دوره امام علی(ع===

قیس در جنگ‌های دوره امام علی(ع) همراه او بود. بنابر منابع قیس در آغاز [[جنگ جمل|فتنه جمل]]، آن حضرت را به مقابله تشویق و انصار را برای یاری با آن حضرت بسیج کرد.<ref>نک: دینوری، الإمامةوالسیاسة ، ۱، ۲۶.</ref> امام علی(ع) قیس بن سعد، را در سال ۳۶ق. به ولایت مصر منصوب کرد.<ref> دینوری، الأخبارالطوال،ص:۱۴۱؛ابن خلدون، تاریخ ،ج‌۲، ص: ۶۲۳</ref>برخی گزارشگران گفته‌اند که در دوره او دست معاویه از مصر کوتاه شد و معاویه چاره‌ای ندید جز آن که با نیرنگ او را از مصر بیرون کند و بدین رو، با ترفندی، شایع کرد که قیس در خونخواهی عثمان(نک: مدخل [[پیراهن عثمان]]) با او همراه است و چون شایعه بالا گرفت، علی(ع) قیس را از ولایت مصر برکنار کرد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب،ج‌۳،ص:۱۲۹۰.</ref>برخی منابع دیگر آورده‌اند که از همان آغاز که قیس به ولایت مصر منصوب شد، معاویه در نامه‌هایی کوشید تا با تهدید و تطمیع، قیس را با خود همراه کند ولی موفق نشد و در آخرین نامه او را به شدت تهدید کرد.<ref> الغارات/ترجمه،ص:۱۰۴.</ref> سپس نامه‌ای جعل کرد که بنابر آن، قیس با او ابراز همراهی کرده بود. نامه را در شام بر شامیان خواند. شایعه همراهی قیس با معاویه به علی(ع) رسید و او باور نکرد اما با نزدیکانش از جمله حسنین(ع) و عبدالله بن جعفر مشورت کرد. عبدالله بن جعفر توصیه کرد که او را برکنار کند.<ref> ثقفی، الغارات/ترجمه،ص:۱۰۶</ref>بااین حال، علی(ع) مخالف برکناری قیس بود و او را وافادار می‌دانست<ref>ثقفی، الغارات/ترجمه،ص:۱۰۶</ref>تا این که نامه‌هایی از سوی قیس رسید. قیس در این نامه‌ها نوشته بود که به صلاح نمی‌داند با کسانی در مصر که با علی(ع) بیعت نکرده و نمی‌کنند سخت بگیرد. امام علی(ع) در پاسخ او تاکید کرد که آنها باید تکلیف خود را مشخص کنند که آیا با خلیفه رسمی مسلمانان‌اند یا با معاویه و قیس باید از آنها بیعت بگیرد.<ref> ثقفی،الغارات/ترجمه،ص:۱۰۶</ref>قیس آشکارا در نامه‌ای به امام علی(ع)از این کار بدین دلیل که این جماعت را مسالمت‌جو و نه در پی جنگ و فتنه می‌پنداشت، سرپیچید. بدین ترتیب، امام علی(ع) او را از ولایت مصر برکنار کرد.<ref>نک: ثقفی، الغارات/ترجمه،ص:۱۰۶- ۱۰۸</ref>قیس پس از آن، ابتدا به مدینه رفت و به نقل برخی منابع گویی از علی(ع) برای عزل از ولایت مصر دلخور بود؛ ولی از سوی عاملان معاویه که در مدینه حضور داشتند با آزار رو به رو شد<ref>بلاذری، أنساب ‌الأشراف ،ج‌۲، ص:۳۰۰.</ref> و بدین رو مدتی بعد به کوفه رفت و سپس به عنوان یکی از فرماندهان ارشد علی(ع) در جنگ صفین شرکت کرد.<ref>نک: ثقفی، الغارات/ترجمه،ص:۱۱۰</ref>

===دوره امام حسن(ع)===

قیس در دوره امام حسن(ع) یکی از فرماندهان او بود و گفته‌اند که او با [[صلح امام حسن(ع)]] موافق نبود.<ref> دینوری، اخبارالطوال/ترجمه،ص۲۶۵.</ref>