اباضیه: تفاوت میان نسخه‌ها

| گستره جغرافیایی  =عمان، زنگبار، شمال آفریقا

| فقه            = نزدیکی به فقه مذاهب اهل سنت، منع قنوت، وجوب نماز جمعه

جوامع اباضی تاکنون در انزوای نسبی به‌سر برده و آنچنانکه باید، شناخته نشده‌اند. ظاهراً اباضیان تنها گروه باقیمانده از خوارج‌اند، اما چنانکه از منابع بر می‌آید، صُفریان (گروهی دیگر از خوارج) نیز تا نیمه سدهٔ ۵ق/۱۱م در سرزمین‌های اسلامی می‌زیستند<ref>ابن حزم، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، ج۴، ص ۱۹۰</ref> که سرانجام در اباضیه محو شدند.<ref>دائره‌المعارف الاسلامیه، ج۱۴، ص ۲۳۰</ref>

اباضیان در سده‌های گذشته در پهنه‌ای بسیار گسترده -حتی در [[اندلس]]-  می‌زیستند <ref>ابن حزم، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، ج۴، ص ۱۸۹؛ یاقوت، بلدان، ج۴، ص ۱۹۱</ref> و گروه‌هایی از آنان تا کنون مانده‌اند و در عمان، زنگبار و شمال افریقا سکونت دارند.

*'''[[زنگبار]]''': در زنگبار مسلماً زمانی گروه‌هایی بسیار اباضی مذهب بوده‌اند، لیکن امروزه ظاهراً شافعی مذهب‌اند و فقط خانوادهٔ حاکم و نزدیکانشان اباضی‌اند. در '''[[تانزانیا]]''' هم زمانی اباضیانی بوده‌اند و شاید امروز هم باشند.<ref>نک: بارونی، مختصر تاریخ الاباضیه، ۳۲</ref>.

اباضیه خود را اهل الحق، اهل الدعوه، اصحاب الدعوه، اهل الوفاق، و مذهب یا فرقه خود را الدعوه، مذهب الحق، فرقه المحقه و فرقه الناجیه می‌خوانند.<ref>اسمیت، ۲۸۲, ۲۸۷؛ اسموگورزوسکی، ۲۶۸</ref> اینان مذهب خود را کهن‌ترین مذهب اسلامی، نزدیک‌ترین مذهب به عصر [[نبوّت]] و در عین حال نزدیک‌ترین مذهب به روح [[اسلام]] می‌دانند<ref>معمر، الاباضیه فی موکب التاریخ، ج ۱، ص ۶۱</ref> و معتقدند که چون اهل حق‌اند، سرانجام مذهبشان پیروز خواهد شد.<ref>اسمیت، ۲۷۹؛ نک: بارونی، مختصر تاریخ الاباضیه، ۶</ref> چنین ادعاهایی مخصوص اباضیه نیست، ولی در میان [[خوارج]] این قول از بدیهیات است و اینان آنچنان بر حقانیت خود تأکید داشته‌اند که جز خود را [[کافر]] انگاشته‌اند. اگرچه در نظر همگی ایشان [[کفر]] دارای یک معنی نیست.

وجود اعتدال نسبی و دوری از افراط در اباضیان موجب شده است که آنان نزدیک‌ترین فرقهٔ خوارج به اهل سنت به‌شمار آیند <ref>مبرّد، الکامل، ج ۲، ص ۲۱۴؛ ابن حزم، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل،ج ۲، ص ۱۱۲</ref>. در طول زمان بعضی از گروه‌های اباضیه به اهل سنت نزدیک‌تر هم شده‌اند، تا جایی که اکنون اباضیان [[لیبی]] و [[تونس]] تفاوت اندکی با اهل تسنن دارند، اما اباضیان [[الجزایر]] و عمان تا حدود قابل ملاحظه‌ای بر راه و رسم قدیم اباضی پابرجا مانده‌اند <ref>نک: بارونی، مختصر تاریخ الاباضیه، ۳۱</ref>.

اباضیان که از همان آغاز با بعضی از تندرویهای خوارج سازگاری نداشتند، انتساب خود را به خوارج انکار کرده‌اند. مورخین برجستهٔ، اباضی همچون برّادی در جواهر المُنْتَقات و شماخی در کتاب السیر، تاریخ پیدایش فرقهٔ اباضی را به زمان خلافت [[عثمان]] می‌رسانند و آن را قدیم‌تر از خروج خوارج در اردوی [[حضرت علی]](ع) می‌شمارند و علت حرکت مخالفت‌آمیز اباضیه در مقابل عثمان را هم اعمال خلاف او که منجر به قتلش شد، می‌دانند <ref>اسمیت، ۲۷۷-۲۷۸</ref>. به هر حال اباضیهٔ کنونی این را که در زمرهٔ خوارج شمرده شوند، ظلمی به خود می‌انگارند و خود را بیگانه‌ترین گروه نسبت به خوارج می‌شمارند <ref>معمر، الاباضیه فی موکب التاریخ، ج ۱، ص ۳۸، ۶۴، ۱۳۳</ref>.

نخستین اباضیان در این مسائل تا این اندازه حساسیت از خود نشان نمی‌دادند و حتی خود را دوستدار محکّمهٔ نخستین می‌خواندند <ref>اشعری، مقالات الاسلامیین، ج ۱، ص ۱۷۰، ۱۷۱</ref>. درجینی در طبقهٔ اول مشایخ اباضی، بعد از [[صحابه|صحابهٔ]] حضرت رسول(ص) نخست از [[عبداللـه بن وهب راسبی]] نام می‌برد <ref>درجینی، کتاب طبقات المشایخ بالمغرب، ج ۲، ص ۲۰۰</ref> و حِرقوص بن زهیر را پس از او در همان طبقه قرار می‌دهد <ref>درجینی، کتاب طبقات المشایخ بالمغرب، ج ۲، ص ۲۰۲-۲۰۴</ref>، و اینان از اولین رهبران و زعیمان خوارج بودند که در [[حکمیت|قضیهٔ تحکیم]] بر حضرت علی خروج کردند.

اباضیه لفظ خوارج را به کسانی که بر حضرت علی(ع)شوریدند یا از وی کناره گرفتند، اطلاق نمی‌کنند، بلکه بنابر اعتقاد ایشان خوارج کسانیند که از اسلام خارج شوند، و خروج از اسلام یا با انکار یکی از احکام ثابت و قطعی دین یا با عمل آنچه قطعاً خلاف نصوص احکام دینی که خود همان انکار است، تحقق می‌یابد. به نظر آنان نزدیک‌ترین فرقه به این معنی [[ازارقه]]اند که دماء مسلمین و اموال ایشان و سبی زنان و فرزندان آنان را حلال می‌شمرند <ref>معمر، الاباضیه فی موکب التاریخ، ج ۱، ص ۳۳</ref>. چنانکه ابن اباض خود در نامه‌ای به [[عبدالملک بن مروان]]، صریحاً از ابن ازرق و اتباعش تبری می‌جوید و ایشان را کافر می‌خواند <ref>نک: بارونی، مختصر تاریخ الاباضیه، ۲۵</ref>.