شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

واقفیه به کسانی می‌گویند که پس از شهادت امام کاظم(ع)، در او توقف کردند؛ یعنی او را آخرین امام می‌دانستند.<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۶۵.</ref>غالیان کسانی بودند که درخصوص مقام امامانِ شیعه زیاده‌وری می کردند؛ یعنی به اولوهیت آنان اعتقاد داشتند، آنها را مخلوق نمی‌دانستند و به خداوند تشبیه می‌کردند.<ref> شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۵۴.</ref>

شیعه دوازده‌امامی یا اثناعَشَری بزرگ‌ترین فرقه مذهب شیعه است.<ref>جبرئیلی، سیر تطور کلام شیعه، ۱۳۹۶ش، ص۴۶؛ علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ص۶۶.</ref> طبق مذهب امامیه پس از پیامبر دوازده امام وجود دارد که نخستینشان امام علی(ع)، جانشین پیامبر اسلام بوده و آخرینشان امام مهدی(ع) است<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۷تا۱۹۹.</ref> که هنوز زنده است، در غیبت قرار دارد و و روزی برای برقراری عدل در زمین ظهور خواهد کرد.<ref>علامه طباطبایی، شیعه در اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۰، ۲۳۱.</ref>

[[رجعت]] و [[بداء|بَداء]] از باورهای ویژه شیعیان دوازده‌امامی است؛<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعه‌شناسی، ۱۳۹۲ش، ص۲۷۳؛ علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۰۶.</ref>  طبق آموزه رجعت، پس از ظهور امام مهدی(ع)، برخی از مردگان زنده خواهند شد. این مردگان هم نیکوکاران و شیعیان را شامل می‌شوند و دشمنان اهل‌بیت را که قرار است سزای اعمالشان را در همین هم دنیا ببینند.<ref>ربانی گلپایگانی، درآمدی به شیعه‌شناسی، ۱۳۹۲ش، ص۲۷۳.</ref> بداء هم یعنی خدا گاه به‌سبب مصلحتی، امری را که برای پیامبر یا امام آشکار کرده بود، تغییر می‌دهد و چیز دیگری جایگزین آن می‌کند.<ref> طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۱، ص۳۸۱؛ شیخ مفید، تصحیح الاعتقاد، ۱۴۱۳ق، ص۶۵.</ref>

مذهب زیدیه به زید فرزند امام سجاد نسبت دارد.<ref>هاینس، تشیع، ۱۳۸۹ش، ص۳۵۷.</ref> برپایه این مذهب، تنها امامت امام علی، حسن و حسین به‌صورت انتصابی و از جانب پیامبر بوده است.<ref>سلطانی، تاریخ و عقاید زیدیه، ۱۳۹۰ش، ص۲۸۷و۲۸۸؛ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۸۶.</ref>  به‌جز این سه امام، هرکس از نسل حضرت زهرا که قیام کند و عالم و زاهد و سخی و شجاع باشد، امام است.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۳۷و۱۳۸.</ref>

زیدیه درخصوص امامت ابوبکر و عمر دو موضع دارند: برخی از آنها به امامت این دو اعتقاد دارند و برخی دیگر امامت این دو را نمی‌پذیرند. دیدگاه زیدیان امروزِ  یمن، به دیدگاه گروه نخست نزدیک است.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۹۵</ref> آنها عصمت را شرط امام نمی‌دانند.<ref>سلطانی، تاریخ و عقاید زیدیه، ۱۳۹۰ش، ص۲۷۸.</ref>

[[جارودیه]]، [[بتریه|بَتْریه]] یا صالحیه و [[سلیمانیه]] سه فرقه اصلی زیدیه بوده‌اند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۱۰۲.</ref> به‌گفته شهرستانی، بیشتر زیدیان در کلام متأثر از معتزله و در فقه متأثر از مذهب حنفی هستند.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۴۳.</ref>

زیدیان ۳۵ تا ۴۰درصد جمعیت بیست میلیونی یمن را تشکیل می‌دهند.<ref>رسول جعفریان، ۱۳۸۷ش، اطلس شیعه، ص۴۶۶.</ref>

اسماعیلیه فرقه‌ای از شیعیان است که پس از امام صادق(ع)، اسماعیل پسر بزرگ او را امام می‌داند و امامت امام کاظم و دیگر امامانِ امامیه را نمی‌پذیرد.<ref>شهرستانی، الملل و النحل، ج۱، ص۱۷۰و۱۷۱.</ref> اسماعیلیان بر این باور بودند که [[امامت]] هفت دوره دارد که هر دوره با یک «ناطق» آغاز می‌شود که شریعتی نو می‌اورد و در هر دوره پس از او هفت امام امامت می‌کنند.<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۵.</ref>

ناطق‌های شش دوره نخست امامت، همان پیامبران اولوالعزم‌اند که عبارت‌اند از:‌ آدم، نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد.<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۵؛‌ صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۵۱.</ref> محمد مکتوم پسر اسماعیل، هفتمین امام از دوره ششم امامت است که با پیامبر اسلام آغاز شده است. او همان مهدی موعود است که وقتی قیام کند، ناطق دوره هفتم امامت هم خواهد بود.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۵۱و۱۵۲؛ دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۵.</ref>

 

برخی از این آموزه‌ها در دوره فاطمیان، دچار تغییراتی شد.<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۱۶۲.</ref>

[[قاضی نعمان]] بزرگ‌ترین فقیه اسماعیلیه،<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۲۱۰.</ref>، [[ابوحاتم رازی]]، [[ناصر خسرو]] و گروهی به‌نام اخوان الصفا از اندیشمندان برجسته اسماعیلیه هستند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۵۳.</ref> رسائل اخوان الصفا و اعلام النبوه از مهم‌ترین کتاب‌های فلسفی اسماعیلیه<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۵۴و۱۶۱</ref> و دعائم الاسلام منبع اصلی فقهی آنان است.<ref>دفتری، تاریخ و سنت‌های اسماعیلیه، ۱۳۹۳ش، ص۲۱۲.</ref>