پرش به محتوا

ذوی القربی: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۵۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۶ نوامبر ۲۰۲۰
جز
تمیزکاری
جز (حذف مطالب زائد)
جز (تمیزکاری)
خط ۱: خط ۱:
{{اعتقادات شیعه}}
{{اعتقادات شیعه}}
'''ذوی القربی''' به خویشاوندان نزدیک پیامبر(ص) اشاره دارد که در قرآن به‌کار رفته و مودت آنان به عنوان مزد [[رسالت]] [[پیامبر(ص)]] معرفی شده است. در مصداق ذی القربی بین علمای [[شیعه]] و [[سنی]] اختلاف‌هایی وجود دارد اما بنابر روایات شیعه و برخی روایات [[اهل سنت]]، [[علی بن ابی طالب(ع)]]، [[فاطمه(س)]] و فرزندان‌شان از مصادیق قطعی ذوی القربی هستند.
'''ذوی القربی''' به خویشاوندان نزدیک [[پیامبر(ص)]] اشاره دارد که در [[قرآن]] دوستی آنان مزد رسالت پیامبر(ص) معرفی شده است. بنابر روایات شیعه و برخی روایات [[اهل سنت]]، [[علی بن ابی‌طالب(ع)]]، [[فاطمه(س)]]، [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] از مصادیق ذوی‌القربی هستند.


==مفهوم‌شناسی==
==مفهوم‌شناسی==
ذی القربی به معنای خویشاوندان نزدیک است. واژه القربی در قرآن معمولا به همراه کلمه ذی،<ref>سوره بقره آیه ۸۳.</ref> ذوی<ref>سوره بقره آیه ۱۷۷.</ref> اولی<ref>سوره توبه آیه۱۱۳.</ref> و در آیه «قل لا اسئلکم اجرا الّا المودة فی القربی» بدون اضافه‌ای آمده است زمخشری منظور القربی  در این آیه را «اهل القربی» دانسته است.<ref>زمخشری الکشاف، ج۳، ص۸۱، ذیل تفسیر آیه ۲۳ سوره‌ شوری.</ref>
ذی القربی به معنای خویشاوندان نزدیک است. واژه القربی در قرآن معمولا به همراه کلمه ذی،<ref>سوره بقره آیه ۸۳.</ref> ذوی<ref> سوره بقره آیه ۱۷۷.</ref> اولی<ref>سوره توبه آیه۱۱۳.</ref> و در آیه «قل لا اسئلکم اجرا الّا المودة فی القربی» بدون اضافه‌ای آمده است زمخشری منظور القربی  در این آیه را «اهل القربی» دانسته است.<ref>زمخشری الکشاف، ج۳، ص۸۱، ذیل تفسیر آیه ۲۳ سوره‌ شوری.</ref>


القربی در قرآن بیشتر به معنای خویشان و نزدیکان هر فردی از مسلمانان به کار رفته است. قرابت و قُربی در لغت هم به معنای نزدیکی و خویشاوندی است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «قرب»؛ راغب، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۶۶۳؛ ابن فارس، مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۸۰.</ref> اما با توجه به تفاسیر و روایات [[پیامبر(ص)]] و [[اهل بیت(ع)]] در آیات زیر منظور از القربی اهل بیت پیامبر(ص) است.
القربی در قرآن بیشتر به معنای خویشان و نزدیکان هر فردی از مسلمانان به کار رفته است. قرابت و قُربی در لغت هم به معنای نزدیکی و خویشاوندی است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «قرب»؛ راغب، المفردات فی غریب القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۶۶۳؛ ابن فارس، مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ج۵، ص۸۰.</ref> اما در تفاسیر و احادیث، منظور از القربی در [[آیه مودت|مودت]]، [[آیه خمس]] و [[آيه فیء]] اهل بیت پیامبر(ص) دانسته شده است.
*[[آیه مودت]]: قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی وَ مَنْ یقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فیها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکورٌ<ref>سوره شوری، آیه ۲۳.</ref>
*[[آیه خمس]]: وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ...<ref>سوره انفال، آیه ۴۱.</ref>
*[[آیه فیء]]: ما أَفاءَ اللَّهُ عَلی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُری فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ کی لا یکونَ دُولَةً بَینَ الْأَغْنِیاءِ مِنْکمْ وَ ما آتاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا...<ref>سوره حشر، آیه ۷.</ref>
*فَآتِ ذَا الْقُرْ‌بَیٰ حَقَّهُ...<ref>سوره روم، آیه ۳۸.</ref>


==مصداق ذی القربی در آیه مودت==
==مصداق‌شناسی==
{{اصلی|آیه مودت}}
{{اصلی|آیه مودت}}
درباره مصداق ذی‌القربی به خصوص در [[آیه مودت]]  که خداوند اجر رسالت پیامبر را دوستی آنان مطالبه کرده نظرات مختلفی وجود دارد.  
درباره مصداق ذی‌القربی در آيه «قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی»<ref>سوره شوری، آیه۲۳.</ref> نظرات مختلفی وجود دارد.  


#'''خویشاوندان سببی یعنی مشرکان [[قریش]]''': اکثر مفسران [[اهل سنت]]، آن را به مشرکان قریش که فامیل نسبی پیامبر(ص) بودند، تفسیر کرده‌اند. اینان مکّی بودن سوره را مؤید آن دانسته‌اند.<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۵۶؛ زمخشری، تفسیر الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۶۸؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۸، ص۱۲.</ref>
#'''خویشاوندان سببی یعنی مشرکان [[قریش]]''': اکثر مفسران [[اهل سنت]]، آن را به مشرکان قریش که فامیل نسبی پیامبر(ص) بودند، تفسیر کرده‌اند. اینان مکّی بودن سوره را مؤید آن دانسته‌اند.<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۵۶؛ زمخشری، تفسیر الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۶۸؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۸، ص۱۲.</ref>
خط ۲۰: خط ۱۶:
#[[اهل بیت(ع)|'''اهل بیت(ع)''']] '''مصداق ذی القربی''': بنابر نظر مشهورِ نزدیک به اجماع در شیعه، منظور از ذی القربی [[امام معصوم|امام معصوم(ع)]] است<ref>قمی، جامع الخلاف و الوفاق، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۶، ص۸۶-۸۷.</ref> و به تصریح برخی، شامل [[حضرت فاطمه(س)]] نیز می‌شود.<ref>خویی، مستند العروة، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۳۰۷-۳۰۸.</ref> برخی از مفسران و محدثان اهل سنت، آن را به اهل بیت و اقربای نبی و [[آل محمد|آل محمد(ص)]] و مخصوصا به [[علی]] و [[فاطمه]] و دو فرزندشان و … تطبیق کرده‌اند و احادیث مربوط به آن را نقل کرده‌اند. از جمله [[احمد بن حنبل]]<ref>احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۸۳۳.</ref> بخاری<ref>بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۱۲۹.</ref> طبری<ref>طبری، تفسیر طبری، ج۲۵، ص۱۵-۱۴.</ref> حاکم نیشابوری<ref>حاکم نیشابوری، مستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۲.</ref> زمخشری<ref>زمخشری، تفسیر الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۰۲.</ref> [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]<ref>شافعی، مطالب السئول، ص۴۰.</ref> ابن صباغ مالکی<ref>ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ۱۴۲۲ق، ص۱۲-۱۱.</ref> حافظ گنجی<ref>گنجی، کفایة الطالب، ۱۴۰۴ق، ص۳۱۳.</ref> ابن حجر هیثمی<ref>ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقه، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref> شبلنجی<ref>شبلنجی، نورالأبصار، ص۲۲۷.</ref> سیوطی<ref>سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۷.</ref> محی الدین عربی در تفسیرش،<ref>ابن عربی، تفسیر ابن عربی، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۳۱.</ref> ابن کثیر<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۱۰۱-۱۰۳.</ref> و قرطبی.<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۶، ص۲۲.</ref>  
#[[اهل بیت(ع)|'''اهل بیت(ع)''']] '''مصداق ذی القربی''': بنابر نظر مشهورِ نزدیک به اجماع در شیعه، منظور از ذی القربی [[امام معصوم|امام معصوم(ع)]] است<ref>قمی، جامع الخلاف و الوفاق، ۱۳۷۹ش، ص۲۳۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۶، ص۸۶-۸۷.</ref> و به تصریح برخی، شامل [[حضرت فاطمه(س)]] نیز می‌شود.<ref>خویی، مستند العروة، ۱۳۶۴ش، ج۳، ص۳۰۷-۳۰۸.</ref> برخی از مفسران و محدثان اهل سنت، آن را به اهل بیت و اقربای نبی و [[آل محمد|آل محمد(ص)]] و مخصوصا به [[علی]] و [[فاطمه]] و دو فرزندشان و … تطبیق کرده‌اند و احادیث مربوط به آن را نقل کرده‌اند. از جمله [[احمد بن حنبل]]<ref>احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۸۳۳.</ref> بخاری<ref>بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۶، ص۱۲۹.</ref> طبری<ref>طبری، تفسیر طبری، ج۲۵، ص۱۵-۱۴.</ref> حاکم نیشابوری<ref>حاکم نیشابوری، مستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۲.</ref> زمخشری<ref>زمخشری، تفسیر الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۴۰۲.</ref> [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]<ref>شافعی، مطالب السئول، ص۴۰.</ref> ابن صباغ مالکی<ref>ابن صباغ مالکی، الفصول المهمه، ۱۴۲۲ق، ص۱۲-۱۱.</ref> حافظ گنجی<ref>گنجی، کفایة الطالب، ۱۴۰۴ق، ص۳۱۳.</ref> ابن حجر هیثمی<ref>ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقه، ص۲۰۰-۲۰۱.</ref> شبلنجی<ref>شبلنجی، نورالأبصار، ص۲۲۷.</ref> سیوطی<ref>سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۷.</ref> محی الدین عربی در تفسیرش،<ref>ابن عربی، تفسیر ابن عربی، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۲۳۱.</ref> ابن کثیر<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۱۰۱-۱۰۳.</ref> و قرطبی.<ref>قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ۱۳۶۴ش، ج۱۶، ص۲۲.</ref>  


*[[آیه خمس]]: وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ...<ref>سوره انفال، آیه ۴۱.</ref>
*[[آیه فیء]]: ما أَفاءَ اللَّهُ عَلی رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُری فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی وَ الْیتامی وَ الْمَساکینِ وَ ابْنِ السَّبیلِ کی لا یکونَ دُولَةً بَینَ الْأَغْنِیاءِ مِنْکمْ وَ ما آتاکمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا...<ref>سوره حشر، آیه ۷.</ref>
*فَآتِ ذَا الْقُرْ‌بَیٰ حَقَّهُ...<ref>سوره روم، آیه ۳۸.</ref>
==جستارهای وابسته==
==جستارهای وابسته==
*[[آیه مودت]]
*[[آیه مودت]]