|
|
| خط ۹۵: |
خط ۹۵: |
| قتل عثمان را در روز جمعه هجدهم [[ذی‌الحجه]] سال ۳۵هجری دانسته‌اند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲.</ref> | | قتل عثمان را در روز جمعه هجدهم [[ذی‌الحجه]] سال ۳۵هجری دانسته‌اند.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۲۲.</ref> |
|
| |
|
| ==قتل عثمان==
| |
| {{اصلی|ماجرای قتل عثمان}}
| |
| شورشیان آهسته آهسته به این نتیجه رسیدند که عثمان قصد کناره‌گیری و تن‌دادن به خواسته‌های آنان را ندارد، پس قصد جان او را کردند؛ ولی برخی معذورات مانند نگهبانی [[حسن بن علی(ع)|حسن بن‌علی(ع)]] و مایل نبودن شورشیان به درگیری با او و [[بنی‌هاشم]]، مانع حمله آنان به خانه عثمان می‌شد. شورشیان عاقبت از دور به خانه عثمان تیر انداختند و در این میان [[امام حسن مجتبی علیه السلام|امام حسن(ع)]] زخمی شد. تیری نیز به [[مروان]] خورد و [[محمد بن طلحه]] نیز خون‌آلود شد و سر و صورت [[قنبر غلام علی|قنبر]] غلام [[علی(ع)]] شکست. [[محمد بن ابی بکر|محمد بن‌ابی‌بکر]] از اینکه امام حسن(ع) زخمی شد، هراسان بود که مبادا [[بنی‌هاشم]] به سبب این موضوع وارد کار شوند و فتنه گسترش یابد.<ref>دینوری،امامت و سیاست، ص۶۷.</ref>
| |
| [[پرونده:قبر عثمان بن عفان در بقیع.jpg|بندانگشتی|قبر عثمان بن عفان در [[بقیع]]]] | | [[پرونده:قبر عثمان بن عفان در بقیع.jpg|بندانگشتی|قبر عثمان بن عفان در [[بقیع]]]] |
| چون امام حسن(ع) زخمی شده بود، دو مرد او را از خانه عثمان بیرون بردند. محاصره‌کنندگان گفتند اگر بنی‌هاشم خون را بر سر و صورت حسن ببینند، مردم را از دور عثمان می‌پراکنند؛ بنابراین تصمیم گرفتند پیش از آن، عثمان را بدون اینکه کسی متوجه شود بکشند. چند نفر از خانه یکی از [[انصار]] گذشتند و وارد خانه عثمان شدند، به‌طوری‌که هیچ‌یک از اطرافیان عثمان متوجه ورود آنان نشدند. در این زمان فقط همسر عثمان نزد وی بود. شورشیان عثمان را کشتند و همسرش شروع به شیون کرد. [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] وقتی وارد دارالاماره شدند، دیدند عثمان کشته و بدن او [[مثله|مُثله]] شده است. [[امام علی(ع)]]، [[طلحه]]، [[زبیر]] و [[سعد بن ابی‌وقاص|سعد]] از موضوع آگاه شدند و [[آیه استرجاع|انا لله و انا الیه راجعون]] گفتند.<ref>برای تفصیل ماجرا نک: دینوری، امامت و سیاست، ص۶۷-۷۰.</ref>
| |
|
| |
| سید جعفر مرتضی با بیان اینکه امیرالمؤمنین(ع) خلافت عثمان را شرعی نمی‌دانست و از فساد عملکرد او کاملا آگاه بود و بارها او را نصیحت کرده بود معتقد است که حضرت مخالف قتل او بود زیرا می‌دانست این کار، دستاویزی برای فرصت‌طلبان و طمع‌کنندگان در خلافت می‌شود و به بهانه خونخواهی او فتنه ایجاد می‌کنند و تلاش حضرت بر آن بود که شورش کنندگان اکتفا به برکناری عثمان از خلافت کنند.<ref>سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الامام علی(ع)، ۱۳۸۸ش، ص۳۱۸-۳۲۰.</ref> و از حضرت منقول است که فرمود: به خدا قسم آنقدر از او دفاع کردم که بیم داشتم گناهکار محسوب شوم.<ref>نهج البلاغه، خطبه ۲۴۰.</ref>
| |
|
| |
| قتل عثمان در سال ۳۵ق روی داد.<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، </ref> درباره سن او در این هنگام اختلاف است. از واقدی (درگذشته: ۲۰۷ یا ۲۰۹ق.) نقل کرده‌اند عثمان ۸۲ ساله بوده است.<ref>ابن عبد البر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۴۸.</ref> برخی منابع، نام قاتل عثمان را سودان بن حمران نوشته‌اند.<ref>ابن عبدالبر، الاستعیاب، ج۳، ص۱۰۴۵.</ref>
| |
|
| |
| مردم مدینه از دفن عثمان در [[قبرستان بقیع]] جلوگیری کردند. در نتیجه او را در بیشه‌ای که معروف به «حَشِّ کوکب» بود و در خارج از بقیع یا به عبارتی پشت بقیع قرار داشت، دفن کردند. پس از روی کار آمدن [[معاویه]] و حاکمیت [[مروان بن حکم]] بر شهر مدینه، مروان اطراف قبر عثمان را خرید و همچنین حکم داد تا [[مسلمانان]] مردگان خویش را در بقیع از آن سوی که عثمان مدفون بود به خاک سپردند تا مدفن او به بقیع متصل شود.<ref>مسعودی، مروج الذهب، ج۱، ص۷۰۳؛امینی، الغدیر، ج۹، ص۲۰۹ و ۲۱۲.</ref>
| |
|
| |
| ===موضع امام علی(ع)در قتل عثمان===
| |
| بنابر منابع تاریخ اسلام، [[امام علی علیه السلام|امام علی(ع)]] با قتل عثمان مخالف بود و برای جلوگیری از قتل او، دو فرزندش [[امام حسن مجتبی علیه السلام|حسن]] و [[امام حسین علیه السلام|حسین(ع)]] و چند تن دیگر را به نگهبانی خانه او گماشت.<ref>دینوری، امامت و سیاست (ترجمه فارسی)، ص۶۴. نیز نک: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۴۶</ref> به نقل برخی منابع، او پس از اطلاع از قتل عثمان گریست و نگهبانان خانه او را توبیخ کرد و گفت که هیچ توجیهی برای قتل عثمان وجود ندارد.<ref>دینوری، امامت و سیاست (ترجمه فارسی)، ص۶۹.</ref> در نقلی دیگر از قول امام علی (ع) آمده است که عثمان، خود، حسن و حسین(ع) را که از او حفاظت می‌کردند، از جنگ با مهاجمان خانه خود بازداشته است.<ref>دینوری، امامت و سیاست (ترجمه فارسی)، ص۷۶.</ref> پیش از قتل عثمان نیز امام علی(ع) بارها وساطت کرد و کمک‌هایی به او رساند؛ برای نمونه وقتی معترضان وی را محاصره کردند و آب را بر او بستند، امام علی(ع) آب و غذا به او می‌رساند.<ref>نک: دینوری، امامت و سیاست (ترجمه فارسی)، ص۶۱.</ref> <br /> به نقل منابع [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] از امام علی(ع)، او گفته است که اگر عثمان از من برای دفاع از خود کمک می‌خواست از جان مضایقه نمی‌کردم، به مرگ حسن و حسین رضایت می‌دادم، من مردم را از کشتن عثمان بیم دادم.<ref>دینوری، امامت و سیاست (ترجمه فارسی)، ص۷۶.</ref>
| |
| گفته‌اند وقتی معترضان مصری قصد محاصره و قتل عثمان را کردند، نزد علی(ع) آمدند و گفتند: برخیز و همراه ما بیا تا به‌سوی او برویم، خداوند خون وی را حلال کرده است. علی(ع) گفت: به خدا سوگند چنین نخواهم کرد و با شما نخواهم آمد. مردم مصر گفتند: پس چرا برای ما نامه نوشتی؟ علی گفت: به خدا سوگند، من هرگز برای شما نامه‌ای ننوشتم. در این‌جا آنها به یکدیگر نگاه کردند.<ref>دینوری، امامت و سیاست (ترجمه فارسی)، ص۶۱.</ref>
| |
|
| |
| ===پیامدهای قتل عثمان===
| |
| پس از کشته شدن عثمان بن عفان به دست شورشیان، مسلمانان با [[امام علی علیه السلام|علی بن ابی طالب(ع)]] به‌عنوان [[خلافت|خلیفه]] بیعت کردند. [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] که والی [[شام]] بود، مدعی خلافت شد؛ ولی از آنجا که در مقابل منزلت علی بن ابی طالب (ع) در جامعه پس از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] توانایی کافی برای طرح این ادعا را نداشت، قتل عثمان را بهانه کرد و مدعی شد که علی(ع) در قتل عثمان نقش داشته و خود را ولیّ خون عثمان خواند و شامیان را به جنگ علیه او شوراند. معاویه در پاسخ به کسانی که از او می‌خواستند از خلافت مشروع علی بن ابی طالب پیروی کند، می‌گفت علی در کشته شدن عثمان بی‌تقصیر نیست و اگر تقصیر ندارد، قاتلان او را به ما تحویل دهد تا آن‌گاه به موضوع بعدی که خلافت مسلمانان است، بپردازیم و درباره آن بیندیشیم.<ref>نک: ابن مزاحم، وقعة صفین، ص ۲۷۱.</ref> از آن‌طرف، همسر عثمان [[پیراهن عثمان|پیراهن خون آلود]] و مقداری از ریش کنده شده او را همراه نامه‌ای برای معاویه فرستاد و طلب خونخواهی کرد. [[معاویه]] از این نامه و [[پیراهن عثمان]] برای [[بیعت|بیعت گرفتن]] از مردم به نفع خود استفاده کرد و امام علی (ع) را مقصر کشته شدن عثمان معرفی نمود. علاوه بر این، او با پیراهن عثمان، مردم شام را به جنگ علیه [[امام علی(ع)]] تشویق کرد. بدین ترتیب، لباس خونین و خونخواهی عثمان تبدیل به بهانه‌ای شد برای ناحق نشان دادن خلافت علی (ع) و حقانیت خلافت معاویه. شامیان نیز با او موافقت کردند و به معاویه گفتند: عثمان پسر عموی توست و تو ولیّ دم او هستی، ما نیز همراه تو هستیم.<ref>نک: دینوری، امامت و سیاست، ص۱۱۰.</ref>
| |
|
| |
| قتل عثمان و متعاقب آن، ادعای خلافت معاویه، جنگ‌های بزرگی مانند [[جنگ صفین]] را به مسلمانان تحمیل کرد و هزاران نفر و از جمله برخی صحابه پیامبر (ص) مانند [[عمار بن یاسر]] در این جنگ‌ها جان خویش را از دست دادند. شهادت امام علی (ع) و به حکومت رسیدن معاویه و تغییر مسیر خلافت اسلامی به حکومت موروثی از مهم‌ترین پیامدهای قتل عثمان بن عفان است.<br />
| |
|
| |
|
| ==پانویس== | | ==پانویس== |
