۱۷٬۲۲۵
ویرایش
صالح المؤمنین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
تمیزکاری
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز (تمیزکاری) |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
صالح‌المؤمنین به‌معنای بهترین [[مؤمنان]] یا مؤمنان شایسته است.<ref>قرشی، قاموس قرآن، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۴۲.</ref> برخی از [[مفسران]] صالح را در ترکیب مذکور اسم جنس دانسته که بر جمعی از [[مسلمانان]] صادق است؛<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۴۷۱؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۳۴۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۲۸۰.</ref> از این‌رو آن را شامل همه مؤمنان صالح، باتقوا و کامل‌الایمان می‌دانند.<ref> مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۲۸۰.</ref> در مقابل برخی دیگر عمومیت صالح‌المومنین را نسبت به مسلمانان رد کرده و معتقدند این واژه فقط بر یک شخص قابل صدق است. به گفته [[علامه طباطبایی]] «صالح‌المومنین» معنایی غیر از معنای «الصالح من المومنین» دارد؛ چراکه ترکیب دوم به دلیل داشتن الف و لام بر سر کلمه صالح اسم جنس است و افاده عموم می‌کند؛ ولی ترکیب اول جنسیت و عمومیت را نمی‌رساند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۳۲.</ref> | |||
== آیه صالح‌المومنین == | == آیه صالح‌المومنین == | ||
آیه چهارم سوره تحریم به آیه | صالح المومنین از آیه چهارم سوره تحریم گرفته شده است. از این‌رو آیه مذکور به آیه صالح‌المؤمنین شناخته می‌شود.<ref>علامه حلی، نهج الحق، ۱۴۰۷ق، ص۱۹۱.</ref> {{عربی|«إِن تَتُوبَا إِلَی اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکمَا ۖ وَإِن تَظَاهَرَ‌ا عَلَیهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِ‌یلُ وَ صَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ ۖ وَالْمَلَائِکةُ بَعْدَ ذَٰلِک ظَهِیرٌ؛ اگر [شما دو زن] به درگاه خدا توبه کنید [بهتر است]، واقعاً دل‌هایتان انحراف پیدا کرده است و اگر علیه او به یکدیگر کمک کنید، در حقیقت، خدا خود سرپرست اوست، و جبرئیل و صالح مؤمنان [نیز یاور اویند] و گذشته از این، فرشتگان [هم ]پشتیبان [او] خواهند بود. <ref>سوره تحریم، آيه۴.</ref>}} | ||
< | |||
=== شأن نزول === | === شأن نزول === | ||
درباره شأن نزول آیه | درباره شأن نزول آیه صالح‌المؤمنین روایاتی نقل شده که از اذیت و آزار برخی [[زنان پیامبر اسلام]] نسبت به او حکایت دارد. طبق این روایات روزی پیامبر اسلام نزدِ یکی از همسران خود عسل تناول کرد که باعث ناراحتی [[عایشه]] و [[حفصه]] به دلیل عدم رعایت نوبت حضور پیامبر نزد آنان گردید. آن دو تصمیم گرفتند زمانی‌که پیامبر(ص) نزدشان رفت با کناره‌گیری از وی به بهانه بوی بد عسلی که خورده او را اذیت کنند و برخی از دیگر [[زنان پیامبر]] را نیز همراه خود کردند؛ این در حالی بود که پیامبر اسلام(ص) همیشه خوشبو و معطر بود. بعد از این برخورد زنان، پیامبر اسلام خوردن عسل را بر خود تحریم کرد و در برخی روایات آمده که از همسران خود نیز کناره و تصمیم به [[طلاق]] آنان گرفت و ناراحتی زیادی در قلب خود احساس می‌کرد. بعد از مدتی خداوند با نزول آیات سوره تحریم، پیامبر(ص) را از حرام کردن چیزهایی که بر او [[حلال]] است، باز داشت و برای حمایت از او آیه چهارم سوره تحریم را نازل کرد. در این آیه خود، [[جبرئیل]]، صالح‌المؤمنین و دیگر فرشتگان را حامی پیامبر(ص) معرفی کرده است.<ref>واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۴۵۹-۴۶۱.</ref> | ||
<br /> | <br /> | ||
این آیه را خطاب به حفصه و عایشه دانسته‌اند.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۵۷۰.</ref> و از آنان می‌خواهد به دلیل آزاری که به پیامبر(ص) رسانده‌اند [[توبه]] کنند و به آنان هشدار می‌دهد اگر بر اذیت پیامر اصرار ورزند بدانند که خداوند به خاطر عنایتی که به پبامبرش دارد، ولی و سرپرست اوست و در هر خطری که او را تهدید کند پشتیبان او است و جبرئیل، بهترین مومنان و دیگر فرشتگان نیز حامی و پشتیبان رسول خدا خواهند بود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۳۱.</ref> | این آیه را خطاب به حفصه و عایشه دانسته‌اند.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۵۷۰.</ref> و از آنان می‌خواهد به دلیل آزاری که به پیامبر(ص) رسانده‌اند [[توبه]] کنند و به آنان هشدار می‌دهد اگر بر اذیت پیامر اصرار ورزند بدانند که خداوند به خاطر عنایتی که به پبامبرش دارد، ولی و سرپرست اوست و در هر خطری که او را تهدید کند پشتیبان او است و جبرئیل، بهترین مومنان و دیگر فرشتگان نیز حامی و پشتیبان رسول خدا خواهند بود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۳۱.</ref> | ||
| خط ۲۰: | خط ۱۷: | ||
== مصادیق == | == مصادیق == | ||
درباره مصداق صالح‌المؤمنین میان مفسران شیعه و اهل سنت اختلاف‌نظر وجود دارد برخی از آنها عبارتند از: | درباره مصداق صالح‌المؤمنین میان مفسران شیعه و اهل سنت اختلاف‌نظر وجود دارد برخی از آنها عبارتند از: | ||
* '''امام علی(ع):''' در بسیاری از [[تفاسیر]] شیعه و برخی تفاسیر اهل‌سنت با استناد به [[حدیث|روایاتی]] که از طریق [[فریقین]] رسیده،<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ۳۴۱-۳۵۲؛ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۳۲؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۴۴؛صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۱؛ حویزی، تفسیر نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۷۰.</ref> تنها مصداق | * '''امام علی(ع):''' در بسیاری از [[تفاسیر]] شیعه و برخی تفاسیر اهل‌سنت با استناد به [[حدیث|روایاتی]] که از طریق [[فریقین]] رسیده،<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ۳۴۱-۳۵۲؛ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۳۲؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۴۴؛صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۱؛ حویزی، تفسیر نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۷۰.</ref> تنها مصداق صالح‌المؤمنین امام علی(ع) معرفی شده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۳۲.</ref> چراکه مصداق صالح‌المؤمنین باید اصلح و بهترین آنها باشد<ref>شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۱۴-۳۲۰.</ref> و چون این واژه همراه با [[جبرئیل]] و دیگر [[فرشتگان]] آمده باید چنین شخصی دارای مقام [[عصمت]] باشد.<ref>سید بن طاووس، سعد السعود، قم، ص۱۸۱؛ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۲۸، ص۴۳۸.</ref> این گروه اسناد روایاتی که غیر از امام علی(ع) را به‌عنوان مصداق صالح‌المؤمنین معرفی کرده ضعیف دانسته‌اند همچنین از نظر آنان صالح‌المؤمنین مفرد است و تنها یک مصداق دارد.<ref>خداپرست، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق صالح‌المؤمنین»، ۱۳۹۴ش؛ حاجی اسماعیلی، «مفهوم‌شناسی تعبیر صالح‌المؤمنین در قرآن و تحلیل آراء مفسران و مترجمان پبرامون آن»، ۱۳۹۱ش.</ref> | ||
* '''همه مسلمانان باتقوا:''' عده‌ای از مفسران اهل‌سنت و شیعه معتقدند این واژه قابلیت انطباق بر جمعی از مسلمانان باتقوا دارد؛ ولی برای آن مصادیق اتم نیز معرفی کرده‌اند<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۸، ص۱۰۵؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۳۴۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۲۸۰.</ref> بر اساس این دیدگاه، صالح‌المؤمنین همه افراد با [[ایمان]]، شایسته، صالح و درست‌کار که هم‌عصر پیامبر(ص) بوده یا مؤمنانی که در قرون و اعصار دیگر به یاری [[اسلام]] و پیامبرش برخاسته‌اند را در برمی‌گیرد.<ref> مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۸۲.</ref> | |||
* '''ابوبکر و عمر:''' بعضی از مفسران اهل سنت با این اعتقاد که کلمه صالح اسم جنس است و اگرچه به صورت مفرد آمده ولی افاده جمع می‌کند و با استناد بر روایاتی از [[ابن عباس]] و [[ابن مسعود]] قائل‌اند منظور از صالح‌المؤمنین در این آیه خلیفه اول و دوم هستند؛ زیرا این دو نفر دختران حفصه و عایشه را به ترک کارهای ناپسند نصیحت کرده و از اذیت و آزار پیامبر(ص) باز می‌داشتند.<ref>فراء، معانی القرآن، ۱۹۸۰م، ج۳، ص۱۶۷؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۳۰۳؛ ابن تیمیه، منهاج‌السنه النبویه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۲۹۲.</ref> | * '''ابوبکر و عمر:''' بعضی از مفسران اهل سنت با این اعتقاد که کلمه صالح اسم جنس است و اگرچه به صورت مفرد آمده ولی افاده جمع می‌کند و با استناد بر روایاتی از [[ابن عباس]] و [[ابن مسعود]] قائل‌اند منظور از صالح‌المؤمنین در این آیه خلیفه اول و دوم هستند؛ زیرا این دو نفر دختران حفصه و عایشه را به ترک کارهای ناپسند نصیحت کرده و از اذیت و آزار پیامبر(ص) باز می‌داشتند.<ref>فراء، معانی القرآن، ۱۹۸۰م، ج۳، ص۱۶۷؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۳۰۳؛ ابن تیمیه، منهاج‌السنه النبویه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۲۹۲.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۳۱: | خط ۲۸: | ||
* ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق. | * ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق. | ||
* آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق. | * آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق. | ||
* حاجی اسماعیلی، محمدرضا و آذربایجانی، نفیسه، «مفهوم‌شناسی تعبیر | * حاجی اسماعیلی، محمدرضا و آذربایجانی، نفیسه، «مفهوم‌شناسی تعبیر صالح‌المؤمنین در قرآن و تحلیل آراء مفسران و مترجمان پیرامون آن»، کتاب قیم، شماره ۵، ۱۳۹۱ش. | ||
* حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق. | * حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق. | ||
* حلی، سیدعلی بن طاووس، سعد السعود للنفوس منضود، قم، محمدکاظم الکتبی. | * حلی، سیدعلی بن طاووس، سعد السعود للنفوس منضود، قم، محمدکاظم الکتبی. | ||
* حویزی، عبدالعلی، تفسیر نور الثقلین، تحقیق هاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق. | * حویزی، عبدالعلی، تفسیر نور الثقلین، تحقیق هاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق. | ||
* خداپرست، اعظم و دژآباد، حامد، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق | * خداپرست، اعظم و دژآباد، حامد، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق صالح‌المؤمنین» در مجله مطالعات تفسیری، شماره ۲۲، ۱۳۹۴ش. | ||
* سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. | * سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. | ||
* شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق. | * شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۱: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://ensani.ir/file/download/article/20120327180457-3048-160.pdf بررسی آیه | * [http://ensani.ir/file/download/article/20120327180457-3048-160.pdf بررسی آیه صالح‌المؤمنین از دیدگاه فریقین] | ||
* [https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=177805 مفهوم شناسی تعبیر | * [https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=177805 مفهوم شناسی تعبیر «صالح‌المؤمنین» در قرآن و تحلیل آراء مفسران و مترجمان پیرامون آن] | ||
* [https://www.sid.ir/Fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=263140 بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق | * [https://www.sid.ir/Fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=263140 بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق «صالح‌المؤمنین»] | ||
{{فضائل امام علی}} | {{فضائل امام علی}} | ||