عبدالعظیم حسنی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

'''عبدالعظیم حسنی''' ([[سال ۱۷۳ هجری قمری|۱۷۳]]-[[سال ۲۵۲ هجری قمری|۲۵۲ ق]]) مشهور به '''شاه عبدالعظیم''' و '''سیدالکریم''' از عالمان [[سادات حسنی]] و از راویان حدیث. نسب او با چهار واسطه به [[امام حسن مجتبی(ع)]] می‌رسد. [[شیخ صدوق]]، مجموعه روایات وی را با عنوان [[جامع اخبار عبدالعظیم]] گردآوری کرده است. عبدالعظیم حسنی، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را درک کرده و نقل است که ایمان خویش را بر [[امام هادی(ع)]] عرضه داشت و در زمان او وفات یافت. [[حرم حضرت عبدالعظیم]] واقع در شهر [[ری]]، زیارتگاه [[شیعیان]] است. در برخی روایات [[ثواب]] زیارت قبر او برابر با ثواب [[زیارت امام حسین(ع)|زیارت قبر امام حسین(ع)]] دانسته شده است.

== زندگی‌نامه ==

عبدالعظیم مشهور به عبدالعظیم حسنی، شاه عبدالعظیم و سیدالکریم از راویان شیعه در قرن سوم قمری است. پدرش عبدالله بن علی قافه و مادرش دختر اسماعیل بن ابراهیم بوده که به «هیفاء» موسوم است.<ref>ابن عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> نسب وی به [[امام مجتبی(ع)]] می‌رسد.<ref> نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref>  

=== تولد و وفات===

گفته شده تاریخ تولد و وفات وی در منابع قدیم ذکر نشده است. اما در منابع متأخر تولد وی در [[۴ ربیع‌الثانی]] سال ۱۷۳ق و وفاتش در [[۱۶ شوال]] ۲۵۲ق نقل و به کتاب‌های نزهة الابرار سید موسی برزنجی، مناقب العترة [[احمد بن محمد بن فهد حلی]] (درگذشت ۸۴۱ق) و تاریخ نورالدین محمد سمهودی  نسبت داده شده است. همچنین در تقویم جمهوری اسلامی ایران ۴ ربیع‌الثانی به عنوان روز تولد وی ثبت شده است.<ref> محمدی ری‌شهری، حکمت‌نامه حضرت عبدالعظیم الحسنی، مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث، ص۱۶-۱۸.</ref> به گفته [[رضا استادی]]، از پژوهشگران [[حوزه علمیه قم]]، قدیمی‌ترین منبع تاریخ تولد و وفات عبدالعظیم حسنی کتاب «نور الآفاق» نوشته جواد شاه عبدالعظیمی (درگذشت ۱۳۵۵ق) است که کتابی فاقد اعتبار و تاریخ تولد و وفات ذکر شده برای شاه عبدالعظیم نیز بی‌اساس و بی اعتبار است. این تاریخ‌ها از این کتاب به کتاب‌های دیگر نیز راه‌ یافته است.<ref>استادی، «آشنایی با حضرت عبدالعظیم(ع) و مصادر شرح حال او»، ص۲۹۷-۳۰۱.</ref>  

درباره چگونگی رحلت عبدالعظیم حسنی، دو قول نقل شده است: مرگ طبیعی و [[شهادت]]. [[احمد بن علی نجاشی]] قائل به بیماری است که منجر به  فوت او شد.<ref> نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref> [[شیخ طوسی]] نیز قائل است که عبدالعظیم وفات یافت.<ref>طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۱۹۳.</ref>

در مقابل، [[فخرالدین طریحی|فخرالدین طُریحی]]، از عالمان امامیه در قرن یازدهم و مؤلف کتاب [[مجمع البحرین و مطلع النیرین (کتاب)|مجمع البحرین]]، معتقد است عبدالعظیم حسنی، در ری زنده به گور شد.<ref>طریحی، المنتخب، ۱۳۶۹ق، ص۸.</ref> [[واعظ کُجوری]] نوشته است که در کتاب رجال و انساب، از احوال حضرت عبدالعظیم تفحص نموده و از شهادت وی خبری [[حدیث صحیح|صحیح]] و [[حدیث موثق|موثق]] نیافته است.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۵، ص۳۶۰.</ref>

=== همسر و فرزندان ===

همسر عبدالعظیم، دختر عمویش، خدیجه، دختر قاسم بن حسن امیر، مکنّی به ابومحمد بود. عبدالعظیم از او صاحب دو فرزند به نام‌های محمد و ام سَلَمِه شد.<ref>واعظ کجوری، جنه النعیم، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص۳۹۰؛ ابن عنبه، عمده الطالب، ۱۳۸۰ش، ص۹۴.</ref> [[شیخ عباس قمی]]، محمد پسر عبدالعظیم را مردی بزرگوار توصیف می‌کند که به مقام زهد و عبادت شهرت داشت.<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۵۸۵.</ref>

== مصاحبت با ائمه(ع) ==

عبدالعظیم محضر چند امام را درک کرده است. [[آقابزرگ تهرانی]] نقل می‌کند که عبدالعظیم حسنی، [[امام رضا(ع)]] و [[امام جواد(ع)]] را درک کرده و ایمان خویش را بر [[امام هادی(ع)]] عرضه داشته و در زمان وی وفات یافت،<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة،‌ دار الاضواء، ج۷، ص۱۹۰.</ref> اما [[آیت‌الله خویی]]، هم‌عصر بودن عبدالعظیم با امام رضا(ع) را رد می‌کند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۵۳.</ref>

درباره برخورد عبدالعظیم با امامان نقل شده که او هرگاه وارد مجلس امام جواد(ع) یا امام هادی(ع) می‌شد، با کمال ادب و خضوع و غایت [[حیا]] و [[تواضع]]، در حالی که دست‌های خود را از ردا بیرون آورده بود، به محضر آن امامان سلام عرض می‌کرد و امام پس از جواب سلام، او را نزدیک خود می‌خواند و در کنار خویش می‌نشاند؛ به حدّی که زانوی او به زانوی امام می‌چسبید و امام، کاملا از احوال او سؤال می‌کرد. این برخورد موجب حسرت و غبطه دیگران می‌شد.<ref>زندگانی حضرت عبدالعظیم(ع)، ص۳۰.</ref>

== زندگی در دوران سرکوب شیعیان ==

دوران زندگی عبدالعظیم مصادف با شرایط خفقان و سرکوب [[شیعیان]] توسط [[بنی عباس]] بود. عبدالعظیم نیز همچون پدرانش سال‌ها تحت تعقیب بود. او گرچه زمانی که در [[مدینه]]، [[بغداد]] و [[سامرا]] می‌زیست روش [[تقیه]] را در پیش گرفته و عقیده و مرام خود را پنهان می‌داشت، ولی با این حال مورد غضب [[متوکل]] و [[معتز]] بود.<ref>بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۷.</ref>

نجاشی به نقل از [[احمد بن محمد بن خالد برقی]] ماجرا را این‌گونه روایت می‌کند که عبدالعظیم در حال فرار از سلطان، به ری آمد و در سرداب خانه مردی از شیعیان در محله «سِکة المَوالی»(کوچه ومحله دوستان اهلبیت ) ساکن شد. او در همان سرداب به عبادت می‌پرداخت، روز را [[روزه]] می‌گرفت و شب را به [[عبادت]] می‌گذراند. وی مخفیانه از منزل بیرون می‌آمد و به زیارت قبری می‌رفت که می‌گفت: این قبر مردی از فرزندان [[موسی بن جعفر]](ع) است.(علامه مجلسی آن راقبر حمزه بن موسی بن جعفر می داند){{مدرک}} پیوسته در آن سرداب بود و خبر ورود او به شیعیان [[آل محمد]] یکی پس از دیگری می‌رسید تا اکثر شیعیان با وی آشنا شدند.<ref>نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۴۸.</ref>

{{امامزادگان ایران}}

== مدفن و ثواب زیارت عبدالعظیم ==

{{اصلی|آستانه حضرت عبدالعظيم}}

در زمانی که اختناق شدیدی جهان اسلام را فراگرفته بود و جامعه تشیع در دوران زمامداری افرادی مانند [[متوکل]]، [[مُعتز]] و [[معتمد عباسی]]، سخت‌ترین دوران‌های تاریخی خود را سپری می‌کرد ، در چنین شرایطی ، [[امام هادی(ع)]] به منظور پیشگیری از خطرهایی که از طرف حکومت‌های وقت، شیعیان را تهدید می‌کرد، فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم را با زیارت امام حسین(ع) برابر دانسته است.  

== فضائل و مقامات ==

[[علامه حلی]] در شرح حال عبدالعظیم، او را عالمی پرهیزکار معرفی می‌کند.<ref>حلی، خلاصه الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۲۲۶.</ref> [[محدث نوری]] نیز درباره فضائل او از رساله [[صاحب بن عباد]] نقل می‌کند که وی مردی با ورع، پارسا، معروف به [[امانت]]، صداقت در گفتار، عالم به امور دین، قائل به [[توحید]] و [[عدل]] و دارای احادیث بسیار بود.<ref>نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۴۰۴.</ref> تقوا پیشگی و درستکاری عبدالعظیم حسنی باعث بلندی جایگاه و مقام وی نزد ائمه اطهار بود.<ref>بر آستان کرامت، ۱۳۹۲ش، ص۹.</ref>

=== در بیان امام معصوم(ع) ===

[[امام هادی(ع)]] در سفری که عبدالعظیم به [[سامرا]] داشت، او را تصدیق می‌کند. امام هادی(ع) وی را این‌گونه خطاب می‌کند: یا اباالقاسم! تو به حق ولی ما هستی... تو همان دینی را که پسندیده خداست، انتخاب کرده‌ای... خداوند تو را با گفتار ثابت در دنیا و آخرت تثبیت کند.<ref>صدوق، التوحید، ۱۳۹۸ق، ص۸۱-۸۲؛ فتال، روضه الواعظین، ص۳۱ و ۳۲.</ref> این گفتگو میان امام و عبدالعظیم به «[[حدیث عَرض دین]]» مشهور است.

=== مقام علمی ===

[[ابو تراب رویانی]] می‌گوید: شنیدم که [[ابو حماد رازی]] می‌گفت در [[سامرا]] بر [[امام هادی(ع)]] وارد شدم و از بعضی مسائل [[حلال]] و [[حرام]] پرسیدم. چون قصد وداع داشتم حضرت فرمود: چنانچه در امور دینی در [تشخیص] حلال و حرام، مسئله‌ای بر تو دشوار شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی سؤال کن و سلام مرا به او برسان.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۷، ص۳۲۱.</ref>

== روایات عبدالعظیم ==

در کتب حدیثی و متون روایی، بیش از صد [[روایت]] از عبدالعظیم حسنی آمده است. [[صاحب بن عباد]] می‌گوید: ''وی کثرت روایت و حدیث دارد و از امام جواد(ع) و امام هادی(ع) روایت می‌کند''.<ref>عطاردی، مسند الامام الجواد، ص۳۰۲.</ref>

عده‌ای از بزرگان [[شیعه]] احادیثی را از عبدالعظیم حسنی روایت کرده‌اند و [[شیخ صدوق]]، مجموعه روایات وی را با عنوان «''جامع اخبار عبدالعظیم‌''» گردآوری کرده است.<ref>صدوق، الهدایه، ۱۴۱۸ق، ص۱۷۴. (مقدمه) </ref> شمار احادیثی که وی بی‌واسطه از امامان(ع) نقل می‌کند، دو روایت از [[امام رضا(ع)]]، ۲۶ روایت از [[امام جواد(ع)]] و ۹ روایت از [[امام هادی(ع)]] است و روایات باواسطه وی هم به ۶۵ حدیث می‌رسد.

==آثار درباره عبدالعظیم ==

در خرداد سال ۱۳۹۲ش، برای معرفی شخصیت حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) کنگره بزرگداشتی در تالار شیخ صدوق واقع در حرم وی برگزار شد؛ مجموعه آثار این کنگره در ۲۹ جلد منتشر گردید که برخی از آن‎ها عبارتند از:

* '''عبدالعظیم الحسنی العالم الفقیه والمحدّث المؤتمن، سیرته ومسنده'''، عربی، نوشته أحمد بن حسین العبیدان.

* '''شرح حدیث عرض دین حضرت عبدالعظیم حسنی'''، فارسی، نوشته [[لطف‌الله صافی گلپایگانی]].

=== ساخت سریال ===

{{اصلی|مسافر ری (فیلم)}}

فیلم مسافر ری به کارگردانی داود میرباقری است که روایت‌گر سفر عبدالعظیم حسنی(ع) از سامراء به ری و رویدادهای این سفر است. این فیلم در سال ۱۳۷۹ش تولید و اکران شده است.<ref>«مسافر ری به شبکه اول رسید»، جام جم آنلاین؛ «حقایقی درباره فیلم مسافر ری به بهانه سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)»، پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما.</ref> سپس در سیمای [[جمهوری اسلامی ایران]] به صورت سریال پخش شده است.<ref name=":1">«حقایقی درباره فیلم مسافر ری به بهانه سالروز وفات حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)»، پایگاه خبری تحلیلی سینما سینما.</ref>

==پانویس==

{{پانویس2}}