Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۱٬۷۶۸
ویرایش
ادغام: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
افزودن تکمله
جز (ویرایش جزیی) |
جز (افزودن تکمله) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
== معرفی اجمالی == | == معرفی اجمالی == | ||
ادغام اصطلاحی در علم [[تجوید]] و روان‌خوانی زبان عربی،<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱.</ref> به معنای تلاقی و داخل کردن حرفی در حرف دیگر است؛ به گونه‌ای که حرف اول تلفظ نشده و به جای آن حرف دوم با تشدید گفته می‌شود.<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱؛ العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۶؛ حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش. ص۱۳۵؛ حسینی طهرانی، علوم العربیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۵۳.</ref> حال ممکن است که این دو حرف در یک کلمه باشند یا در دو کلمه.<ref> آملی، نفائس الفنون، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۵۰۳.</ref> به عنوان مثال در [[آیه]] «وَ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ | ادغام اصطلاحی در علم [[تجوید]] و روان‌خوانی زبان عربی،<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱.</ref> به معنای تلاقی و داخل کردن حرفی در حرف دیگر است؛ به گونه‌ای که حرف اول تلفظ نشده و به جای آن حرف دوم با تشدید گفته می‌شود.<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱؛ العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۶؛ حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش. ص۱۳۵؛ حسینی طهرانی، علوم العربیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۵۳.</ref> حال ممکن است که این دو حرف در یک کلمه باشند یا در دو کلمه.<ref> آملی، نفائس الفنون، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۵۰۳.</ref> به عنوان مثال در [[آیه]] «وَ قالَتْ طائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْکتاب...»<ref>سوره آل‌عمران، آیه۷۲.</ref> حرف تاء در «قالَتْ» در طاء در «طائِفَةٌ» ادغام شده و «قالَطّائِفَةٌ» خوانده می‌شود. | ||
برای وقوع ادغام، حرف اول باید ساکن و حرف دوم متحرک باشد.<ref> سیوطی، البهجة المرضیة، اسماعیلیان، ص۵۷۹.</ref> حرف اول را مُدْغَمْ به معنای ادغام شده و حرف دوم را مُدْغَمٌ فیه به معنای ادغام در آن شده، می‌گویند.<ref> حسینی طهرانی، علوم العربیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۵۳؛ حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش. ص۱۳۵.</ref> | برای وقوع ادغام، حرف اول باید ساکن و حرف دوم متحرک باشد.<ref> سیوطی، البهجة المرضیة، اسماعیلیان، ص۵۷۹.</ref> حرف اول را مُدْغَمْ به معنای ادغام شده و حرف دوم را مُدْغَمٌ فیه به معنای ادغام در آن شده، می‌گویند.<ref> حسینی طهرانی، علوم العربیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۵۳؛ حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش. ص۱۳۵.</ref> | ||
مهمترین فایده ادغام تخفیف و آسان شدن تلفظ است<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، | مهمترین فایده ادغام تخفیف و آسان شدن تلفظ است<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، ص۲۳۴؛ الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱.</ref> که سنگینی تکلم دو حرف مشابه یا هم مخرج را برطرف کرده و هردو حرف یک‌باره و با شدت به مخرج حرف مدغم فیه برخورد می‌کنند.<ref> حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش. ص۱۳۶.</ref> در تعریف منتسب به [[سیبویه]] از دانشمندان علم [[علم صرف|صَرف]] و [[علم نحو|نَحو]] زبان عربی، از لفظ ادغام، نزدیکی صدای دو حرف در کنار هم، لحاظ شده است.<ref>العبد، المیزان فی احکام تجوید القرآن، ۲۰۱۰م، ص۱۱۶.</ref> ابن هشام در کتاب أوضح المسالک برای ادغام شروط یازده‌گانه‌ای را نقل کرده است.<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: ابن هشام، أوضح المسالک، بیروت، ج۴، ص۳۶۳.</ref> در اصطلاح تجوید و در جائی‌که ترک ادغام صورت بگیرد، اصطلاح فک ادغام به کار می‌رود.<ref> حسینی طهرانی، علوم العربیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۵۳.</ref> | ||
برخی لزوم ادغام در کلام را همچون نمک در غذا دانسته‌اند؛<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱.</ref> لذا ممکن است ادغام در برخی از موارد واجب، و در برخی دیگر جایز و حتی در مواردی ممتنع باشد.<ref> حسینی طهرانی، علوم العربیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۵۴.</ref> | برخی لزوم ادغام در کلام را همچون نمک در غذا دانسته‌اند؛<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۱.</ref> لذا ممکن است ادغام در برخی از موارد واجب، و در برخی دیگر جایز و حتی در مواردی ممتنع باشد.<ref> حسینی طهرانی، علوم العربیة، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۱۵۴.</ref> برخی معتفدند زمانی‌که هر دو حرف مثل هم و یا از یک جنس بوده و حرف اول نیز ساکن باشد، ادغام چه در لغت عرب و چه در قرائت قرآن واجب است. مانند «اضرب بعاصک» و «قالت طائفه».<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، ص۲۴۰.</ref> | ||
برخی معتقدند که گروهی از علما ادغام در قرآن و نماز را مکروه دانسته‌اند.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، ص۲۴۰.</ref> | |||
یکی از موارد ادغام، زمانی است که نون ساکن و تنوین قبل از حروف [[یرملون]] قرار بگیرد؛ مانند: «من یقول»<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، ص۲۴۱.</ref> | |||
== انواع ادغام == | == انواع ادغام == | ||
برای ادغام در علم تجوید انواعی ذکر شده است که برخی از آنها عبارتند از: | برای ادغام در علم تجوید انواعی ذکر شده است که برخی از آنها عبارتند از: | ||
'''ادغام متماثلین:''' دو حرف عینا شبیه به هم <ref>موسوی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۳. </ref> و در صفت و مخرج مثل یکدیگر هستند؛ چه در یک کلمه باشند و یا در دو کلمه.<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۹.</ref> مانند اینما تکونوا یدْرِککمْ الموت...<ref>سوره نساء، آیه۷۸</ref> که یدْرِکمْ خوانده می‌شود و یا قُلْ لِعبادی الذینَ...<ref>سوره ابراهیم، آیه ۳۱.</ref> که قُلِّعبادی خوانده می‌شود.<ref>حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش ص۱۳۶.</ref> | '''ادغام متماثلین:''' دو حرف عینا شبیه به هم<ref>موسوی، تجوید و آواشناسی، ۱۳۸۹ش، ص۴۳. </ref> و در صفت و مخرج مثل یکدیگر هستند؛ چه در یک کلمه باشند و یا در دو کلمه.<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۹.</ref> مانند اینما تکونوا یدْرِککمْ الموت...<ref>سوره نساء، آیه۷۸</ref> که یدْرِکمْ خوانده می‌شود و یا قُلْ لِعبادی الذینَ...<ref>سوره ابراهیم، آیه ۳۱.</ref> که قُلِّعبادی خوانده می‌شود.<ref>حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش ص۱۳۶.</ref> | ||
'''ادغام متجانسین:''' دو حرف متفاوت که مخرج تلفظ آنها یکی است؛ حال ممکن است که هر دو حرف در یک کلمه و یا در دو کلمه پشت سر هم باشد.<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۹.</ref> مانند قَد تَبَینَ الرُشدُ...<ref>سوره بقره، آیه۲۵۶.</ref> که به علت هم مخرج بودن حرف «دال» با «تاء»، قَتّبَینَ خوانده می‌شود.<ref>حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۸.</ref> | '''ادغام متجانسین:''' دو حرف متفاوت که مخرج تلفظ آنها یکی است؛ حال ممکن است که هر دو حرف در یک کلمه و یا در دو کلمه پشت سر هم باشد.<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۹.</ref> مانند قَد تَبَینَ الرُشدُ...<ref>سوره بقره، آیه۲۵۶.</ref> که به علت هم مخرج بودن حرف «دال» با «تاء»، قَتّبَینَ خوانده می‌شود.<ref>حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۸.</ref> | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۳: | ||
'''ادغام متقاربین:''' دو حرف از نظر نزدیکی در اکثر صفات شبیه به هم می‌باشند.<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۹.</ref> مانند: قُلْ رَبِّ أدخِلنی...<ref>سوره اسراء، آیه ۸۰. </ref> که قُرَّبِّ خوانده می‌شود.<ref>حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۸.</ref> | '''ادغام متقاربین:''' دو حرف از نظر نزدیکی در اکثر صفات شبیه به هم می‌باشند.<ref>الصراف، الجدید فی علم التجوید، ۱۴۲۸ق، ص۵۹.</ref> مانند: قُلْ رَبِّ أدخِلنی...<ref>سوره اسراء، آیه ۸۰. </ref> که قُرَّبِّ خوانده می‌شود.<ref>حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۸.</ref> | ||
سیوطی در کتاب الاتقان فی علوم القرآن حروف متجانسین و متقاربین را | سیوطی در کتاب الاتقان فی علوم القرآن حروف متجانسین و متقاربین را ۱۷ حرف دانسته و برای تمامی آنها شروطی را ذکر کرده است.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، ص۲۳۴.</ref> | ||
===تقسیمات دیگر=== | |||
ادغام با توجه به رویکردهای دیگر در دسته‌بندی، به ادغام تام و ناقص و یا کبیر و صغیر تقسیم می‌شود: | |||
====ادغام تام و ناقص==== | |||
ادغام به اعتبار چگونگی باقی ماندن حرف اول، به ادغام تام و ناقص تقسیم می‌شود. ادغامی که حرف اول آن (یعنی مدغم) کاملا از بین رفته باشد، ادغام تام و ادغامی که صفتی از حرف مدغم به علت قوی‌تر بودن از مدغم فیه (یعنی حرف دوم)، در تلفظ باقی بماند به آن ادعام ناقص گفته می‌شود؛ زیرا مدغم به طور کامل با مدغم فیه ادغام و یکی نشده است. مانند لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَی...<ref>سوره مائده، آیه۲۸.</ref> که به علت قوی‌تر بودن حرف «طاء» از «تاء» حالت اطباق حرف «طاء» باقی مانده و بَسَطتَ تلفظ می‌شود.<ref> حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۷.</ref> | ادغام به اعتبار چگونگی باقی ماندن حرف اول، به ادغام تام و ناقص تقسیم می‌شود. ادغامی که حرف اول آن (یعنی مدغم) کاملا از بین رفته باشد، ادغام تام و ادغامی که صفتی از حرف مدغم به علت قوی‌تر بودن از مدغم فیه (یعنی حرف دوم)، در تلفظ باقی بماند به آن ادعام ناقص گفته می‌شود؛ زیرا مدغم به طور کامل با مدغم فیه ادغام و یکی نشده است. مانند لَئِنْ بَسَطْتَ إِلَی...<ref>سوره مائده، آیه۲۸.</ref> که به علت قوی‌تر بودن حرف «طاء» از «تاء» حالت اطباق حرف «طاء» باقی مانده و بَسَطتَ تلفظ می‌شود.<ref> حبیبی، شهیدی، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، ۱۳۸۹ش، ص۱۳۷.</ref> | ||
ادغام بنا بر اعتبار دیگر به ادغام صغیر و کبیر نیز تقسیم شده است و به ادغامی که حرف اول آن ساکن باشد ادغام صغیر و به ادغامی که حرف اول آن متحرک است و برای ادغام با مدغم فیه تبدیل به ساکن می‌شود را ادغام کبیر می‌گویند.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، | ====ادغام کبیر و صغیر==== | ||
ادغام بنا بر اعتبار دیگر به ادغام صغیر و کبیر نیز تقسیم شده است و به ادغامی که حرف اول آن ساکن باشد ادغام صغیر و به ادغامی که حرف اول آن متحرک است و برای ادغام با مدغم فیه تبدیل به ساکن می‌شود را ادغام کبیر می‌گویند.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، ص۲۳۴، ۲۳۸.</ref> دلیل این نوع نامگذاری را کثرت وقوع دانسته‌اند.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، ص۲۳۴.</ref> برای وقوع ادغام در این نوع شروطی از جمله در دو کلمه و کنار هم قرار داشتن دو حرف ذکر شده است.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۴ق، ص۲۳۴.</ref> | |||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
{{ستون-شروع| | {{ستون-شروع|۳}} | ||
* [[مخارج حروف]] | * [[مخارج حروف]] | ||
* [[تجوید]] | * [[تجوید]] | ||
| خط ۴۷: | خط ۵۵: | ||
* حبیبی، شهیدی، علی، محمدرضا، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۹ش. | * حبیبی، شهیدی، علی، محمدرضا، روان‌خوانی و تجوید قرآن کریم، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۸۹ش. | ||
* حسینی طهرانی، هاشم، علوم العربیة، تهران، مفید، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش. | * حسینی طهرانی، هاشم، علوم العربیة، تهران، مفید، چاپ دوم، ۱۳۶۴ش. | ||
* سیوطی، | * سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، دارالکتب العربی، ۱۴۲۴ق. | ||
* سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، البهجة المرضیة علی ألفیة ابن مالک، قم، اسماعیلیان، چاپ نوزدهم، بی‌تا. | |||
* موسوی، سیدمحسن، تجوید و آواشناسی، قم، دانشکده علوم حدیث، ۱۳۸۹ش. | * موسوی، سیدمحسن، تجوید و آواشناسی، قم، دانشکده علوم حدیث، ۱۳۸۹ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||