Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۱٬۸۱۱
ویرایش
طمأنینه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''طمأنینه''' به معنای آرامش و ثابت بودن بدن در نماز است. همه علما طمأنینه در [[نماز]] را واجب می‌دانند که ترک آن سبب بطلان نماز می‌شود. | '''طمأنینه''' به معنای آرامش و ثابت بودن بدن در نماز است. همه علما طمأنینه در [[نماز]] را واجب می‌دانند که ترک آن سبب بطلان نماز می‌شود. | ||
شخص نماز گزار باید مکانی را برای نماز انتخاب کند که بدنش آرامش داشته باشد و ثابت باشد بنابراین نماز خواندن در وسایل نقلیه فقط در صورت ناچاری جایز است. هم چنین نمازگزار در هنگام گفتن اذکار، هنگام قیام بعد از [[رکوع]]، بعد از هر کدام از دو [[سجده]] باید طمأنینه را رعایت کند. | شخص نماز گزار باید مکانی را برای نماز انتخاب کند که بدنش آرامش داشته باشد و ثابت باشد بنابراین نماز خواندن در وسایل نقلیه فقط در صورت ناچاری جایز است. هم چنین نمازگزار در هنگام گفتن اذکار، هنگام قیام بعد از [[رکوع]]، بعد از هر کدام از دو [[سجده]] باید طمأنینه را رعایت کند. ذکرهای مستحبی در نماز نیز اگر به نیت خصوصیت به جا آورده شود، رعایت طمأنینه لازم است و الا اگر به نیت مطلق ذکر باشد، لازم نیست. | ||
طمأنینه از [[ارکان نماز]] محسوب نمی‌شود؛ لذا در صورت سهو یا فراموشی سبب بطلان نماز نیست. | طمأنینه از [[ارکان نماز]] محسوب نمی‌شود؛ لذا در صورت سهو یا فراموشی سبب بطلان نماز نیست. | ||
{{احکام}} | {{احکام}} | ||
== مفهوم شناسی == | == مفهوم شناسی و حکم شرعی == | ||
طمأنینه | طمأنینه یا استقرار،<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹. </ref> سکون و آرامش،<ref>جوهری، الصحاح، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۱۵۸؛ طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷ش؛ ص۲۱۹؛ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> و یا ثابت بودن بدن در [[نماز]]،<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۷۳.</ref>یکی از واجبات نماز شمرده می‌شود؛<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> بدین‌گونه که انسان در حال نماز، آرامش داشته و بدون حرکت اضافه باشد.<ref> برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> در [[وجوب]] آن اختلاف چندانی در بین [[فقها]] دیده نمی‌شود و برای آن، ادعای [[اجماع]] نیز شده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۲۴۵؛ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> برخی از علما عدم رعایت طمأنینه در [[نماز مستحبی]] را نیز سبب بطلان آن می‌دانند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۷.</ref> | ||
در | |||
فقها طمأنینه را از [[ارکان نماز]] نمی‌دانند؛ و معتقدند که در صورت فراموشی، نماز باطل نمی‌شود.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳؛ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.</ref> | |||
مقدار طمأنینه استقرار عرفی است<ref>نجفی، مجمع الرسائل محشّٰی صاحب جواهر، ۱۴۱۵ق ص: ۲۴۰</ref> و به‌اندازه‌ای که مسمای طمأنینه انجام شود، کفایت می‌کند.<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> | |||
در صورت عدم رعایت طمأنینه، توسط نمازگزاری که جاهل به حکم است، بر دیگران [[واجب]] است که او را ارشاد نمایند و در صورتی که از روی عمد باشد نیز بر دیگران واجب است با [[امر به معروف]] به او تذکر دهند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۲.</ref> | در صورت عدم رعایت طمأنینه، توسط نمازگزاری که جاهل به حکم است، بر دیگران [[واجب]] است که او را ارشاد نمایند و در صورتی که از روی عمد باشد نیز بر دیگران واجب است با [[امر به معروف]] به او تذکر دهند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۲.</ref> | ||
| خط ۲۱: | خط ۱۸: | ||
[[رسول خدا(ص)]] پس از مشاهده شخصی که طمأنینه در نماز را رعایت نمی‌نمود، او را به کلاغی که در حال برداشتن دانه از زمین است، توصیف کرده و فرمود: اگر او در این حالت از دنیا برود در دینی غیر از دین من از دنیا رفته است.<ref>حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> {{یادداشت| روایة زرارة عن أبی جعفر(ع)، قال(ع) بینا رسول اللّه(ص) جالس فی المسجد إذ دخل رجل فقام یصلی فلم یتم رکوعه و لا سجوده فقال رسول اللّه(ص) نقر کنقر الغراب لئن مات هذا و هکذا صلوته لیموتن علی غیر دینی.(حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.)}} | [[رسول خدا(ص)]] پس از مشاهده شخصی که طمأنینه در نماز را رعایت نمی‌نمود، او را به کلاغی که در حال برداشتن دانه از زمین است، توصیف کرده و فرمود: اگر او در این حالت از دنیا برود در دینی غیر از دین من از دنیا رفته است.<ref>حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> {{یادداشت| روایة زرارة عن أبی جعفر(ع)، قال(ع) بینا رسول اللّه(ص) جالس فی المسجد إذ دخل رجل فقام یصلی فلم یتم رکوعه و لا سجوده فقال رسول اللّه(ص) نقر کنقر الغراب لئن مات هذا و هکذا صلوته لیموتن علی غیر دینی.(حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.)}} | ||
== | استقرار معتبر در [[نماز]] یا به لحاظ نمازگزار است که از آن به طمأنینه، مقابل اضطراب و سکون در مقابل حرکت تعبیر می‌شود و یا به لحاظ مکان نمازگزار است؛ هر چند خودش آرام باشد.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.</ref> | ||
== استقرار در مکان نماز == | |||
استقرار مکان نماز در حال اختیار نیز [[واجب]] است. در برخی از آثار فقهی به جای طمأنینه از واژه استقرار استفاده شده است،<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹. </ref> استفاده از این دو واژه به جای همدیگر در مورد شخص نمازگزار درست است اما استقراری که در مورد مکان نمازگزار استفاده می‌شود به این معناست که نمازگزار در حال اختیار بتواند واجبات نماز از قبیل طمأنینه، ایستادن و رو به [[قبله]] بودن را رعایت کند؛<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.</ref> لذا [[فقها]] خواندن نماز در حال حرکت و یا در وسائل نقلیه در حال حرکت، از جمله در قایق، ماشین سواری و... را موجب بطلان نماز می‌دانند؛ اما در صورت اضطرار آن را جایز دانسته‌اند؛ گرچه برخی از علما نماز خواندن در وسائل نقلیه‌ای که موجب حرکت و تکان خوردن انسان نمی‌شود را جایز دانسته‌اند.<ref>خمینی، توضیح المسائل ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۹۱.</ref> | |||
در بیان آنکه، استقرار مکان نماز، واجبی از [[واجبات نماز]] است و یا وجوب آن به لحاظ مقدمه بودن برای حصول واجبی دیگر همچون طمأنینه و استقبال است، در بین علما اختلاف وجود دارد.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.</ref> | |||
== طمأنینه در اجزای نماز == | |||
[[فقها]] رعایت طمأنینه در تمامی اجزا [[نماز]] را لازم دانسته و ترک آن را سبب بطلان نماز می‌دانند که برخی از مهمترین آنان عبارت‌اند از: | [[فقها]] رعایت طمأنینه در تمامی اجزا [[نماز]] را لازم دانسته و ترک آن را سبب بطلان نماز می‌دانند که برخی از مهمترین آنان عبارت‌اند از: | ||
=== هنگام قرائت اذکار نماز === | === هنگام قرائت اذکار نماز === | ||
شخص نمازگزار | فقها معتقدند که شخص نمازگزار لازم است بدنش، قبل از قرائت اذکار نماز در آرامش بوده و بدون حرکت باشد،<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> به عبارتی دیگر آرام گرفتن بدن به‌اندازه ذکر؛<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۱.</ref> به عنوان مثال زمان گفتن ذکر [[رکوع]] و [[سجود]] بدن شخص نمازگزار، آرام و ثابت باشد و اگر ذکر، در حرکت گفته شود نماز باطل است؛<ref>نراقی، تحفه رضویه، ۱۴۲۶ق، ص۳۸۹ و ۳۹۳.</ref> به عبارتی دیگر اگر از روی عمد بخشی از ذکر [[واجب]] را قبل از استقرار و آرامش و یا در هنگام سر برداشتن بگوید، نماز باطل است؛<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> چنانچه در عوام الناس بسیار مشاهده می‌شود.<ref>اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۲.</ref> | ||
=== هنگام قیام بعد از رکوع === | === هنگام قیام بعد از رکوع === | ||
آرامش و استقرار بدن نمازگزار، در قیام بعد از رکوع، به‌اندازه‌ای که سکون و استقرار بر آن قابل صدق باشد واجب؛<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> و عدم رعایت | فقها، همانطور که طمأنینه در ذکر [[رکوع]] را [[واجب]] و عدم رعایت آن را سبب بطلان نماز دانسته‌اند،<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۲.</ref> آرامش و استقرار بدن نمازگزار، در قیام بعد از رکوع، به‌اندازه‌ای که سکون و استقرار بر آن قابل صدق باشد را نیز واجب؛<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> و عدم رعایت آن را سبب بطلان نماز می‌دانند.<ref>سبزواری، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، ۱۴۲۵ق، ص۶۱۷.</ref> | ||
البته اگر نمازگزار به جهت بیماری و غیر آن نتواند آن را رعایت کند از او ساقط شده و نماز او صحیح است؛<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۲.</ref> | البته برخی معتقدند اگر نمازگزار به جهت بیماری و غیر آن نتواند آن را رعایت کند از او ساقط شده و نماز او صحیح است؛<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۲.</ref> همانطور که عدم رعایت آن از روی فراموشی و یا ندانستن [[حکم شرعی]] را سبب بطلان نمی‌دانند.<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۴.</ref> | ||
برخی از علما طمأنینه هنگام قیام بعد از رکوع را از [[ارکان نماز]] دانسته‌اند؛<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۵۱</ref> هرچند مشهور علما آن را رکن ندانسته‌اند.<ref>اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.</ref> <ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع | برخی از علما طمأنینه هنگام قیام بعد از رکوع را از [[ارکان نماز]] دانسته‌اند؛<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۵۱</ref> هرچند مشهور علما آن را رکن ندانسته‌اند.<ref>اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.</ref> <ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: نجفی، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، ۱۴۲۱ق، ج۵، ص۲۰۸.</ref> | ||
=== بین دو سجده === | === ما بین دو سجده === | ||
نشستن بین دو سجده به همراه طمأنینه و عدم حرکت | [[فقها]] همانطور که در [[سجده]]، طمأنینه را [[واجب]] دانسته‌اند بدین گونه که نمازگزار تا سر به سجده نگذاشته ذکر نگوید و تا ذکر تمام نشده، سر از سجده برندارد،<ref>به عنوان نمونه: خمینی، نجاة العباد، ۱۴۲۲ق، ص۱۰۴.</ref> نشستن بین دو سجده به همراه طمأنینه و عدم حرکت<ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۱۹؛ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> را از واجبات دانسته‌اند؛ همانطور که جلوس در [[تشهد]] و طمأنینه در آن را نیز واجب می‌دانند.<ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۲۰.</ref> | ||
=== | |||
در | === جلسه استراحت === | ||
فقها طمأنینه در جلسه استراحت نماز یعنی بعد از [[سجده]] و قبل از قیام را نیز لازم می‌دانند.<ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۲۵.</ref> هرچند برخی رعایت آن را [[مستحب]] دانسته‌اند.<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> برخی از بزرگان [[اهل‌سنت]] همچون [[ابوحنیفه]]، قائل به جلسه استراحت در نماز نیستند. <ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> | |||
== طمأنینه در مستحبات نماز == | == طمأنینه در مستحبات نماز == | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۹: | ||
* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۱ق. | * نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۱ق. | ||
* نراقی، محمد مهدی بن ابی‌ذر، تحفه رضویه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۶ق. | * نراقی، محمد مهدی بن ابی‌ذر، تحفه رضویه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۶ق. | ||
{{پایان}} | |||
{{نمازها}} | |||
[[رده:واجبات نماز]] | [[رده:واجبات نماز]] | ||